اسرار موفقیت مبلغان(6)
در ادامه بیان اسرار موفقیت مبلغ از دیدگاه نهج البلاغه به نکات پایانی دیگری اشاره خواهیم نمود.
14. مردمداری
یكی از عنایات خداوند به رسول گرامیش صلی الله علیه و آله و امیر مۆمنان علیه السلام این بود كه قلب مباركشان را نسبت به مردم مهربان كرده بود. به سخن دیگر آن بزرگواران و سایر ائمه اطهار علیهم السلام مردمدار بودند و در این كار زبانزد عام و خاص بودند و حتی دشمنان آنان به این بزرگواری معترف بودند.
یكی از وظایف مهم مبلغ این است كه مردمدار باشد و رسیدگی به خواسته‌های مردم را در محل تبلیغ از اولویتهای كاری خویش قرار دهد كه در سایه این عمل، بقای نعمتهای خدادادی را نیز فراهم می‌سازد. حضرت امیر علیه السلام به جابر فرمودند: «یا جابر من كثرت نعم الله علیه كثرت حوائج الناس الیه فمن قام لله فیها بما یجب فیها عرضها للدوام والبقاء ومن لم یقم فیها بما یجب عرضها للزوال والفناء؛ (1) ای جابر! كسی كه نعمتهای خدا زیاد نصیب وی گشت، نیازهای فراوان مردم نیز به او روی آورد، در این صورت آن كس كه در این حاجتها به آنچه در آنها واجب است، قیام كرد، خداوند نعمتها را بر او جاودانه سازد و آن كس كه حقوق واجب الهی نعمتها را نپردازد، خداوند آن را به زوال و نابودی كشاند.»
حضرت علی علیه السلام در یك بیان كلی، روش معاشرت با مردم را چنین تبیین می‌كنند كه: «خالطوا الناس مخالطة ان متم معها بكوا علیكم وان عشتم حنوا الیكم؛ (2 ) آنگونه با مردم زندگی كنید كه اگر از دنیا رفتید، برایتان گریان و آنگاه كه در كنار آنان بسر می‌برید، به شما عشق بورزند.» پس لازم است كه مبلغ دینی در برخورد با توده مردم اولا: عدل و انصاف را رعایت كند و با اقشار مختلف منصفانه برخورد نماید چنانكه فرمود: «انصف الناس من نفسك ومن خاصة اهلك ومن لك فیه هوی من رعیتك؛ (3) نسبت به مردم از جانب خود، نزدیكان، و هواداران خود انصاف را رعایت كن.» و ثانیا: دربرخورد با مردم، مساوات را رعایت كند تا خدای نكرده كسی از برخورد او ناراضی نشود: «وابسط لهم وجهك والن لهم جانبك وآس بینهم فی اللحظة والنظرة؛ (4) در برابر مردم، گشاده رو باش، نرم خویی و ملایمت را به كار آر و در ملاقات و نگاه مساوات را میان همگان رعایت كن.»
دوری از آزار و اذیت و مردم آزاری، روی دیگر سكه مردمداری است. مبلغ باید چنان رفتاری از خود نشان دهد كه در برخوردهای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... تنها به راضی بودن مردم از خود بسنده نكند. بلكه كار را به جایی برساند كه حتی كوچكترین اذیت و آزاری از او دیده نشود.
علی علیه السلام فرمودند: «طوبی لمن... عزل عن الناس شره؛ (5) خوشا به حال كسی كه شر و بدی خود را از مردم دریغ دارد.» به قول سعدی:
همچنین آن حضرت در نامه‌ای به همه فرمانداران شهرستانهایی كه سپاه از منطقه آنها گذر می‌كرد، فرمودند: «قد اوصیتهم بما یجب لله علیهم من كف الاذی وصرف الشذی؛ (6) البته به آنان توصیه كردم كه آنچه را خدا از آنان خواسته است، مراعات كنند. از جمله، از مردم آزاری و ایجاد مزاحمت برای مردم خودداری كنند.»
مبلغ باید هر آنچه را برای خود ناخوشایند می‌داند، برای دیگران نیز ناخوشایند بداند و همیشه در فكر آسایش و رفاه مردم باشد تا خداوند منان هم از او و كارش راضی باشد.
