گذشتگان از هر جهت قوی‌تر بوده‌اند!

" كَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِكُمْ كانُوا أشَدَّ مِنْكُمْ قُوَّةً وَ أكْثَرَ أمْوالاً وَ أوْلاداً " :

«همانند كسانی كه قبل از شما [آمده] و نیرومندتر از شما بودند و اموال و اولادشان فزونتر بود.»

از اینكه كلمه‌ی «قوّهْْ » به طور مطلق آمده، نشان می‌دهد كه هر نوع قوّت و نیرویی كه به فكرتان برسد آنها بیشتر از شما داشته‌اند؛ از قوّت فرهنگی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی و ...

كَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِكُمْ كانُوا أشَدَّ مِنْكُمْ قُوَّةً وَ أكْثَرَ أمْوالاً وَ أوْلاداً فَاسْتَمْتَعُوا بِخَلاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُمْ بِخَلاقِكُمْ كَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِكُمْ بِخَلاقِهِمْ وَ خـُضْتُمْ كَالَّذِی خاضُوا اُولئِكَ حَبِطَتْ أعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الإخِرَةِ وَ اُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ

أ لَمْ یأتِهِمْ نَبَأُ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَ عادٍ وَ ثَمُودَ وَ قَوْم إبْراهِیمَ وَ أصْحابِ مَدْینَ وَ الْمُۆْتَفِكاتِ أتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَیناتِ فَما كانَ اللهُ لِیظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أنْفُسَهُمْ یظْلِمُونَ “ ؛ [69-70سوره توبه]

در این آیات از قرآن کریم توجهی به تاریخ می‌كند و می‌فرماید: وضع گذشته‌ها را بنگرید و ببینید با آنها چه معامله‌ای شده است و شما راه آنها را نروید تا به سرنوشت شوم آنها مبتلا نشوید.

" كَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِكُمْ كانُوا أشَدَّ مِنْكُمْ قُوَّةً وَ أكْثَرَ أمْوالاً وَ أوْلاداً " :

«همانند كسانی كه قبل از شما [آمده] و نیرومندتر از شما بودند و اموال و اولادشان فزونتر بود.»

از اینكه كلمه‌ی «قوّهْْ » به طور مطلق آمده، نشان می‌دهد كه هر نوع قوّت و نیرویی كه به فكرتان برسد آنها بیشتر از شما داشته‌اند؛ از قوّت فرهنگی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی و ...

یك سۆال!

از اینگونه آیات در قرآن زیاد آمده كه نشان می‌دهد: گذشتگان از هر جهت قوی‌تر بوده‌اند! حال، از یك طرف می‌دانیم كه قرآن برای همه‌ی زمانهاست و مختصّ به گذشته و حال نیست و از طرف دیگر، مسلّم است كه تمدّن بشری روز به روز جلوتر می‌رود و طبعاً قوی‌تر می‌شود؛ بنابراین به همین منوال كه بشر امروزی دارد پیش می‌رود، طبیعی است كه 200 یا 500 یا 1000سال بعد تمدّنی قوی‌تر و عالی‌تر از امروز خواهد داشت؛ ولی آن روز هم قرآن كریم به آنها خواهد گفت: گذشتگان از شما قوی‌تر بودند! در صورتی كه 1000 سال بعد، آیندگان مسلّماً از ما و از گذشتگان پیش از ما قوی‌تر خواهند بود، پس چطور قرآن، آن روز به آنها خواهد گفت: گذشتگان از شما قوی‌تر بودند؟!

پس معلوم می‌شود بشر، در دوران‌های گذشته، تمدّن های عالی به وجود آورده و سپس آنها را با دست خودش نابود كرده است. ما خیال می‌كنیم دنیا، تنها امروز به این درجه از تمدّن و علم و صنعت رسیده است؛ در صورتی كه هم آیات، هم روایات، هم تاریخ و هم آثاری كه از حفر و كاوش در ویرانه های دور افتاده‌ترین نقاط زمین به دست می‌آید نشان می‌دهند كه در روزگارهای گذشته تمدّن‌های عالی بوده و از بین رفته است؛ یعنی، با دست بشر به وجود آمده و با دست خود بشر هم نابود شده است و هیچ استبعادی هم ندارد؛

زیرا همین تمدّنی كه اكنون داریم اگر روزی جنون و دیوانگی بشر رو كند، می‌تواند كاری كند كه با همین سلاح‌های مخرّب كه ساخته است، تمام مظاهر تمدّن، از مراكز علمی و صنعتی را از بین ببرد و مجدّداً به عصر حَجَر برگردد! نسل بشر كه منحصر به نسل امروز نیست. میلیونها سال بر زمین گذشته و نسل‌های متعدّد از بشر آمده و رفته‌اند.

احتمال وجود تمدّن های مترقّی در روزگار پیشین

در این باب، مرحوم شیخ صدوق (قدس سرة) در كتاب خصال حدیثی نقل كرده است كه جابر جُعْفی از حضرت امام باقر العلوم(علیه السلام) راجع به آیه‌ای سۆالی كرد. امام(علیه السلام) ضمن جوابِ آن سۆال، فرمودند:

(لَعَلَّكَ تَرَی أنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لَمْ یخْلُقْ بَشَراً غَیرَكُمْ)؛

«شاید تو چنین فكر می‌كنی كه خداوند جز شما بشری نیافریده است.»

