تبیان، دستیار زندگی
(قسمت اول) امام موسی صدر در روز 14 خرداد سال 1307 هجری شمسی در شهر مقدس قم دیده به جهان گشود. پدر ایشان مرحوم آیت الله سید صدرالدین صدر، جانشین مرحوم آیت الله شیخ عبدالكریم حائری مؤسس حوزه علمیه قم و از مراجع بزرگ زمان خود ب...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

امام موسی صدر؛ یوسف گم گشته

(قسمت اول)


امام موسی صدر در روز 14 خرداد سال 1307 هجری شمسی در شهر مقدس قم دیده به جهان گشود. پدر ایشان مرحوم آیت الله سید صدرالدین صدر، جانشین مرحوم آیت الله شیخ عبدالكریم حائری مؤسس حوزه علمیه قم و از مراجع بزرگ زمان خود بود.


تحصیلات

امام موسی صدر پس از اتمام سیكل اول و بخش مقدمات علوم حوزوی، در خرداد سال 1322 به طور رسمیبه حوزه علمیه قم پیوست، و طی مدتی كوتاه، ضمن بهره گیری از محضر حضرات آیات سیدمحمد باقر سلطانی طباطبایی، شیخ عبدالجواد جبل عاملی، امام خمینی و سید محمد محقق داماد، دروس دوره سطح را به پایان رسانید. وی از ابتدای بهار سال 1326 وارد مرحله درس خارج گردید، و تا اواخر پاییز سال1338 ، یعنی قریب سیزده سال تمام، از مدرسین بزرگ حوزه های علمیه قم و نجف كسب فیض كرد.

اساتید اصلی دروس خارج ایشان در قم،حضرات آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، محقق داماد،  صدر  و سید محمد حجت، و در نجفحضرات آیات سید محسن حكیم، سید ابوالقاسم خویی، شیخ حسین حلی و شیخ مرتضی آل یاسین بودند. امام موسی صدر دروس فلسفی را نزد حضرات آیات سید رضا صدر و علامه سید محمدحسین طباطبایی در قم، و نزد آیت الله شیخ صدرا بادكوبه ای در نجف فرا گرفت.

اصلاح امور فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه شیعیان لبنان از یك سو و استفاده از ظرفیتهای منحصر به فرد لبنان جهت نمایاندن چهره عاقل، عادل، انسان دوست و با زبان مكتب اهل بیت به جهانیان از سوی دیگر، اهداف اصلی این هجرت را تشكیل می داد.

دوستاناصلی هم بحث امام موسی صدر را در قم، حضرات آیات سید موسی شبیری زنجانی، شهید دكتربهشتی، سید عبدالكریم موسوی اردبیلی و شیخ ناصر مكارم شیرازی، و در نجف آیت الله شهید سید محمد باقر صدر تشكیل می دادند.


سفر از سرزمین مادری به لبنان

امام موسی صدر  در اواخر سال 1338 و بهدنبال توصیه های حضرات آیات بروجردی، حكیم و شیخ مرتضی آل یاسین، وصیت مرحوم آیتالله سید عبدالحسین شرف الدین رهبر متوفی شیعیان لبنان را لبیك گفت و به عنوان جانشین آن مرحوم، سرزمین مادری خود ایران را به سوی لبنان ترك كرد.

اصلاح امور فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه شیعیان لبنان از یكسو و استفاده از ظرفیتهای منحصر به فرد لبنان جهت نمایاندن چهره عاقل، عادل، انسان دوست و با زبان مكتب اهل بیت به جهانیان از سوی دیگر، اهداف اصلی این هجرت را تشكیل می داد. امام موسی صدر برای نیل به این اهداف، و با توجه به جغرافیای اجتماعی و سیاسی لبنان در منطقه و جهان، از همان بدو ورود فعالیتهای خود را سه حوزه موازی سازماندهی كرد.اقدامات دینی فرهنگی امام موسی صدر در لبنانامام موسی صدر از زمستان سال 1338 و همزمان با آغاز فعالیت‌های گسترده دینی و فرهنگی خود در مناطق شیعه نشین لبنان، مطالعات عمیقی را به منظور ریشه یابی عوامل عقب ماندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شیعیان لبنان به اجرا گذارد. حاصل این مطالعات، برنامه های كوتاه مدت، میان مدت و درازمدتی بود كه از اواسط سال 1339 و در راستای سیاست محرومیت زدایی، طراحی و اجرا گردید.