به فرمایش سعدی:
حاصل نشود رضای سلطان تا خاطر بندگان نجویی
خواهی كه خدای بر تو بخشد با خلق خدای كن نكویی
درست است كه مردمداری شاخص امتیاز یك مبلغ اسلام است، اما این به معنای اعتبار همه مردم در همه زمانها نیست. حضرت علی علیه السلام نسبت به مردم بی اعتبار زمان خویش فرمودند: «اصبحت والله لا اصدق قولكم ولا اطمع فی نصركم ولا اوعد العدو بكم؛ (7) به خدا سوگند امروز بدین نتیجه رسیدم كه به گفتار [و وعده های] شما دل نبندم و به یاری شما امیدوار نباشم و دشمن را به وجود شما تهدید نكنم.»
همین مردم بی اعتبار باعث غربت امیرمۆمنان علی علیه السلام شدند؛ مردمانی كه همه وجودش را وقف آنان كرده بود به حدی كه حضرت زبان به شكوه بازكردند و فرمودند: «ارید ان اداوی بكم وانتم دائی كناقش الشوكة بالشوكة و هو یعلم ان ضلعها معها؛ (8) به وسیله شما می‌خواهم دردها [ی اجتماعی] را مداوا كنم. در حالی كه شما درد [و مشكل] من می‌باشید، من شبیه كسی هستم كه بخواهد خار را به وسیله خاری دیگر بیرون آورد در حالی كه می‌داند خار در تن او بیشتر شكند و برجای ماند.»
15. آشنایی با ابزارهای تبلیغ
امروزه با پیشرفت تكنولوژی، خصوصا در امر آموزش، لازم است مبلغ نكته سنج از همه ابزارهای نوین تبلیغ اطلاع كافی داشته باشد. الان تنها با یك سخنرانی و منبر سنتی - كه در جای خود ضروری است، چرا كه دین و مذهب را همین منبرها و سخنرانیها پابرجا و ماندگار ساخته است - نمی‌توان جوان و نوجوان نسل سوم انقلاب را پای دین ماندگار كرد، بلكه باید در این امر مهم از ابزارها و تكنولوژی روز جهت آشنایی آنها با معارف دین بهره جست. باید با زمان پیش رفت و از قافله نوآوریها عقب نماند.
اگر قبول داریم كه نیاز نوجوانان و جوانان به معارف اهل بیت علیهم السلام بیشتر است و مطمئن هستیم كه دارای قلبی پاك و قدرت جذب آنها بیشتر است و به تعبیر حضرت علی علیه السلام «قلب الحدث كالارض الخالیة ما القی فیها من شی ء قبلته؛ (9) قلب جوان همچون زمین خالی است، هر بذری در آن پاشیده شود می‌پذیرد»، باید در ایجاد شرایط مساعد جهت رشد و نمو آنها كوشا باشیم. چرا كه خداوند اسلام را طوری قرار داده كه «ولا عفاء لشرائعه؛ (10) هرگز قوانینش غبار كهنگی به خود راه ندهد.» یعنی، در هر زمانی قوانین و بیاناتش به روز است و این وظیفه یك مبلغ است كه با نوآوری آموزشی، این نوآوری را ارائه دهد. در این راه استفاده از روش كلاسداری در امر تبلیغ ضروری است. بنابراین باید با روشهای استفاده از تخته و كلاسداری آشنا بود، با تبدیل كتابهای نوشتاری به سی دیهای آموزشی صوتی - تصویری اطلاعات را راحت‌تر در اختیار گذاشت و نیز لازم است خود مبلغ از برنامه‌های كامپیوتری اطلاعات كافی داشته باشد. از طرف دیگر با پیشرفت نرم افزارها و آمدن اینترنت به عرصه خبررسانی علمی كه جهان را به دهكده‌ای كوچك تبدیل نموده، تسلط بر این فن آوری روز ضروری است.
پی‌نوشــــــــــــــــــت‌ها:
1) نهج البلاغه، حكمت 372.
2) همان، حكمت 10.
3) همان، نامه 53.
4) همان، نامه 46.
5) همان، حكمت 123.
6) نهج البلاغه، نامه 60.
7) همان، خطبه 29.
8) همان، خطبه 121.
9) همان، نامه 31.
10) همان، خطبه 198.
تهیه و تنظیم: جواددلاوری، گروه حوزه علمیه تبیان
