نمودار عظمت حوزه نجف
با توجه به این‌كه جناب‌عالی و مرحوم آیت‌الله فضلی هر دو از شاگردان شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر بودید، بفرمایید كه مرحوم آقای فضلی از چه ویژگی‌هایی برخوردار بودند؟
مرحوم آقای فضلی از شخصیت‌های نادری بودند كه هم در امور حوزوی شخصیتی بزرگوار بودند و هم در امور دانشگاهی جایگاه خودشان را در رشته‌های ادبی به دست آورده بودند. آقای فضلی از شخصیت‌های پیشگامی بودند كه متأثر از استادش شهید صدر، حركت علمی و انقلابی آگاه‌بخش در طلبه‌های نجف را به وجود آوردند. ایشان همچنین از مۆلفین بسیار زبردست بوده و خدمات علمی بالایی در این زمینه از خود به یادگار گذاشتند. آقای فضلی به تَبَع مرحوم آقای صدر، از نظریه‌پردازان اسلامی بودند و كتاب‌های گوناگونی را تألیف كردند كه برخی از این كتاب‌ها، كتاب‌های درسی حوزه‌ی نجف شد. ایشان همچنین در زمینه‌های فقه، اصول، ادبیات و منطق نیز تألیفاتی داشتند. البته ایشان شخصیتی حوزوی بودند كه جنبه‌ی فقه جواهری شخصیت علمی‌شان بر جنبه‌ها و ابعاد دیگر تفوق داشت.
ایشان همچنین در دانشگاه‌های كشورهای مختلفی نظیر عراق و عربستان تدریس داشتند و با سخنرانی‌های جذاب و تربیتی خود برای مردم و طلاب، نقش قابل توجهی در ایجاد و افزایش بصیرت دینی و اجتماعی ایفا نمودند و حتی می‌توان گفت كه ایشان یك نسل از طلاب انقلابی را تربیت كردند.
رابطه‌ی ایشان با انقلاب اسلامی ایران چگونه بود؟
ایشان از مۆیدین مهم و بزرگ انقلاب اسلامی بودند. یادم هست كه در اوایل انقلاب، در عربستان خدمتشان رسیدیم و ایشان توصیه‌های دلسوزانه‌ای برای حفظ انقلاب و صیانت از دستاوردهای مهم انقلاب داشتند. ایشان در عمر شریف خود، جهاد سیاسی را از طریق آگاهی‌بخشی به طلاب حوزه‌های نجف و طلاب مناطق شرقی عربستان و ایجاد و تقویت روحیه‌ی سیاسی در آن‌ها دنبال می‌كرد و واقعاً تربیت سیاسی ایشان قابل ستایش است.
رهبر معظم انقلاب در پیام تسلیت خود به مهم‌ترین ابعاد شخصیت ایشان اشاره كردند. یكی از ابعاد شخصیت ایشان، تربیت طلاب آگاه و انقلابی بود كه طلابِ ایشان همواره آگاه و در خط انقلاب و مدافع مكتب نورانی اهل بیت علیهم‌السلام بودند. این روحیه‌ی آقای فضلی در شاگردانش به‌خوبی متجلی بود.
حتی گفته می‌شود كه ترك حوزه‌ی نجف و بازگشت ایشان به عربستان، بعد از مورد تعقیب قرار گرفتن از سوی حزب بعث بوده است.
بله، ایشان از شخصیت‌های بزرگ و مهم حوزه‌ی نجف بودند. در آن زمان یكی از وظایف بعثی‌ها این بود كه حوزه را پراكنده و شخصیت‌ها را سركوب كنند. به همین دلیل هم ایشان از نجف رفتند.
از مراودات ایشان و رهبر انقلاب اطلاعی دارید؟
ایشان از دوستداران رهبر معظم انقلاب بودند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هم جایگاه ایشان را كاملاً می‌شناختند و ایشان را وكیل مطلق خود در منطقه‌ی شرقیه‌ی عربستان تعیین فرمودند. وقتی هم كه آقای فضلی برای معالجه به تهران آمدند، ایشان به بیمارستان تشریف بردند و از ایشان عیادت كردند.
تعابیر بلند و توصیفاتی هم از مرحوم شهید صدر درباره‌ی ایشان وجود دارد. در این باره نكته‌ای به یاد دارید؟
بله، مرحوم شهید سید محمدباقر صدر در رابطه با ایشان می‌فرماید كه آقای فضلی نمودار عظمت حوزه‌ی علمیه‌ی نجف است. هنگامی هم كه آیت‌الله فضلی به خاطر مشكلاتی كه بعثی‌ها برای او به وجود آوردند، نجف را ترك كرد و به عربستان رفت، مرحوم آقای صدر از رفتن ایشان خیلی متأسف بود و می‌فرمود ایشان با فعالیت‌هایی كه داشتند، سرِ حوزه را بلند كردند.
مرحوم آقا بزرگ تهرانی در كتاب «الذریعه» از آقای فضلی به عنوان شیخ فاضل یاد می‌كند و می‌فرماید كه او در جوانی به بالاترین مراتب كمال دست یافته و دارای فضائلی است كه تنها با تلاش فراوان از سوی مردان بزرگ حاصل می‌شود. این تعابیر مربوط به زمانی می‌شود كه مرحوم آقای فضلی حدوداً 20 ساله بوده است. من معتقدم كه مرحوم آقای فضلی از گنج‌های حوزه‌ی علمیه‌ی نجف و جهان تشیع بودند.
رهبر انقلاب در پیام خود به مناسبت ارتحال آیت‌الله فضلی، به تلاش ایشان برای یكپارچه ساختن امت اسلامی اشاره كردند. در این عرصه چه دیدگاه‌ها و عملكردی داشتند؟
ایشان از طلایه‌داران وحدت بودند و از مردان تقریبی به شمار می‌آمدند. لذا همه‌ی محافل علمی اعم از شیعه و سنی، از شخصیت و خدمات ایشان به علوم گوناگون تجلیل كرده‌اند. ایشان مدت‌ها در دانشگاه‌های عربستان درس می‌دادند. مرحوم آقای فضلی، مقام خاص و رفیعی بین علمای سعودی داشت و حتی روشنفكران به او اعتقاد داشتند و احترام زیادی برای ایشان قائل بودند.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی)
تهیه و تنظیم: عبداله فربود، گروه حوزه علمیه تبیان