امام موسی صدر در زمستان سال 1339و پس از تجدید سازمان جمعیت خیریه «البر و الاحسان»، با تنظیم برنامه ای ضربتی جهتتامین نیازهای مالی خانواده های بی بضاعت، ناهنجاری تكدی گری را به كلی از سطح شهر  صورو اطراف آن برانداخت. وی در فاصله سالهای 1340 تا 1348 و در چارچوب برنامه ای میان مدت، با طی سالانه صد هزار كیلومتر در میان شهرها و روستاهای سراسر لبنان، دههاجمعیت خیریه و مؤسسات فرهنگی و آموزش حرفه ای را راه اندازی نمود. كه حاصل آن كسب اشتغال و خودكفایی اقتصادی هزاران خانواده بی بضاعت، كاهش درصد بیسوادی، رشد فرهنگ عمومی، و به اجرا در آمدن صدها پروژه كوچك و بزرگ عمرانی در مناطق محروم آن كشوربود. امام موسی صدر در تابستان سال 1345 و پس از اجتماعات عظیم و چند روزه شیعیان لبنان در بیعت با ایشان، رسما از حكومت وقت درخواست نمود تا همانند دیگر طوائف آنكشور، مجلسی برای سازماندهی طایفه شیعه و پیگیری مسائل آن تاسیس گردد. مجلس اعلای اسلامی شیعیان كه اولین بخش از برنامه درازمدت امام صدر به شمار می رفت، در اولخرداد سال 1348 تاسیس، و خود آن بزرگوار با اجماع آراء به ریاست آن انتخاب گردید.امام موسی صدر از بهار سال 1348 تا اواسط زمستان سال 1352 با دولت وقت لبنان به گفتگو نشست، تا آن را برای اجرای پروژه های زیربنایی و وظایف قانونی خود در قبال مناطق شیعه نشین و محروم آن كشور ترغیب نماید. در پی امتناع  دولت لبنان از پذیرشاین مطالبات و نیز اتمام حجت با آن، جنبش محرومان  لبنان  در اوایل سال 1353 به رهبری امام موسی صدر شكل گرفت، و راهپیمایی های مردمی عظیمی در شهرهای بعلبك، صور و صیداعلیه دولت به وقوع پیوست. اوج گیری بحران  خاورمیانه ، صف آرایی احزاب افراطی مسیحی دربرابر مقاومت  فلسطینی ، و به لبنان كشیده شدن برخی اختلافات جهان عرب، امام موسی صدررا بر آن داشت تا برای حفظ  ثبات كشور و ممانعت از سركوبی فلسطینی ها، توده های مردمرا موقتاً از عرصه رویارویی با دولت كنار كشاند، و پیگیری مطالبات بر حق شیعیان راتا آمدن رئیس جمهور بعد به تاخیر اندازد. امام موسی صدر در سال 1354 علیرغمكارشكنی های شدید دولت، مجدداً با اجماع آراء به ریاست مجلس اعلای اسلامی شیعیان برگزیده شد. با آغاز جنگ داخلی لبنان در فروردین سال 1354، تمامی تلاش های امام موسی صدر مصروف پایان دادن به این بحران صرف شد.

وی در خرداد آن سال در مسجد عاملیه بیروت به اعتصاب نشست و به پشتوانه مردمی و مقبولیت وسیع و شخصیت كاریزماتیك خود در میان تمامی مذاهب، آرامش را به تابستان لبنان بازگردانید. با شعله ور شدن مجدد آتش جنگ و پدیدار شدن ابرهای شكست بر آسمان جبهه مسلمانان، امام صدر در اردیبهشت 1355 حافظ اسد را وادار نمود تا با اعزام نیروهای سوری به لبنان، موازنه قوا و آرامش را به این كشور بازگرداند. حل اختلافات مصر با سوریه و متعاقب آن برپایی كنفرانس ریاض در مهر 1355، آب سردی بود كه امام موسی صدر برآتش جنگ داخلی لبنان فرو ریخت. این آرامش تا زمانی كه امام صدر در لبنان حضور داشت ادامه پیدا كرد.

در طول حضور دو دهه امام صدر در لبنان، هیچ مراسم سرور یا اندوهی از شیعیان نبود كه امام صدر در آن شركت جوید و تنی چند از فرهیختگان مسیحی و اهل سنت در معیت وی نباشند.

هدف استراتژیك امام موسی صدر آن بود تا طایفه شیعه لبنان را همسان دیگر طوائف و نه مقدم بر آنان، در تمامی عرصه های حیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن كشور مشاركت دهد. وی از اولین روزهای هجرت به لبنان در زمستان سال 1338، با طرح شعار«گفتگو، تفاهم و همزیستی»، پایه های روابط دوستانه و همكاری صمیمانه ای را با مطران یوسف الخوری، مطران جرج حداد، شیخ محی الدین حسن و دیگر رهبران دینی مسیحی و اهل سنت آن كشور بنا نهاد.

در طول حضور دو دهه امام صدر در لبنان، هیچ مراسم سرور یا اندوهی از شیعیان نبود كه امام صدر در آن شركت جوید و تنی چند از فرهیختگان مسیحی و اهل سنت در معیت وی نباشند. حمایت جوانمردانه امام صدر از بستنی فروش مسیحی در اوایل تابستان سال 1341 در شهر صور، كه به فتوای صریح ایشان مبنی بر طهارت اهل كتاب منجر گردید، توجه تمامی محافل مسیحی لبنان را به سمت خود جلب نمود. در اواخر تابستان 1341 مطران گریگوار حداد به شهر صور آمد و از امام صدر برای عضویت در هیئت امناء «جنبش حركت اجتماعی» دعوت نمود. از اواخر سال 1341 حضور گسترده امام موسی صدر در كلیساها، دیرها و مجامع دینی و فرهنگی مسیحیان آغاز گردید.

سخنرانی‌های تاریخی امام صدر در دیرالمخلص واقع در جنوب و كلیسای مارمارون در شمال لبنان طی سالهای 1341 و 1342، تاثیرات معنوی عمیقی بر مسیحیان آن كشور بر جای نهاد. امام صدر در تابستان سال 1342 و طی سفری دو ماهه به كشورهای شمال آفریقا، طرحی نو جهت همفكری مراكز اسلامی مصر، الجزایر و مغرب با حوزه های علمیه شیعه لبنان درانداخت.