کتاب شناسی حضرت فاطمه (س)

این کتابها، گاه دل مویه ها و سروده هایی است که صدای مظلومیت آن بانو هستند. گاه نیز به سان مدافعانی ظاهر می شوند که حق غصب شده آن میراث حقیقی خانه رسول خدا (ص) را در دادگاه وجدان بیدار بشریت و مسلمانان بازستانند. در بیشتر مواقع نیز سعی شده تا در حد بضاعت علمی و برداشت های امروزی نویسندگان آن کتب، سیره اخلاقی و رفتاری و اعتقادی آن حضرت واکاوی شده و برنامه ای مدون و علمی و عملی در اختیار رهپویان راه ایشان قرار دهند. در این نوشتار که گزیده ای از کتاب «فاطمه در آئینه کتاب» نوشته استاد اسماعیل زنجانی است، تلاش شده تا براساس سیر تاریخی، نوشتارهایی که در مورد حضرت زهرا می باشند را به صورت بسیار گذرا معرفی شوند.

تاریخ نگاری کتب درباره حضرت زهرا(س)

قرن اول: تزویج فاطمه الزهراء علیها السلام، ابن‏سیرین م 110 ه.

قرن دوم:

1. أخبار فاطمه علیها السلام، علی بن أبی‏ سیف مدائنی، م 215 ه.

2. الذین یۆذون النبی صلی الله علیه و آله، أبوالحسن علی بن محمد مدائنی، م 225 ه.

قرن سوم:

1. أخبار فاطمه الزهراء علیها السلام و منشأها و مولدها، ابوعبدالله محمد بن زکریا غلابی م 298 ه.

2. فدک، ابواسحاق ابراهیم بن محمد الثقفی الکوفی، م 283 ه.

3. تزویج فاطمه علیهاالسلام، ابن أبی ‏الدنیا م 281 ه.

قرن چهارم:

1. أخبار الزهراء علیها السلام، شیخ صدوق م 281 ه.

2. أخبار فاطمه علیها السلام، ابوعبدالله مرزبانی م 278 ه.

3. اخبار فاطمه علیها السلام، ابوطالب عبیدالله بن ابی ‏زید انباری م 256 ه.

4. الظلامه لفاطمه علیها السلام، ابومحمد حسن بن علی اطروش م 304 ه.

5. فضائل فاطمه الزهراء علیها السلام، لابن‏ شاهین م 385 ه.

قرن پنجم:

1. الأربعین فی فضائل الزهراء علیها السلام، ابوصالح مۆذن م 470 ه.

2. الروضه الزهراء فی مناقب الزهراء علیها السلام، مفید نیشابوری خزاعی.

3. فضائل فاطمه الزهراء علیها السلام، ابوعبدالله محمد بن عبدالله حاکم نیشابوری م 405 ه.

قرن ششم:

1. الأربعون حدیثا فی مناقب سیده النساء فاطمه الزهراء علیها السلام، ابن شهرآشوب م 588 ه.

2. سیده النساء بنت الرسول علیها السلام، ابوالفرج بن جوزی م 597 ه.

قرن هفتم: ترکه النبی صلی الله علیه و آله، حماد بن اسحاق بن اسماعیل بن حماد بن زید م 635 ه.

قرن هشتم: السبول فی مناقب الزهراء البتول علیها السلام، عماد بن إدریس بن علی یمانی م714 ه.

قرن نهم: وفاه فاطمه علیها السلام، سلیمان بن أحمد چلپی م 812 ه.

قرن دهم:

1.الثغور الباسمه فی فضائل السیده فاطمه، سیوطی م 911 ه.

2. مجلس فی مناقب فاطمه علیها السلام، سیوطی م 911 ه.

3. مقتل فاطمه الزهراء علیها السلام، یحیی بن حسین بحرانی م 914 ه.

قرن یازدهم:

1. إتحاف السائل بما لفاطمه علیه السلام من المناقب، محمد بن عبدالرئوف بن علی مناوی شافعی م 1031 ه.

2. أخلاق فاطمه و صفاتها و کراماتها، فیض کاشانی م 1091 ه.

