10اصل سبک زندگی اسلامی نهج البلاغه

در خطبه 160 نهج‌البلاغه امام علی(علیه السلام) به سیره پیامبر و الگو بودن ایشان اشاره می‌کند: « وَلَقَدْ کَانَ فِی رَسُولِ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله) کَافٍ لَکَ فِی الْأُسْوَةِ وَ دَلِیلٌ لَکَ عَلَى ذَمِّ الدُّنْیا وَ عَیبِهَا وَ کَثْرَةِ مَخَازِیهَا وَ مَسَاوِیهَا إِذْ قُبِضَتْ عَنْهُ أَطْرَافُهَا وَ وُطِّئَتْ لِغَیرِهِ أَکْنَافُهَا وَ فُطِمَ مِنْ رَضَاعِهَا وَ زُوِی عَنْ زَخَارِفِهَا » که در واقع تأکید بر آیه 21 سوره احزاب است.

هنگامی که از حضرت علی(علیه السلام) پرسیده می‌شود که چرا مانند پیامبر(صلی الله علیه و آله) محاسن خود را خضاب نمی‌کند، «وَ سُئِلَ علیه السلام عَنْ قَوْلِ الرَّسُولِ (صلی الله علیه و آله) غَیرُوا الشَّیبَ وَ لَا تَشَبَّهُوا بِالْیهُودِ فَقَالَ إِنَّمَا قَالَ صلى الله علیه واله ذَلِکَ وَ الدِّینُ قُلٌّ فَأَمَّا الْآنَ وَ قَدِ اتَّسَعَ نِطَاقُهُ وَ ضَرَبَ بِجِرَانِهِ فَامْرُۆٌ وَ مَا اخْتَارَ »، امام در پاسخ فرمود: پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) این حدیث را آنگاه فرمود که مسلمانان اندک بودند، اما اکنون که اسلام گسترش و قدرت یافته است، این دستور بستگی به اختیار هر کس دارد.

در اواخر قرن اول، نخستین تلاش‌ها برای سیره‌نگاری از تاریخ پیامبر(صلی الله علیه و آله) صورت گرفت، در قرن دوم شروع «شمایل‌نگاری» از سیره پیغمبر(صلی الله علیه و آله) انجام گرفت که در این رابطه بهترین شمایل‌نگاری توسط ترمذی نوشته شد و بعدها کاملترین شمایل نگاری به وسیله ابن اثیر صورت گرفت.

سیر تحول نگارش سیره نبوی/کدام شیوه بهتر است؟

در اواخر قرن سوم نیز یک گرایشی در خصوص نگارش سیره رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) به وجود آمد که گروهی سعی کردند با «اخلاق‌ نگاری» بیشتر روی فضائل پیامبر(صلی الله علیه و آله) تمرکز کنند، در نهایت «سنن‌ نگاری»  آخرین مرحله از نگارش سبک نبوی بود که بیشتر بر محور رفتارهای پیامبر به رشته تحریر در آمد.

اگر به زندگی معصومین(علیهم السلام) نگاه شود، متوجه می‌شویم که زندگانی همه آن‌ها تابع قوانین یکسانی بوده است که حتی می‌توان ادعا کرد که چیزی به نام سیره وحدت معصومین وجود دارد، شهید مطهری در این باره می‌گوید: ما حدود 237 سال سیره از زندگانی ائمه معصومین(علیهم السلام) داریم که در این 237 سال قاعده‌ای عوض نشده است.

اسلام تنها با جامعیت قابل عمل جواب می‌دهد و به طوری که اگر به مسائلی مانند نماز، جهاد، زکات و روزه هر کدام به طور مستقل پرداخت شود، الگوی جامعی از دین ارائه نمی‌شود.

سه شاخص اصلی برای دستیابی به بهترین الگوی زیستن اسلامی

قرآن و مجموعه معصومین(علیهم السلام) در الگوی زیست مسلمانی باید مورد بررسی و پالایش قرار گیرند و همراهی دو علم فقه و حدیث می‌تواند ما را در ارائه بهتر الگوی زیست مسلمانی کمک کند.

چرا الگوی سبک علوی ممتاز است

امام علی(علیه السلام) چون تربیت شده قرآن و قرآن‌شناس واقعی است و عمل قرآنی دارد و در واقع انسان ایده‌آل و تربیت‌ شده پیامبر(صلی الله علیه و آله) است،‌ بهترین الگوی زیست مسلمانی است، همچنین نهج‌البلاغه نیز چون گزیده‌ای از آموزه‌های علوی است، می‌تواند به عنوان بهترین روش الگوی زیست مسلمانی محسوب شود.

ده اصل سبک زیست اسلامی نهج البلاغه

اصول مرزبانی، حریم‌داری و پروا پیشگی؛ عدالت؛ پایبندی به عهد ایمان؛ صراحت و صداقت؛ رفق و مدارا؛ پاسداشت حقوق؛ تکلیف؛ پارسایی؛ اعتدال و میانه‌روی و پایبندی به کیفیت استخدام وسیله ده‌گانه اصول الگوی زیست مسلمانی در نهج‌البلاغه است.

خاستگاه مرزبانی، حریم‌داری و پرواپیشگی خود انسان است و تا زمانی که این بنیاد اساسی در آدمی شکل نگیرد و استوار نباشد امکان هر گونه مرزشکنی و بی‌پروایی وجود دارد که ریشه همه سقوط‌ها است.

سلامت روابط و مناسبات اجتماعی به شدت در گرو مرزبانی، حریم‌داری و پرواپیشگی است و این امر رابطه اساسی برای زیست انسانی و ایمان است، به طوری که هر چقدر اصل مرزبانی، حریم‌داری و پرواپیشگی در عرصه اجتماعی پررنگ باشد، امنیت جامعه بیشتر و زمینه رشد تعالی انسان‌ها فراهم‌تر می‌شود.

شیوه علوی در میدان جنگ

عرصه حکومتی سخت‌ترین آزمون پرواپیشگی است، از آنجایی که قدرت هر کسی را با خود می‌برد و اگر انسان در این عرصه کنترل و نقد و حسابرسی دائم داشته باشد، می‌تواند در مسیر الهی و الگوی زیست مسلمانی گام بردارد.

در عرصه نظامی به راحتی مرزشکنی صورت می‌گیرد چون فضای جنگ است، در صورتی که در سیره امیرالمۆمنین و در نهج‌البلاغه مشاهده می‌شود که امام در نامه 14 و 428 به تبیین رفتار با دشمنان می‌پردازد: « و شروع جنگ از سوی آنان خود برهانی دیگر بر حقّانیت شماست و آنگاه که دشمن به اذن پروردگار گریخت، فراریان را مکشید و درماندگان را هدف قرار ندهید و بر مجروحان «تیر خلاص» نزنید و زنان را با آزارتان برمیندازید،حتی اگر به شما ناسزا گویند و امیرانتان را دشنام دهند که آنان از نظر جسم و جان و اندیشه ظریف و ناتوانند.»

منبع: خبرگزاری فارس