نماز، برای چه؟

مقدمه:

می دانیم که شروع روز دانش آموزان با یک برنامه صبحگاهی مناسب علاوه بر پرورش روح معنوی دانش آموزان، در بالا بردن سطح آموزشی آن ها از لحاظ یادگیری تاثیرگذار است.

به عنوان مثال اگر معلم پرورشی مدرسه بتواند هر هفته یک کلاس را برای برگزاری برنامه های صبحگاه مدرسه انتخاب و هدایت نماید:

اول: تمام دانش آموزان طبق استعداد خود در امور و انجام برنامه ها مشارکت می نمایند.

دوم: طبق ایام اله برای پیدا کردن مطالب مناسب روز اجرای برنامه به دنبال مطالبی از قبیل شعر، مقاله، طنز و غیره هستند.

سوم: مراسم آغازین مدرسه از یکنواخت بودن و احیاناً خسته کننده بودن به پویایی و سرشار بودن تبدیل می شود.

یکی از کارهایی که در اکثر مدارس کشور عزیزمان انجام می شود، خواندن آیاتی از قرآن مجید می باشد، در این زمینه چنان چه دانش آموزان بتوانند علاوه بر شنیدن آیات، با مفاهیم متعالی این معجزه الهی آشنا شوند، بی شک به هدف والای نزول وحی رهنمون گشته ایم.

در این راستا، مرکز یادگیری جهت غنی سازی برنامه های صبحگاه مدارس، به بررسی و تفسیر برخی از آیات قرآن پرداخته است. در این قسمت سعی شده، تفسیر به زبان ساده و قابل درک برای دانش آموزان ارائه گردد.

در این مقاله برخی از آیات سوره طه مورد بررسی قرار می گیرد...

آیات 13 تا 37 سوره طه ( صفحه 313) ، مربوطه توسط یکی از دانش آموزان قرائت شود.

شما می توانید برای شنیدن فایل صوتی آیات این صفحه کلیک نمایید.

جهت دریافت فایل صوتی آیات فوق، کلیک کنید.

در همه ی بیست ‌و پنج آیه ی 13 تا 37 سوره ی طه از صفحه ی 313 ، به‌انضمام چهار آیه ی پایانی صفحه ی قبل و نیزآیات صفحات بعد، بخش‌های مهمّی از سرگذشت پرماجَرای موسی(ع) تشریح شده‌كه بنای ما، پرداختن به دومین‌ آیه ی این‌صفحه است.

خدا در آیه ی 14 می‌فرماید: «إنّی أنَا الله، لا إلهَ إلاّ أنَا»؛ «به‌طور یقین، من،آری من، الله هستم‌كه جز من معبودی نیست».

«فَاعبُدنی»؛ «پس، مرا عبادت‌كن»؛ «وَ أقِمِ الصَّلاه لِذِكری»؛ «و نماز را برای استقرار یاد من در قلب، به‌پا دار».

در واقع، این ‌آیه مقصود اصلی از تشریع نماز را نشان داده ‌كه هدف از آن، «ذكر و یاد خدا و توجّه قلبی به او»ست نه همین ‌اعمال بدنی، از قیام و ركوع و سجودِ خالی از توجّه دل‌ كه ما انجام می‌دهیم و غالباً هم نتیجه‌ای نمی‌گیریم و اَحیاناً این‌شبهه نیز در فكرمان پیدا می‌شودكه پس،كجاست‌آن‌آثار نماز با آن‌همه‌عظَمت، در زندگی ما؟! و هیچ، به فكرمان هم نمی‌رسدكه‌آخِر،آن‌كس‌كه دستور نماز داده،گفته‌است: «أقِمِ الصَّلاه لِذِكری»؛آن‌نمازی نماز است‌كه مولّد ذكر من باشد و یاد مرا در دل‌ها زنده‌كند و نماز‌گزار خود را در حضور من ببیند و مرا حاضر و ناظر بر افكار و اعمال خود بداند.

«ذكر خدا» هم، تنها، تلفّظ به الفاظ سُبحانَ‌الله و لاإلهَ‌إلاَّالله نیست! «ذكر و یاد»، امری قلبی است نه زبانی! زبان اگر به استخدام قلب درآمد و به تحریك دل، متحرّك شد، «ذكر» است و ارزش دارد؛ وگرنه، جز تَمَوُّج و موج‌ زدنی در هوا، چیز دیگری نخواهد بود! اگر نماز ما، واقعاً «ذكر و یاد خدا» بود و خدا را حاكم در شئون زندگی ما می‌ساخت، اینك، قیافه ی زندگی ما، اعمّ از مادّی و معنوی، دگرگون شده ‌بود و ما، این‌ چنین نبودیم ‌كه اكنون هستیم!