قرن دوازدهم:

 1. بحارالأنوار، المجلد 43، محمد باقر مجلسی م 1111 ه.

2. تاریخ فاطمه الزهراء علیها السلام، للحسین بن محمد درازی.

3. عوالم العلوم، مجلد فاطمة الزهراء علیها السلام.

قرن سیزدهم:

1. الجنه العاصمه للصوارم القاصمه، سید عبدالکریم بن جواد جزائری م 1210 ه.

2. الدرة الغراء فی وفاه الزهراء علیهاالسلام، حسین بن محمد آل‏ عصفور م 1216 ه.

3. شرح خطبه الزهراء علیها السلام، سید علی أکبر بن محمد جعفر حسنی حسینی یزدی م 1288 ه.

4. الشواهد الفدکیه، سید اکرم علی هندی م 1284 ه.

5. النار الحاطمه لقاصد إحراق بیت فاطمه علیها السلام، سید مقرب علی نقوی هندی م 1281 ه.

6. ناسخ التواریخ، مجلد فاطمه علیهاالسلام، محمد تقی سبهر م 1297 ه.

قرن چهاردهم:

 1. الخصائص الفاطمیه، محمد باقر کجوری.

2. مجمع النورین ابوالحسن مرندی.

3. الزهراء علیها السلام فی الکتاب و السنه و الأدب، سید محمد کاظم کفاءی.

قرن پانزدهم:

1. إحراق بیت فاطمه علیها السلام فی الکتب المعتبره عند أهل السنه، حسین غیب‏ غلامی.

2. الموسوعه الکبری لفاطمه الزهراء علیها السلام، اسماعیل بن محمد انصاری خوئینی زنجانی.

کتاب سلیم بن قیس هلالی ( اسرار آل محمد ص)

اولین کسی که تاریخچه‏ ای از زندگانی حضرت صدیقه‏ ی کبری علیها السلام را به قلم آورده و به صورت کتاب تدوین نموده ابوصادق سلیم بن قیس هلالی کوفی متوفای سال 76 هجری است. او مطالب مربوط به حضرت زهرا علیها السلام را به فاصله ‏ای کمتر از سه سال از شهادت آن حضرت به نقل از امیرالمۆمنین علیه ‏السلام و سلمان و ابوذر و مقداد که شاهدان عینی ماجراها بوده ‏اند نقل کرده است.

کتابهایی که در طول قرن‏ها درباره‏ ی فاطمه زهرا علیها السلام تدوین شده اکثرا از کتاب سلیم استفاده کرده و مطالب آن را نقل نموده ‏اند. این یادگار هزار و چهارصد ساله بارها چاپ شده و متن تحقیق شده‏ ی آن به عربی و فارسی و اردو و انگلیسی در دسترس عموم است.

از میان شعله ها

کتاب « از میان شعله ها» نوشته محمد انصاری زنجانی در سال 1387 به همت انتشارات الهادی چاپ شده است. ویژگی بارز این کتاب زبان نوشتاری آن است که تاریخ زندگانی حضرت زهرا را به 12 قطعه تقسیم نموده است و به شیوه راوی متکلم وحده، داستان زندگی حضرت را روایتگری می کند.

کتاب اسرار فدک

کتاب توسط آقایان محمدباقرانصاری و سیدحسین رجایی به نگارش در آمده است که به وسیله انتشارات دلیل ما در سال 80 چاپ شده است.

در این کتاب تلاش شده تا موضوع فدک از جنبه های مختلف تاریخی و کلامی مورد واکاوی قرار گیرد.

کتاب الگوهای رفتاری حضرت زهرا

درباره مظلومیت حضرت زهرا و ظلم هایی که بر حضرتش وارد شده ، کتاب های فراوانی نوشته شده است اما پرداختن به زوایای پیدا و پنهان تربیتی آن حضرت نیز برای جوامع بشری در سرتاسر تاریخ نیازی همیشگی و تمام ناشدنی است. خانم حلیمه صفری در این کتاب تلاش نموده است تا ما را با این زوایای تربیتی زندگانی حضرت زهرا بیش از پیش آشنا سازد .

