اسرار موفقیت مبلغان(5)
در ادامه بیان اسرار موفقیت مبلغ از دیدگاه نهج البلاغه به نکات دیگری اشاره خواهیم نمود.
12. ترغیب به عمل با بیان فواید و نتایج آن
قوانین اسلامی در عین اینكه آسمانی است، زمینی است، یعنی، بر اساس مصالح و مفاسد موجود در زندگی بشر است. علامه شهید مطهری رحمه الله در این باره می‌فرماید: «ما می‌بینیم قرآن اشاره می‌كند به مصالح و مفاسدی كه در احكامش هست و به علاوه [این امر] جزو ضروریات اسلام است. شیخ صدوق كتابی از احادیث تالیف كرده، به نام علل الشرایع یعنی، (فلسفه‌های احكام) و در آن احادیثی را كه در آنها اشاره‌ای به فلسفه‌های احكام هست جمع كرده است، نشان می‌دهد كه از صدر اسلام، خود پیغمبر و ائمه علیهم السلام فلسفه‌ها برای احكام بیان می‌كردند و جزو ضروریات شیعه و اكثریت اهل تسنن - و شاید باید گفت به اتفاق اهل تسنن - این است كه می‌گویند احكام بر مبنای مصالح و مفاسد واقعی است.» (1)
مبلغ باید بتواند با ظرافتی خاص در خطابه خود با بیان فواید و نتایج معنوی و مادی اعمال و كردار، مخاطبین خود را جذب كند.
علی علیه السلام در خطابه خود به این مهم توجه داشتند و نتایج اخروی و دنیوی افعال مخاطبین را گوشزد می‌كردند.
گاه می‌فرماید: «فان اطعتمونی فانی حاملكم ان شاءالله علی سبیل الجنة وان كان ذا مشقة شدیدة ومذاقة مریرة؛ (2 ) اگر از من پیروی كنید، به خواست خدا شما را به راه بهشت خواهم برد، هرچند سخت دشوار و پر از تلخیها باشد.»
و گاهی می‌فرماید: «ان افضل ما توسل به المتوسلون الی الله سبحانه وتعالی، الایمان به وبرسوله والجهاد فی سبیله، فانه ذروة الاسلام وكلمة الاخلاص فانها الفطرة واقام الصلاة فانها الملة وایتاء الزكاة فانها فریضة واجبة وصوم شهر رمضان فانه جنة من العقاب وحج البیت واعتماده فانها ینفیان الفقر ویرحضان الذنب، وصلة الرحم فانها مثراة فی المال ومنساة فی الاجل وصدقة السر فانها تكفر الخطیئة وصدقة العلانیة فانها تدفع میتة السوء وصنائع المعروف فانها تقی مصارع الهوان...؛ (3) همانا بهترین چیزی كه انسانها می‌توانند با آن به خدای سبحان نزدیك شوند، ایمان به خدا و پیامبر او صلی الله علیه و آله و جهاد در راه خدا - كه جهاد قله بلند اسلام است - و یكتا دانستن خدا - كه همان فطرت [انسانی] است - و برپاداشتن نماز - كه آیین ملت [اسلام] است - و پرداختن زكات - كه تكلیف واجب الهی است - و روزه ماه رمضان - كه سپری در برابر عذاب [الهی] است - و حج و عمره - كه نابود كننده فقر و شستشو دهنده گناهانند - و صله رحم - كه مایه فزونی مال و طول عمر است - و صدقه پنهانی - كه نابود كننده گناه است - و صدقه آشكار - كه مرگ بد را باز می‌دارد - و كارهای نیكو كه از ذلت و خواری نگه می‌دارد...»
13. نظم و برنامه‌ریزی
نظم و انظباط در كارها و برنامه‌ریزی برای فعالیتهایی كه انجام می‌گیرد، یكی از اركان موفقیت هر انسانی است. علی علیه السلام یكی از مهمترین فقرات وصیت خود را به داشتن نظم و برنامه‌ریزی در زندگی اختصاص داده است: «اوصیكما وجمیع ولدی واهلی ومن بلغه كتابی بتقوی الله ونظم امركم؛ (4) شما و همه فرزندان و هر كس كه نامه‌ام به او برسد را به ترس از خدا و نظم در كارهایتان سفارش می‌كنم.»
برای اینكه بتوانیم در امر تبلیغ اثر مثبتی بگذاریم، باید در عمل خود بازبینی كنیم، معمولا بزرگانی كه در كار خویش موفق شده اند از برنامه‌ریزی منظم و صحیحی در زندگی بهره جسته اند.
حضرت امیر علیه السلام فرمودند: «للمۆمن ثلاث ساعات، فصاعة یناجی فیها ربه وساعة یرم معاشه وساعة یخلی بین نفسه وبین لذتها فیما یحل ویجمل. ولیس للعاقل ان یكون شاخصا الا فی ثلاث، مرمة لمعاش، او خطوة فی معاد، او لذة فی غیر محرم؛ (5) مۆمن باید شبانه روز خود را به سه قسم تقسیم كند، زمانی برای نیایش [و عبادت] پروردگار و زمانی برای تامین هزینه زندگی و زمانی برای واداشتن نفس به لذتهایی كه حلال و مایه زیبایی است. خردمند را نشاید جز آن كه در پی سه چیز حركت كند؛ [كسب حلال برای] تامین زندگی، یا گام نهادن در راه آخرت، یا [به دست آوردن] لذتهای حلال.»
از این بیان به خوبی استفاده می‌شود كه در زندگی هر انسانی حاكم بودن نظم و برنامه‌ریزی لازم و ضروری است و برای یك مبلغ كه كارش حساس است، ضروری‌تر می‌باشد.
نظم و برنامه‌ریزی در كارهای حضرت امام خمینی رحمه الله، مبلغ موفق و بزرگی كه امتی را به سعادت رسانده، شنیدنی است.
«ایشان برای مطالعه و قرائت قرآن، در كارهای مستحب و حتی زیارتها و دعاهایی كه در وقت خاصی هم وارد نشده بود، قت خاصی را تنظیم كرده بودند و هر كاری را بر طبق همان زمان بندی و تنظیم خاص انجام می‌دادند.» (6)
پیاده كردن نظم و انضباط در كارها، موجب می‌شود كه هر كاری به جا و به موقع صورت گیرد. مبلغی كه در جلسات سخنرانی و رفت و آمدها و وعده‌هایی كه می‌دهد، نظم را رعایت كند، فعالیتهایش نتیجه بهتری خواهد داد. اگر مبلغ كار هر روز را در همان روز انجام دهد و به اصطلاح كار امروز را به فردا نگذارد، نتیجه خوبی از كارهای خود خواهد گرفت. حضرت علی علیه السلام توصیه می‌كنند كه: «وامض لكل یوم عمله فان لكل یوم ما فیه؛ (7) كار هر روز را در همان روز انجام ده [و آن را به روز بعد موكول مكن] زیرا برای هر روز كار خاصی است [كه مجال انجام عقب افتادگیها را نمی‌دهد] .»
پی‌نوشــــــــــــــــــت‌ها:
1) اسلام و مقتضیات زمان، مرتضی مطهری، ج 2، ص 27.
2) نهج البلاغه، خطبه 156.
3) همان، خطبه 110.
4) همان، نامه 47.
5) همان، حكمت 390.
6) پا به پای آفتاب، امیررضا ستوده، ج 2، ص 17، نشر پنجره.
7) نهج البلاغه، نامه 53.
تهیه و تنظیم: جواددلاوری، گروه حوزه علمیه تبیان