(... بَلْ وَ اللهِ لَقَدْ خَلَقَ اللهُ تَبارَكَ وَ تَعالی ألْفَ ألْفَ عالَمٍ وَ ألْفَ ألْفَ آدَمٍ) ؛

«بلكه به خدا قسم، خداوند تبارك و تعالی هزاران هزار عالم و هزاران هزار آدم آفریده است.»

(أنْتَ فی آخِرِ تِلْكَ الْعَوالِمِ وَ اُولئِكَ اْلإدَمِیینَ) ؛

«تو در آخرِ آن عوالم و آدمها قرار گرفته‌ای!»

قبل از شما، عالمها و آدمها آمده‌اند و رفته‌اند. پس از شما نیز عالم و آدمها خواهند آمد.

(أنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ إذا أفْنى هذَا الْخَلْقَ وَ هذَا الْعالَمَ وَ أسْكَنَ أهْلَ الْجَنَّةِ الْجَنَّةَ وَ أهْلَ النّارِ النّارَ جَدَّدَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ عالَماً غَیرَ هذَا الْعالَمِ وَ خَلَقَ أرْضاً غَیرَ هذِهِ اْلاَرْضِ تَحْمِلُهُمْ وَ سَماءً غَیرَ هذِهِ السَّماءِ تُظِلُّهُمْ)؛

«پس از اینكه خداوند عزّ و جلّ، این خلق و این عالم را فانی ساخت و بهشتیان را در بهشت و دوزخیان را در دوزخ مسكن داد، مجدداً عالمی غیر این عالم بنا می‌كند و زمینی غیر این زمین و آسمانی غیر این آسمان می‌آفریند.»

پس احتمالاً می‌توان گفت: در روزگارهای بسیار دور، تمدّنهای بسیار عالی وجود داشته و در هر زمان، بشر از نظر علم و صنعت ترقّی شایانی كرده و آنگاه بر اثر جنونِ استكبار و بیماری غرور و خودخواهی، همه را طعمه‌ی آتش ساخته و از بین برده است.

حال به این آیه كه در سوره‌ی روم است توجّه فرمایید:

“ أ وَ لَمْ یسِیرُوا فِی اْلاَرْضِ فَینْظُرُوا كَیفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا أشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ أثارُوا اْلاَرْضَ وَ عَمَرُوها أكْثَرُ مِمّا عَمَرُوها ... “ ؛

«آیا در زمین سیر نكردند تا ببینند عاقبتِ كسانی كه قبل از آنها بوده‌اند، چگونه شد؟ آنها نیرویی بیش از اینها داشتند و زمین را زیر و رو كردند و آن را بیش از آنچه اینان آباد كرده‌اند، آباد كردند.»

نافرمانی، عامل زوال تمدّن ها

عرض شد كه این آیه، هزار سال بعد نیز به مردم آن زمان، همین سخن را خواهد گفت در صورتی كه اگر تمدّن كنونی به همین كیفیت كه دارد پیش می‌رود، پیش برود طبیعی است كه هزار سال بعد، از امروز قوی‌تر خواهد شد. آنگاه آن روز چگونه به آنها می‌شود گفت: قبل از شما كسانی قوی‌تر از شما بوده‌اند كه زمین را بیشتر از شما پشت و رو كرده و آبادش نمودند و سرانجام به خود ظلم كردند كه ذیل آیه می‌فرماید:

“... وَ جاءَ‌تْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَیناتِ فَما كانَ اللهُ لِیظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أنْفُسَهُمْ یظْلِمُونَ “ ؛

«پیامبرانشان با دلایل روشن به سراغشان آمدند [امّا آنها انكار كردند و كیفر خود دیدند] خداوند هرگز به آنها ستم نكرد، آنها به خودشان ستم می‌كردند.»

و در جای دیگر می‌فرماید :

“ أ لَمْ یرَوْا كَمْ أهْلَكْنا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ قَرْنٍ مَكَّنَّاهُمْ فِی اْلاَرْضِ ما لَمْ نُمَكِّنْ لَكُمْ وَ أرْسَلْنَا السَّماءَ عَلَیهِمْ مِدْراراً وَ جَعَلْنَا اْلاَنْهارَ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهِمْ فَأهْلَكْناهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَ أنْشَأنا مِنْ بَعْدِهِمْ قَرْناً آخَرِینَ “ ؛

«آیا ندیدند چقدر از اقوام پیشین را هلاك كردیم، اقوامی كه [از شما نیرومندتر بودند و] قدرتهایی به آنها دادیم كه به شما ندادیم ... [و سرانجام] آنها را به خاطر گناهانشان نابود ساختیم و جمعیت دیگری بعد از آنان به وجود آوردیم.»

فرآوری: زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان  

منبع: بیانات آیت الله ضیاء آبادی