حکم برگرداندن مال به صاحبش

در این مقاله دو سوال در مورد حق الناس را برای شما عزیزان مطرح می کنیم:

این مال، حکم مجهول المالک را دارد، که اگر از پیدا کردن صاحبش مأیوس هستید، با اجازه حاکم شرع مى‌توانید پس از کسر هزینه تعمیر، قیمت آن ‌را به فقیر صدقه داده و آن ‌را تملک کنید. با این حال برخی از فقها (آیة الله هادوی تهرانی) به دلیل غیر مسلمان بودن صاحب مال، استفاده از مال مذکور را تا زمان مراجعه وی، جایز می‌دانند.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی)

اگر بدانید که از وسیله فوق اعراض کرده‌ و هرگز قصد رجوع ندارد تصرف مانعى ندارد، ولى در صورت شک، حکم مجهول المالک را دارند که اگر از پیدا کردن صاحبش مأیوس هستید پس از کسر هزینه تعمیر از طرف صاحبش به فقیر صدقه بدهید و براى این کار بنابر احتیاط واجب از حاکم شرع اجازه بگیرید.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی)

تصرف جایز نیست، باید نگه دارید تا زمانى که از پیدا شدن او مأیوس شوید، آن‌گاه با اجازه حاکم شرع مى‌توانید قیمت آن‌ را به فقیر بدهید و تملک کنید.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی)

فعلاً از آن استفاده نکنید و اگر مۆونه‌ای ندارد، آن ‌را در گوشه‌ای قرار دهید و نگهداری کنید، اما در صورتى که از پیدا کردن صاحب آن مأیوس باشید، مى‌توانید آن‌ را فروخته، و دست مزد خود را کسر کرده، و بقیّه را به فقرا صدقه دهید.

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی)

استفاده از مالی که متعلق به شخص محترم المال باشد بدون اذن او جایز نیست باید آن‌ را نگه‌ دارید تا صاحبش مراجعه کند، بلی اگر بعد از مدتی از شناخت صاحبش مأیوس باشید می‌توانید آن‌ را به فقیر غیر سید از طرف صاحبش صدقه نمایید.

حضرت آیت الله هادوی تهرانی (مد ظله العالی)

از آن‌جا که صاحبش مسلمان نیست، می‌توانید تا زمان مراجعه وی از کامپیوتر استفاده کنید.

پاسخ برخی از مراجع تقلید چنین است:

1. آیة الله خامنه ای (دام ظله):

حق استفاده از آن وسایل را ندارید و اگر از پیدا کردن صاحبان آنها مأیوس هستید مى توانید از طرف آنها به فقیر صدقه بدهید و براى اینکار بنا بر احتیاط واجب از حاکم شرع اجازه بگیرید.

2. آیة الله سیستانی (دام ظله):

شیء جا مانده معمولاً دارای علامتی است که بدان وسیله صاحب آن را می توان شناخت، پس اگر معلوم شود که صاحب آن، مسلمان و یا در حکم مسلمان است که داراییشان محترم می باشد و یا چنین چیزی محتمل به احتمال معقول و در خور توجه باشد لازم است یک سال صبر کند و آن را معرفی نموده و پس از آنکه از یافتن صاحب آن نومید شد آن را صدقه دهد. اما اگر معلوم گردد که صاحب آن، غیر مسلمان است جایز است آن را تملک نمود مگر آنکه کشور از کشور هایی باشد که مسلمانان تعهد داده اند تحت شرایط پیشنهادی آنان زندگی کند، که از آن جمله است تحویل یافته ها و گمشده ها به صاحبانشان، که در این صورت تملک آن جایز نیست و باید مطابق تعهدات قانونی عمل کرد.

3. آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظله):

اگر صاحب مال شناخته نمی شود حکم مجهول المالک را دارد و اگر صاحب آن شناخته می شود ادعای صاحب مال بر زیادتر از آنچه راننده به او می دهد مسموع نیست.

4. آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله): خیر، استفاده از آنها جایز نیست، به نحو ناشناسی آن را به مرکز مربوطه ارسال کنید و در جهت رفع نواقص قانونی پیگیر باشید.

(توجه: استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست انجام گرفته است)

این مقاله را با دو حدیث متبرک کرده و به پایان می بریم:

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمودند:

اهل آتش از بوى چهار نفر در اذیت و آزارند، اینان از حمیم جهنم مى‏آشامند و فریادشان به واویلا بلند است، یكى از آن‏ها در صندوقى از آتش است و آن كسى است كه از دنیا رفته و حقى از حقوق مردم بر گردن او مانده‏ است. (لآلى الأخبار: 3/ 197)

امام صادق علیه السلام مى‏فرمایند:

كسى كه حق مۆمنى را حبس كند خداوند وى را در قیامت پانصد سال سر پا نگاه مى‏دارد، در حدى كه از رگ‏هایش خون بریزد، سپس یك منادى از جانب حق ندا كند، این ستمگرى است كه حق مۆمن را حبس كرده، آن گاه به مدت چهل روز او را توبیخ كنند، سپس به آتش ببرند. (وسائل الشیعة: 16/ 388، باب 39، حدیث 21837؛ لآلى الأخبار: 3/ 198)

منابع:

سایت اسلام کوئیست

سایت عرفان ( مطلبی از کتاب عرفان اسلامى جلد هفتم ـ نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان)