غیر انتفاعیِ غیر انتفاعی!
از جمله دلایل لزوم بعثت انبیاء، نیاز انسان‌ها و اجتماعات بشری به قانون متقن است. ممکن است برخی از جزئیات دلایل این استدلال مورد توجه بیشتری قرار بگیرد و سبب شود که زوایای بحث روشن‌تر گردد.
چرا قانون کامل؟!
از دلایل لزوم بعثت انبیاء نیاز بشر به قانون است و قانون کامل الهی تنها قانونی است که می‌تواند اجتماعات بشری را از هرج و مرج نجات دهد. حال ممکن است این سۆال مطرح شود که چرا قانون الهی را قانون کامل می‌دانیم؟! آیا خود بشر نمی‌تواند قانونی کامل برای زندگی سعادتمندانه خویش ترسیم نماید؟!
شرایط قانون گزار!
وضع قانون حتی در قضایا و مشکلات جزئی بسیار سخت و دشوار است. زیرا باید بتواند تمامی جوانب و زوایای موضوع را مورد لحاظ قرار دهد و سعادتمندی همگان را لحاظ نماید. قانون الهی را قانونی کامل می‌توان دانست زیرا قانون گزار در آن ، از شرایط و ویژگی‌هایی برخوردار است که در نتیجه قانون او از هر عیبی بری می باشد!
باید بشناسد!
از جمله شرائط مهم قانون گزار معرفت او به انسان است. خداوند متعال انسان را آفریده و کلیه‌ی نیازها و شرایط و ویژگی های او را می‌داند. پس او را به خوبی می‌شناسد. چنین قانون گزاری کلیه زوایا و جوانب را برای انسان و سعادت او لحاظ می‌کند که این شرایط هم شامل شرایط و ویژگی‌های جسمی اوست و هم ویژگی‌های روحی انسان.
غیر انتفاعی غیر انتفاعی!!
از دیگر شرایط مهم قانون گزار آن است که خود قانون گزار نباید قانونی را تصویب نماید که به نفع خودش باشد. بلکه سود و نفع خود را نباید مورد لحاظ قرار دهد. زیرا چنین قانونی نتیجه‌ای جز ظلم جفا بر گروهی چیز دیگری به دنبال ندارد!
قانون کامل الهی قانونی است که توسط موجودی کامل به انسان می‌رسد . بنابراین نیاز و سودی برای قانون گزار یعنی خداوند متعال ندارد: زیرا او نیازمندی ندارد که توسط این قانون، نفع و سود آن مرتفع گردد!
علم بشر به تنهایی کفایت نمی‌کند و نمی‌تواند مصالح و مفاسد خود و معرفت الهی را به راحتی و به نحو صحیح دریافت کند بلکه مرتب دچار خطا و اشتباه است
فقط خود خدا!
با توجه به این دو شرط مهم برای قانون گزار که باید انسان را بشناسد و خودش بهره‌ای از قانون نبرد، نمی‌توان قانون گزاری برتر و بهتر از خداوند متعال برای برنامه‌ی سعادت بشری انسان دریافت. بنابراین تنها همین قانون است که می‌تواند اجتماع بشری را سروسامان دهد و از هرج و مرج رهایی بخشد. قرآن کریم نیز به این موضوع اشاره فرموده است: لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم النّاس بالقسط؛ به تحقیق ما شما را با دلایل روشن فرستادیم و همراه شما کتاب و میزان را نازل کردیم تا مردم قسط و عدل را اقامه نمایند. (حدید / 25)
معرفت باید باشد!
یکی دیگر از دلایل متکلمان اسلامی برای لزوم بعثت آن است که اجتماع بشری نیازمند معرفت و علم به حقایق است. زیرا تنها انسان است که در میان موجودات دارای عقل است و لذا تنها انسان است که می‌تواند راه صواب و سعادت را با اختیار و عقل خود بپیماید.
عقل کافی نیست!
اما عقل به تنهایی کفایت نمی‌کند بلکه نیازمند روشنگری و راهنمایی موجودی برتر و عاقل‌تر از خود است. عقل برای سعادتمندی خود باید معرفت‌هایی را کسب نماید و در عین حال مطمئن باشد که دچار خطا و تزلزل نیز نشده است! در این میان تنها معرفت الهی است که انسان را هدایت می‌نماید!
مفاسد شناس نیاز داریم!
عقل آدمی باید دو نوع معرفت و علم مهم برای رسیدن به سعادت بدست آورد که عبارتند از:
1- معرفت به خداوند سبحان
2- معرفت و شناخت مصالح و مفاسد حیات و زندگی
معرفت کامل در این دو موضوع تنها از راه وحی و تعالیم انبیاء الهی به انسان می‌رسد.
از دلایل لزوم بعثت انبیاء نیاز بشر به قانون است و قانون کامل الهی تنها قانونی است که می‌تواند اجتماعات بشری را از هرج و مرج نجات دهد
پس علم خود انسان چه؟!
علم بشر به تنهایی کفایت نمی‌کند و نمی‌تواند مصالح و مفاسد خود و معرفت الهی را به راحتی و به نحو صحیح دریافت کند بلکه مرتب دچار خطا و اشتباه است. بنابراین تنها قانون و تعالیم الهی است که بشر را سعادتمند می‌کند و از خطا مصون است. البته برخی از اندیشمندان ادّعا نموده‌اند که علم آدمی به تنهایی کفایت می‌کند و او خود می‌تواند مصالح و مفاسد زندگی‌اش را تشخیص دهد. امّا با اندکی تأمل می‌توان دریافت که بشر نمی‌تواند همه‌ی زوایای روحی و جسمی خود را بشناسد که بتواند مصالح و مفاسد آن‌ها را تشخیص دهد! از سوی دیگر تجربه‌ی زندگی آدم‌ها در تاریخ نشان می‌دهد که انسان با عقل خود دچار خطا و تزلزل‌های بسیاری می‌شود و نیازمندی هادی و رهنمایی فهیم و همه جانبه نگر است!
سخن پایانی....
عقل آدمی به تنهایی نمی‌تواند او را سعادتمند حقیقی نمایند بلکه تعالیم انبیاء است که زوایای پنهان وجود آدمی را به او نشان می‌دهد و راه‌های سعادتمندی آن را ترسیم می‌نماید. بنابراین به دلیل نیاز انسان به معرفت حقیقی، غیر از نیازمندی او به قانون کامل و متقن، بعثت انبیاء الزامی است!
ن. رادفر
بخش اعتقادات شیعه تبیان
منابع و مآخذ:
1- محاضرات فی الالهیات – آیت الله سبحانی
2- کشف المراد – علامه‌ی حلّی
3- تجرید الاعتقاد خواجه‌ی طوسی
4- آموزش کلام اسلامی – ج 2 – سعیدی مهر.
