لوازم اندازه گیری حجمی و مراقبت و تمیز کردن آن ها

لوازم حجم سنجی شیشه ای برای تعیین حجم محلول ها و یا مایعات به کار می رود برخی از لوازم شیشه ای در کارخانه مدرج شده اند. روی این ظرف های مدرج، نشانه های ویژه ای دیده می شود گاهی روی این گونه ظرف ها علامت TD (مخفف To Deliver) دیده می شود. مانند پیپت (نحوه استفاده از پیپت) یا بورت که حجم محلول یا مایع خارج شده از آن را نشان می دهد. (نه مایع یا محلول موجود در ظرف).

گاهی نیز علامت TC (مخفف To Contain) دیده می شود. TC نشان می دهد که حجم محلول موجود در ظرف برابر مقدار نوشته شده است. (نه حجم خارج شده از آن). باید توجه داشت که به سبب چسبیدن محلول به اطراف ظرف و مرطوب شدن آن، حجم مایع موجود با حجم مایع خارج شده یکسان نیست .

بر روی ظرف های مدرج علاوه بر علامت TC و ظرفیت کل آن معمولا نوشته 20ºC  نیز به چشم می خورد. این درجه حرارت نشان می دهد که ظرف مورد استفاده در20ºC   درجه بندی شده است.

گنجایش تمام ظروف شیشه ای با تغییر درجه حرارت اندکی تغییر می کند، از این رو حجمی که روی شیشه نوشته شده است تنها در 20ºC  درست است.

مقدار تغییر گنجایش دراثر درجه حرارت، به اندازه ظرف و جنس شیشه بستگی دارد. برای نمونه یک بالن ژوژه 100 سی سی از جنس سیلیس در اثر بالا رفتن درجه حرارت از 20 درجه سانتیگراد به 27 درجه سانتیگراد حجم آن تنها دو دهم سی سی افزیش می یابد. شیشه هایی از جنس بور سیلیکات ضریب انبساط حرارتی بسیار کمی دارند.

ظرف های شیشه ای مدرج، وسایل دقیقی هستند که در جابه جا کردن و تمیز نمودن آن ها باید دقت کامل به عمل آورد. هرگز نباید وسایل شیشه ای مدرج را حرارت داد و یا هیچ گونه محلولی را در این گونه شیشه ها به مدت زیادی نگهداری کرد.

ظرف را باید خالی کرد و پس از شستن با آب مقطر، آنرا خشک کرد. بلافاصله درب بالن ژوژه را بگذارید و دهانه بورت را با پنبه بپوشانید تا در مدت زمانی که از آن استفاده نمی کنید توسط گرد و خاک هوا آلوده نشود.

قبل از استفاده از وسایل شیشه ای از تمیزی آن ها اطمینان حاصل کنید. ساده ترین راه اطمینان از تمیزی وسایل، مرطوب نمودن آن ها به وسیله آب مقطر است. هرگاه بعد از خالی شدن، قطرات آب در دیواره های ظرف جمع شد، در این صورت سطح آن به اندازه کافی برای آزمایش های کمّی تمیز نیست.

چربی وسایل شیشه ای را می توان با محلول دترژنت ها (مایع ظرفشویی) و محلول غلیظ سدیم هیدروکسید (در حدود 10 درصد) تمیز کرد . سپس با آب شیر و سرانجام با آب مقطر بشویید. هرگاه ظرف مورد نظر پس از شستن با دترژنت، محلول هیدروکسید سدیم و آب کشیدن تمیز نشد، در این صورت از محلول سولفوکرومیک و یا از محلول کرومیک اسید استفاده کنید. این محلول ها بسیار خورنده هستند و تمام مواد آلی را از میان می برند.

این ماده در صورت  تماس با لباس و یا بدنتان داشته باشد، به شدت می سوزاند. در صورت تماس، فوراً لباس یا بدنتان را با آب زیاد و سدیم بی کربنات شستشو دهید. این محلوله ا را تنها زیر نظر مربی استفاده کنید. از محلول پرمنگنات قلیایی نیز می توان برای پاک کردن وسایل شیشه ای استفاده کرد. بایستی توجه داشت که از محلول جوشان این پاک کننده استفاده می شود.

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: سارا قیصری

تنظیم: نسرین صادقی