در بخشی از کتاب که به الگوهای تربیت کودکان اختصاص دارد می خوانیم :

نقل شده است که حضرت زهراء علیها السلام با فرزندش امام حسن علیه السلام بازی می کرد و او را بالا می انداخت و در قالب زیبای شعر چنین می فرمود: اشبه اباک یا حسن / و اخلع عن الحق الرسن .... و اعبد الها ذالمنن / و لا توال ذالاحن ؛ ترجمه : حسن جان! مانند پدرت علی باش و ریسمان ظلمی را از گردن حق بردار. 2- خدای احسان کننده را پرستش کن و با افراد دشمن و کینه توز دوستی مکن. آنگاه که امام حسین علیه السلام را دست نوازش می کرد، می فرمود: انت شبیه بابی / لست شبیها بعلی ؛ ترجمه : حسین جان! تو به پدرم رسول الله شباهت داری و به پدرت علی شباهت نداری. این در حالی بود که علی علیه السلام سخنان فاطمه علیها السلام را می شنید و لبخندی می زد.

کتاب اهل بیت در تطهیر

سید جعفر مرتضی عاملی محقق حوزوی تلاش نموده تا به صورت علمی و زبان تخصصی ، موضوع «اهل‏بیت در قرآن» را از خلال بررسی آیه سی و سوم سوره احزاب (آیه تطهیر) مورد بررسی و مطالعه قرار دهد.

فاطمه زهرا در کلام اهل سنت (دو جلد)

سید مهدی هاشمی حسینی نویسنده این کتاب در پیشگفتار آورده است :

شب قبل از ولادت آن حضرت کتاب «زهرا (سلام ‏الله‏ علیها) برترین بانو» را مطالعه می‏کردم، در قسمتی از کتاب تحت عنوان «فاطمه زهرا (سلام‏ الله‏ علیها) از نظر دیگران» نویسنده معظم ، بیست روایت و حدیث را از اهل سنت در رابطه با ابعاد زندگی فاطمه‏ ی زهرا (س) آورده بود، همان لحظه به ذهنم خطور کرد، خوب است یک کتاب از کلام اهل سنت، در ابعاد زندگی آن حضرت جمع آوری گردد. به خود مراجعه کردم، آیا این کار از من ساخته است؟ تا این که به خود گفتم تفألی به قرآن کنم، به این نیت که شروع این کار و نتیجه‏ ی آن با موفقیت انجام شود، به قرآن تفأل کردم، این آیه‏ ی شریفه آمد: «هنا لک الولایه لله الحق هو خیر ثوابا و خیر عقبا» لذا تحقیق و بررسی روایات را از قبل از ولادت، یعنی از زمان انعقاد نطفه‏ ی پاک فاطمه (س) شروع کردم. این مجموعه که ملاحظه می‏فرمایید از معتبرترین کتب اهل سنت جمع آوری شده است و از آنجا که منابع این کتاب بسیار زیاد است، بعضی از کتابهایی را که در اختیار نداشتم از آنها کپی گرفته و سرانجام پس از گزینش و گردآوری و تنظیم احادیث، آنها را ترجمه و بررسی کردم.

کتاب فاطمه زهرا در کلام اهل سنت به وسیله انتشارات حر در سال 76 چاپ شده است.

کتاب «و اما الجدار»

آقای حسین غیب علامی نویسنده ای است که نسبت به منابع اهل سنت و تمامی فرق مختلف اهل سنت اشراف کامل دارند. وی نام کتاب خود را که براساس مطلع آیه 82 سوره کهف برگزیده است به تفسیر این آیه اختصاص داده است و براساس روایات، یکی از تأویلات آیه را حضرت علی و دو پسر ایشان یعنی امام حسن و امام حسین عنوان میکنند.

کتاب فاطمه زهرا (نوشته علامه امینی)

نام حضرت علامه امینی با نام کتاب الغدیر ، گره ی ناگسستنی خورده است. برای خوانندگانی که قصد مطالعه کتابی جامع و در عین حال مختصر را دارند، این کتاب می تواند انتخاب خوبی باشد. این کتاب در دو بخش اصلی، حضرت فاطمه از دیگاه قرآن و روایات و یک بخش ضمیمه تشکیل شده است.

منبع: الف