وظیفه ما در مقابل آبرو داری خدا
خداوند متعال رحمان و بخشایشگر است از گناهان بی حد و شمار بندگانش چشم می پوشد و به آنان فرصت جبران می دهد، و آبروی بنده اش برای او عزیز است و به هیچ وجه اجازه نمیدهد کسی آبروی دیگری را بریزد و از این عمل زشت به شدت نهی کرده است. همانطور که او ستّار العیوب است از بندگان می خواهد که عیب دیگران را بپوشانند و حفظ آبرو کنند.
و به بندگانش اجازه نمی دهد که در حضور دیگران اقرار به گناه کند و بدی هایش را عیان کند،خیلی از ما دچار هزار و یک عیب ریز و درشت هستیم ، هزار اخلاق بد داریم و به هزار گناه آلوده اما می بینیم که اطرافیان تصور دیگری از ما دارند و ما را با الفاظی که اصلا در خور خودمان نمی دانیم صدا میزنند،در این مواقع است که می بینیم چقد خداوند متعال برای ما آبرو خریده است.
امام علی علیه السلام این احوال ما را در دعای کمیل به خوبی به تصویر کشیده است و می فرماید: «چقدر زشتی کردم و مستور داشتی، چقدر صفات خوب که لایقش نبودم بر زبان ها جاری ساختی.»
ما مکررا در زندگی خود شاهد چنین مواردی بوده ایم ، بارها و بارها خجلت زده در مقابل تعریف و تمجید دیگران در دل خدا را سپاس گفته ایم، اما عده ای از ما احساساتی شده و در مقام تواضع شروع می کنیم به برشمردن خطاها و معایب خود که نه من چنین نیستم و چنان هستم ، یادمان باشد اگر خداوند می خواست ما را آنگونه که هستیم بشناسند رسوایمان میکرد وقتی او پرده پوشی می کند ما که هستیم که اینگونه ناسپاسی کرده و پرده دری می کنیم.
عده ای دیگر از ما در این میان ذوق زده قند در دلمان آب می شود که بله من چقدر شخصیت مهمی هستم و لایق این همه تعریف و تمجید، این غرور و عجب بسیار خطرناک است و خانه برانداز، خداوند اگر اینگونه ما را معرفی کرده حتما می خواهد همانگونه باشیم و به سمت خوبی ها پیش برویم.
بهترین واکنش کدام است؟
امام علی علیه السلام در این زمینه یک راهنمای روشنگر دارند که بهترین راهکار را به ما می دهد که در مقابل ظن خیر دیگران نسبت به خودمان چگونه باید باشیم؟
امام (علیه السلام) فرمود : «مَنْ ظَنَّ بِکَ خَیْراً فَصَدِّقْ ظَنَّهُ.»
کسى که به تو گمان خوبى دارد گمانش را (با عمل) تصدیق کن.(مصادر نهج‌البلاغه، ج 4، ص 191).
بسیار اتفاق مى‌افتد که افرادى نزد انسان مى‌یند و مى‌گویند مشکلى داریم که گمان مى‌کنیم تنها به دست تو حل مى‌شود. انسان باید در حل مشکل چنین افرادى بکوشد و حسن ظن ن‌ها را به سوءظن تبدیل نکند
حُسن ظن مردم را با عمل، تصدیق کن
امام (علیه السلام) در این گفتار حکیمانه اشاره به نکته لطیفى درمورد حسن ظن مردم نسبت به انسان مى‌کند، مى‌فرماید: «کسى که به تو گمان خوبى دارد گمانش را (با عمل) تصدیق کن»؛ (مَنْ ظَنَّ بِکَ خَیْراً فَصَدِّقْ ظَنَّهُ).
اشاره به این‌که، بسیار مى‌شود افراد به سبب خاطره خوبى که از کسى دارند و او را با سخاوت و خیّر و مثبت مى‌دانند گمان مى‌برند حل مشکل آن‌ها ـ خواه مشکل مالى باشد یا جز آن ـ به دست اوست و به سراغ وى مى‌روند. امام (علیه السلام) مى‌فرماید: در اینگونه موارد باید به حل مشکل آن‌ها پرداخت و حسن ظن آن‌ها را عملاً تصدیق کرد.
این کار از یک‌سو سبب حل مشکلات مردم مى‌گردد و از سویى دیگر بر شخصیت انسان مى‌افزاید و گمانى را که مردم در حق او دارند تثبیت مى‌کند و اصولاً اینگونه حسن ظن‌ها نوعى توفیق اجبارى است که براى نیکوکاران حاصل مى‌شود.
بعضى از دانشمندان گفته‌اند: «هرگاه نقطه مقابل آن براى انسان رخ دهد؛ یعنى کسى به او سوءظن پیدا کند که مثلا آدمى بخیل و تندخو و بداخلاق است در این‌جا با اعمال نیک باید سوءظن آن‌ها را تکذیب کرد، همانگونه که با اعمال نیک، حسن ظن را عملاً تصدیق مى‌کند».
اشاره به این است که اگر کسى مثلا تو را اهل خیر و بذل و بخشش و سخاوت مى‌داند و از تو چیزى مى‌خواهد به او کمک کن تا گمان او را تصدیق کرده باشى و بزرگوارى تو تثبیت شود.
اینگونه رفتار دو مزیّت دارد؛ هم خوش‌بینى و حسن ظن مردم را تثبیت مى‌کند و هم با این خوش‌بینى‌ها انسان به راه خیر کشیده مى‌شود.
بسیار اتفاق مى‌افتد که افرادى نزد انسان مى‌آیند و مى‌گویند مشکلى داریم که گمان مى‌کنیم تنها به دست تو حل مى‌شود. انسان باید در حل مشکل چنین افرادى بکوشد و حسن ظن آن‌ها را به سوءظن تبدیل نکند.
فرآوری: محمدی
بخش نهج البلاغه تبیان
منبع: کتاب پیام امیر المۆمنین علیه السلام،آیت الله مکارم شیرازی
