انزوا و طعمه ی شیطان شدن

---

کم رویی و انزواطلبی یکی از اختلالات روان شناسی است که نام علمی آن هراس اجتماعی است. افراد مبتلا به کم رویی از حضور در موقعیت های اجتماعی یا عمل کردی می ترسند. کم-رویی درجات مختلفی دارد، برخی از افراد کم رو از حضور در اکثر موقعیت های اجتماعی اجتناب می کنند و برخی دیگر، فقط از برخی از موقعیت ها مثل سخنرانی در جمع اجتناب می کنند.

---

این افراد در صورتی که به اجبار در یک موقعیت اجتماعی قرار گیرند شدیداً مضطرب می شوند. کم رویی یک مشکل مزمن و بسیار ناتوان کننده است و به ندرت به صورت خود به خود درمان می شود. افراد مبتلا به کم رویی، مشکلات جدی در مسائل اجتماعی، شغلی و تحصیلی دارند. این اختلال به «اختلال از دست دادن فرصت ها» معروف است، چون فرد کم رو نمی تواند استعدادهایش را شکوفا کند و به موقعیت هایی که لیاقتش را دارد، برسد. (غلبه بر کم رویی، حسینی بهشتیان ص 19)

البته بسیارى خجالت مى كشند و در هر كارى و در هر اجتماعى شركت نمى كنند، هر حرفى را نمى زنند كه نوعى خویشتن دارى و حفظ نفس است و. مى تواند پسندیده باشد و تا حدودى بخصوص براى بانوان لازم است. اما خجالت كشیدن افراطى كه عامل انزواطلبى و كناره گیرى از جامعه مى شود، براى جوانان خطرساز است و مى تواند آنان را از روابط اجتماعى دور نگه داشته و تبدیل به انسانهاى خود محور و ایده ال گرا نماید.

علت کمرویی

از نظر روانشناختی عواملی مانند احساس حقارت(ناچیز و منفور بودن)عزت نفس پایین.ترس وعدم توانایی مهارت در انطباق با محیط و تنبه و توهین شدن در دوران کودکی وجود دارند که سبب بروز کمرویی میشوند.

اغلب پرسیده میشود که آیا کمرویی اصولا قابل درمان است یا نه؟بله مطمئنا.اما زمانیکه به منشا اصلی آن پی برده شودو از ریشه بهبود یابد.

راه درمان خجالت زدگى

روانشناسان تربیتى مى گویند :اگر جوانان دچار حالت ''خجالت كشیدن افراطى'' شدند یكى از راههاى درمان آن، كشاندن آنها به زندگى اجتماعى و شركت دادنشان به مراسم عمومى و اجتماعات گوناگون در مناسبتهاى سیاسى است، تا روح انزواطلبى در زندگى اجتماعى تعدیل شود. امام نیز زندگى اجتماعى را توصیه مى كنند.

امام علی علیه السلام در درمان خجالت زدگی  توصیه ای بسیار مفید دارند و می فرمایند:

و الزموا السواد الاعظم فان ید الله مع الجماعه

"به جمعیت هاى بزرگ بپیوندید زیرا دست خدا با جماعت است" (خطبه 7:127 نهج البلاغه المعجم المفهرس)

خطرات انزواگرایى

پس از طرح ضرورت زندگى اجتماعى، باید به خطرات انزواگرائى و تنهائى پرداخت و هشدار داد كه انسانهاى تنها و خودمحور به كمال اخلاقى نخواهند رسید. و در انواع مشكلات درهم شكسته خواهند شد.  امام علی علیه السلام انزواگرایی را همراهی با شیطان تلقی کرده و می فرمایند:

«و ایاكم و الفرقه، فان الشاذ من الناس للشیطان كما ان الشاذ من الغنم للذئب»

"از تنهائى و پراكندگى بپرهیزید، زیرا انسان تنها طعمه ى شیطان است چونان كه گوسفند تنها طعمه ى گرگ مى باشد" (خطبه 8:127 نهج البلاغه المعجم المفهرس).

یک فرد خجالتی دائما احساس دلهره دارد و از این امر پروا دارد که توسط دیگران دست کم گرفته شود.این ترس او را مثل یک پروانه در قفس شیشه ای محدود میکند.

اگر از یک فرد خجالتی ولی با هوش سوالی شود غالبا خاموش می ماند مثل این است که  او مات و مبهوت شده باشد. در واقع او در آن موقع گنگ و گیج خواهد بود مغزش درست کار نمیکند می خواهد کار کند ولی نمی تواند و ترمز های محکمی او را در جا نگه میدارد بنابراین در پس تعارفات خود را مخفی میکند با مجبور به مبارزه نباشد

پس نوجوان یا جوانى را كه دچار خجالت افراطى است باید به اجتماعات كشاند، تا در اجتماعات شركت كند، در میان دوستان و آشنایان مقاله اى بخواند، در روابط اجتماعى خانوادگى، مهمانها را پذیرائى كند تا به تدریج خجالت كشیدن او تعدیل شود.

