اخلاق سیاسى، اطاعت از رهبرى
یكى از عوامل برقرارى نظم اجتماعى ـ سیاسى، پیوند مردم با رهبر، اطاعت از رهبرى و حضور امام عادل در همه ابعاد زندگى امّت است. امامت عامل اساسى برقرارى نظم، و ریشهكن كردن هرگونه هرج و مرج طلبى است. امّتهائى كه از رهبرى اطاعت كردند به پیروزى رسیدند.
حضرت امیرالمۆمنین علیهالسلام فرمود:
«وَالأِمامَةَ نِظاما لِلأُْمَّة وَالطّاعَةَ تَعْظِیما لِلأِْمامَة؛
و امامت را براى سازمان یافتن امور امّت و فرمانبردارى از امام را براى بزرگداشت مقام رهبرى واجب كرد.»( نهج البلاغه، حكمت 252/5)
ارزشهاى اخلاقى
یكى دیگر از عوامل برقرارى نظم اجتماعى، رعایت ارزشهاى اخلاقى است كه حضرت امیرالمۆمنین علیهالسلام فرمود:
«فَإِنْ كَانَ لاَبُدَّ مِنَ الْعَصَبِیَّةِ فَلْیَكُنْ تَعَصُّبُكُمْ لِمَكَارِمِ الْخِصَالِ، وَمَحَامِدِ الاْءَفْعَالِ، وَمَحَاسِنِ الاْءُمُورِ، الَّتِی تَفَاضَلَتْ فِیهَا الُْمجَدَاءُ وَالنُّجَدَاءُ مِنْ بُیُوتَاتِ الْعَرَبِ وَیَعَاسِیِبِ الْقَبَائِلِ؛ بِالاْءَخْلاَقِ الرَّغِیبَةِ ، وَالاْءَحْلاَمِ الْعَظِیمَةِ، وَالاْءَخْطَارِ الْجَلِیلَةِ، وَالاْآثَارِ الَْمحْمُودَةِ. فَتَعَصَّبُوا لِخِلاَلِ الْحَمْدِ مِنَ الْحِفْظِ لِلْجِوَارِ، وَالْوَفَاءِ بِالذِّمَامِ، وَالطَّاعَةِ لِلْبِرِّ، وَالْمَعْصِیَةِ لِلْكِبْرِ، وَالاْءَخْذِ بِالْفَضْلِ، وَالْكَفِّ عَنِ الْبَغْیِ، وَالاْءِعْظَامِ لِلْقَتْلِ، وَالاْءِنْصَافِ لِلْخَلْقِ، وَالْكَظْمِ لِلْغَیْظِ، وَاجْتِنَابِ الْفَسَادِ فِی الاْءَرْضِ؛
پس اگر در تعصّب ورزیدن ناچارید، براى اخلاق پسندیده، افعال نیكو، و كارهاى خوب تعصّب داشته باشید، همان افعال و كردارى كه انسانهاى با شخصیّت، و شجاعان خاندان عرب، و سران قبائل در آنها از یكدیگر پیشى مىگرفتند، یعنى اخلاق پسندیده، بردبارى به هنگام خشم فراوان، و كردار و رفتار زیبا و درست، و خصلتهاى نیكو، پس در حمایت كردن از پناهندگان و همسایگان، وفادارى به عهد و پیمان، اطاعت كردن از نیكىها، سرپیچى از تكبّر و خودپسندىها، تلاش در جود و بخشش، خوددارى از ستمكارى، بزرگ شمردن خونریزى، انصاف داشتن با مردم، فرو خوردن خشم، پرهیز از فساد در زمین تعصّب ورزید تا رستگار شوید.»
زمانى كه شورشیان بصره را نكوهش مىكند، به مشكل اخلاقى آنان اشاره كرده مىفرماید، علل بر هم خوردن نظم اجتماعى، سیاسى شهر شما آن است كه اخلاق شما مردم مرده است و ضد ارزشها در شما حاكم گردید.
وقتى گرایش فكرى انسانها اومانیزم (اصالت انسان) و اصالت انتخاب انسان باشد، انواع هواپرستى دامنگیر انسان شده و انسان را به سوى پوچى و هرج و مرج طلبى پیش مىبرد
«كُنْتُمْ جُنْدَ الْمَرْأَةِ، وَأَتْبَاعَ الْبَهِیمَةِ؛ رَغَا فَأَجَبْتُمْ، وَعُقِرَ فَهَرَبْتُمْ. أَخْلاَقُكُمْ دِقَاقٌ، وَعَهْدُكُمْ شِقَاقٌ، وَدِینُكُمْ نِفَاقٌ، وَمَاۆُكُمْ زُعَاقٌ، وَالْمُقِیمُ بَیْنَ أَظْهُرِكُمْ مُرْتَهَنٌ بِذَنْبِهِ، وَالشَّاخِصُ عَنْكُمْ مُتَدَارَكٌ بِرَحْمَةٍ مِنْ رَبِّهِ. كَأَنِّی بِمَسْجِدِكُمْ كَجُۆْجُۆِ سَفِینَةٍ قَدْ بَعَثَ اللّهُ عَلَیْهَا الْعَذَابَ مِنْ فَوْقِهَا وَمِنْ تَحْتِها، وَغَرِقَ مَنْ فِی ضِمْنِهَا؛
شما سپاه یک زن بودید، و پیروان حیوان «شتر عایشه»، تا شتر صدا مىكرد مىجنگیدید، و تا دست و پاى آن قطع گردید فرار كردید، اخلاق شما پَست، و پیمان شما از هم گُسسته، دین شما دورویى، و آب آشامیدنى شما شور و ناگوار است، كسى كه میان شما زندگى كند به كیفر گناهش گرفتار مىشود، و آن كس كه از شما دورى گزیند مشمول آمرزش پروردگار مىگردد، گویا مسجد شما را مىبینم كه چون سینه كشتى غرق شده است، كه عذاب خدا از بالا و پایین او را احاطه مىكند، و سرنشینان آن همه غرق مىشوند.»( نهج البلاغه، خطبه 13/1)
حال توجّه به این نكته ضرورى است كه هم اكنون آرزوى رهبران شرق و غرب آن است كه در تمام جوامع انسانى نظم اجتماعى و سیاسى برقرار كنند، امّا آیا این آرزو تحقّق پذیر است؟
وقتى گرایش فكرى انسانها اومانیزم (اصالت انسان) و اصالت انتخاب انسان باشد، انواع هواپرستى دامنگیر انسان شده و انسان را به سوى پوچى و هرج و مرج طلبى پیش مىبرد.
پشتوانه نظم اجتماعى و سیاسى در جامعه انسانها، اخلاق و ارزشهاى اخلاقى است. مگر مىشود بدون درك مسئولیّتها و تعهّدات اخلاقى به نظم اجتماعى اندیشید؟
از دیدگاه قرآن و نهجالبلاغه تا فرد و جامعه به ارزشهاى اخلاقى نیاندیشند و آن را از نظر كاربردى در زندگى روزانه خود بكار نگیرند از نظم اجتماعى وسیاسى نیز خبرى نخواهد بود.
بخش نهج البلاغه تبیان
منبع: سایت نهج نیوز