در قرآن، چقدر سخن از «یاد خدا» به میان ‌آمده و اصرار بر این دارد كه بفهماند ریشه ی اصلی تمام عبادات، «یاد خدا» و مقصود نهایی از آن ها نیز «یاد او»ست. حتّی در آیه ی: إنَّ الصَّلاهَ تَنهی عَنِ الفَحشاءِ وَ المُنكَر، كه اثر مهمّ نماز، پاك‌سازی جامعه از پلیدی‌ها بیان شده، پس ازآن می‌فرماید: وَ لَذِكرُ اللهِ أكبَر؛ یعنی، بزرگ‌تر از تمام فواید، این‌كه نماز، «یاد خدا» را در دل‌ها احیا می‌كند و نتیجتاً فرمان خدا را حاكم بر تمام شۆون زندگی‌آدمیان می‌گردانَد! فایده ی «یاد خدا» در دل‌ها و حكومت فرمان خدا در شۆون مختلف زندگی نیز، طبق ‌آیه ی شریفه ی:ألا بِذِكرِ اللهِ تَطمَئِنُّ القُلوب، طُمَأنینه وآرامش است.

این، دنیای امروزِ ماست‌كه می‌بینیم بر اثر فراموش‌كردن خدا و افتادن دنبال غیرخدا، هرچه، تقلاّ و تلاش می‌كند، آرامش وآسایش نمی‌یابد! و ترس و وحشت و ناامنی، از همه‌سو، بر او می‌بارد. درحالی‌كه‌آفریدگار مهربان، ندا می‌كند: ای راه‌گم‌كردگان، فَاذكُرونی، أذكُركُم؛ «یاد من»كنید تا من هم یاد شما كنم؛ با من باشید تا من هم با شما باشم.

باد بر تخت سلیمـان رفـت كـژ                  پس سلیمان گفت: بادا، كژ مَغَژ

باد هم‌گفت ای سلیمان‌كژ مرو                  ور روی‌كژ ازكژم خشمین مشو

از ترازو كم كنی من كم كنـم                  تا تو با من روشنی، من روشنـم

یا أیُّهَا الَّذینَ‌آمَنوا، إذا نودِیَ لِلصَّلاهِ مِن یَومِ الجُمُعَه، فَاسعَوا إلی ذِكرِ الله؛ در این ‌آیه هم ملاحظه می‌فرمایید از نماز، تعبیر به: ذِكرُ الله، شده‌است‌كه حقیقت نماز، «ذكر خدا و دل به یاد خدا بودن» است.

و عجیب این‌ كه: قرآن، تمام همّش، احیای «ذكر و یاد خدا»ست، ولی متَأسّفانه، ما تمام  همّمان، آب و رنگ دادن به ظواهركار است و افزودن بر تشریفات ظاهر قرآن و نماز و مسجد و منبر و محراب!

و راستی‌كه ما، هدف را گم‌كرده‌ایم و لذاست ‌كه میان راه، حیران شده‌ایم!

قرآن،اُولُواالألباب را معرّفی می‌كند: إنَّ فی خَلقِ السَّماواتِ وَ الأرض وَ اختِلافِ اللَّیلِ وَ النَّهار لآیاتٍ لاُولِی الألباب؛ به‌یقین درآفرینش‌آسمان‌ها و زمین و رفت وآمد شب و روزآیات و نشانه‌هایی است برای خردمندان؛ اَلَّذینَ یَذكُرونَ الله قِیاماً وَ قُعوداً وَ عَلی جُنوبِهِم؛ آن ها كسانی هستند كه خدا را یاد می‌كنند درحالی ‌كه ایستاده یا نشسته یا به‌پهلو خوابیده‌اند؛ وَ یَتَفَكَّرونَ فی خَلقِ السَّماواتِ وَ الأرض: رَبَّنا ماخَلَقتَ هذا باطِلا، سُبحانَك، فَقِنا عَذابَ النّار؛ و درآفرینش ‌آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند و می‌گویند: منزّهی تو ای پروردگار ما، این‌نظام را به‌باطل نیافریده‌ای، ما را از عذاب‌آتش دور نگه‌دار.

یعنی، اُولُواالألباب، پیوسته، با «یاد خدا» وآخرت زندگی می‌كنند و خود را آماده برای لقای خدا می‌سازند.

امام امیرالمۆمنین(ع) نیز در نهج‌البلاغه ی شریف، سخن از «ذكر و یاد خدا» به میان ‌آورده و فرموده‌ است: إنَّ الله سُبحانَهُ وَ تَعالی، جَعَلَ الذِّكرَ جَلاءً لِلقُلوب، تَسمَعُ بِهِ بَعدَ الوَقرَه، وَ تُبصِرُ بِهِ بَعدَ العَشوَه، وَ تَنقادُ بِهِ بَعدَ المُعانَدَه؛ خداوند، یادش را وسیله‌ای برای جلا و صیقل دل‌ها قرار داده ‌كه دل‌ها پس از ناشنوایی، به‌سبب یاد خدا شنوا می‌شوند و پس از نابینایی، بینا و پس از ستیزه‌گری، تسلیم می‌گردند.

حاصل این‌ كه: ما، از لحاظ «ذكر و به یاد خدا بودن»، بسیار كسری داریم و از همین ‌جهت است‌ كه از اعمال عبادی خویش، آن ‌بهره ی معنوی را كه باید ببریم، نمی‌بریم!

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: علی هندی - ویراستار: سید علی مرتضوی