نفی خجالت و انزوا طلبی در توصیه های امام

امام علی(علیه السلام) می فرمایند: «شجاعت عزت حاضر است و جبن (خجالت) ذلت آشکار»! (غررالحکم و دررالکلم، ج 7، ص 171)

نیز در جای دیگر می فرمایند: «شدت ترس از ناتوانی روحی و ضعف یقین سرچشمه می-گیرد»! (شرح غررالحکم و دررالکلم، ج 4، ص 185)

نیز در نهج البلاغه می فرمایند: «هنگامی که از چیزی می ترسی خود را در آن بیفکن که آن ترس، از خود آن سخت تر و وحشتناک تر است»! ( نهج البلاغه، حکمت 175)

باز امام متقین می فرمایند: «چه شجاع است انسان پاکدامن و چه ترسوست انسان مسئله دار»! (غررالحکم و دررالکلم، شماره 9626)

در حدیث دیگری از همان حضرت می خوانیم: «اگر اشیاء از هم جدا شوند صدق و راستی همراه شجاعت خواهد بود و ترس، همراه دروغ»! (شرح غررالحکم و دررالکلم، ج 7، ص 172)

نیز در جای دیگر می فرمایند: «شجاعت زینت است و ترس عیب است». (شرح غررالحکم و دررالکلم، ج 7، ص 171)

و نیز همان حضرت می فرمایند: «سخاوت و شجاعت صفات شریفی است که خداوند سبحان آن را در وجود کسانی که دوستشان دارد و آزموده است قرار می دهد». (غررالحکم و دررالکلم، شماره 1820)

آیا شما خجالتی هستید؟؟

از علائم و نشانه های کم رویی می توان این عوامل را نام برد:

-تنگی نفس یا انقباض عضلانی

-پاهای لرزان

-خشک شدن بزاق دهان

-عرق کردن شدید

-سفت و سخت شدن بدن لرزش در پاها.دستها ولبها

-سرخ شدن یا رنگ پریدگی صورت

-تمایل به انزوای مطلق

-دلتنگی وخشم از خود و نفرت از خجالت

-بی تصمیمی و افسردگی

-صحبت کردن سریع تر از معمول و سخنان خارج از کنترل

-احساس از همه حقیر تر بودن(تفکر منفی)

-احساس مبهم در رابطه با گناهکار بودن نسبت به چیزی

-عدم اعتماد به نفس مانند عدم توانایی در پاسخ به یک تعارف

-ترس از مخالفت با نظرات دیگران یا بیان نقطه نظرات خود

-یک ترس دائم از مورد تمسخر قرار گرفتن

باید گفت متاسفانه در هر جامعه درصد قابل توجهی از کودکان، نوجوانان و بزرگ سالان بدون آن که تمایلی داشته باشند، ناخواسته خودشان را در حصاری از کم رویی محبوس و زندانی می کنند و شخصیت واقعی و قابلیت های ارزشمند ایشان در پس توده ای از ابرهای تیره کم رویی، ناشناخته می ماند. خجالت شکل واحدی ندارد، بلکه بسیار متنوع است و می توان عمیق و جدی یا ملایم و بی اهمیت باشد. حتی می توان گفت که ما به تعداد افراد خجالتی، خجالت داریم. درست است که برخی از تجلیّات مشکل خجالت در افراد مختلف به هم شبیه است، اما خجالت آن چنان با گذشته خاص شخص مرتبط است که می توان گفت هر کس خجالت خاص خود را دارد. گاهی اوقات رخداد مشخصی دلیل بروز خجالت است. در برخی دیگر از موارد، به ویژه اگر تجلیات خجالت خیلی ملایم باشد، به زحمت می توان منشأ آن را یافت. گاهی خجالت دلایل پنهان یا متعددی دارد که نمی توان به روشنی آن را تشخیص داد، چون برخی از جنبه های آن با ضمیر ناخودآگاه فرد رابطه دارد. مهم این است که پس از پی بردن به اینکه این خصلت در انسان وجود دارد در پی رفع و درمان آن بر آید.

فرآوری : فاطمه زین الدینی

بخش نهج البلاغه تبیان   

---

منابع:

راه مقابله با مشکلات جوانی از دیدگاه نهج البلاغه محمد دشتی

غلبه بر کم رویی، حسینی بهشتیان، انتشارات بهشتیان، چاپ اوّل، تهران، 1389ش.

کم رویی، ترس و خجالت نویسنده: حسن مانیان