عشق امام رضا(ع) به نماز
خدایا! انتقام مرا از کسی که به من ستم کرد و تحقیر نمود، و شیعه را از در خانهی من پراکنده ساخت بگیر، و تلخی ذلت و خواری را بر او بچشان.
طریق نماز امام رضا(ع)
ابوالحسن صائغ از عمویش که همراه امام رضا علیهالسلام بود نقل میکند که گفت: چند ماه پشت سر امام رضا علیهالسلام برای نماز اقتدا کردیم، در نمازهای واجب روزانه، همواره در رکعت اول بعد از حمد سورهی (انا انزلناه...) را میخواند، و در سورهی دوم بعد از حمد سورهی توحید (قل هو الله احد...) میخواند. [1] [2] .
عشق ورزیدن به عبادت
همانگونه که حضرت رضا علیهالسلام در مقام معرفی امام فرمودند که:
امام کسی است که عابدترین مردم باشد [3] ، الحق که خود آن حضرت از مصادیق کامل و بارز آن هستند، و جهت اینکه امام عابدترین مردم است، این است که معرفت امام نسبت به ذات اقدس الهی از همگان بیشتر است، هر چه معرفت بیشتر باشد، شخص به انجام وظیفه عبودیت مصممتر و کوشاتر است، تا جائی که به عبادت عشق میورزد، و در هیچ حال از معبود خود غافل نیست، همیشه در حال عبادت است، یا اشتغال به نماز دارد یا مشغول دعاء و مناجات است، لبها به ذکر و تسبیح در حرکت، یا در حال احسان به بندگان خداست که این هم خود عبادت است یا مشغول کسب حلال است برای امرار معاش که این نیز عبادت است، غذا و خوراک، خواب و استراحت هم چون به منظور تجدید قوا برای عبادت است، باز خود عبادت محسوب میشود [4] .
نماز در پشت حوض
حضرت رضا علیهالسلام در نیشابور به محلهای که نام آن «فوزا» بود رفت، در آن جا دستور داد یک باب حمام ساختند، و چشمهای را لایروبی نمودند و نیز دستور داد در بالای آن، حوضی ساختند، و پشت آن حوض را محل نماز قرار داد، سپس خود آن حضرت در آن حوض غسل کرد، و در پشت آن نماز گزارند، و این موضوع سنت گردید [5] .
کرامات وضوی امام
حضرت رضا علیهالسلام با همراهان از نیشابور بیرون آمده و به سوی مرو حرکت کرد، در مسیر راه، به روستایی که «ده سرخ» نام داشت رسیدند، شخصی عرض کرد: «ای پسر رسول خدا! وقت ظهر فرارسیده است.»
امام رضا علیهالسلام همان دم از مرکب پیاده شد، برای وضو آب طلبید، گفتند همراه ما و در اینجا آب نیست.
آن حضرت با دست مبارک خود خاک نقطهای از زمین را رد کرد، ناگاه از همان جا چشمهی آبی پیدا شد، حضرت و همراهان از آب آن حوض وضو گرفتند، و اثر آن چشمه تا امروز باقی است. [6] [7] .
نفرین امام رضا بعد از نماز
مجالس بحث و مناظرهی حضرت رضا علیهالسلام گرچه در آغاز با اظهار علاقهی مأمون برگزار میشد؛ ولی به روایت عبدالسلام بن صالح هروی، به مأمون گزارش دادند که ادامهی این مجالس برای ملک و کشور شما خطرناک است، زیرا مردم فریفتهی بیانات حضرت رضا علیهالسلام شده و از شما روی میگردانند.
مأمون دربان خود «محمد بن عمرو طوسی» را مأمور تعطیل آن مجالس کرد، سپس مأمون، حضرت رضا علیهالسلام را به حضور طلبید و آن حضرت را سرزنش و تحقیر کرد، امام علیهالسلام در حال خشم از نزد مأمون خارج شد، در حالی که میفرمود: «به حق مصطفی و مرتضی و سیدهی بانوان جهان، به گونهای او را نفرین کنم که زندگیش را واژگون سازد...» هنگامی که امام به خانه رسید وضو گرفت و به نماز ایستاد، در قنوت نماز مدتی طولانی به راز و نیاز و نفرینهای شدید، برای نابودی حکومت ننگین مأمون پرداخت، یکی از فرازهای آن این بود: «و انتقم لی ممن ظلمنی و استخف بی و طرد الشیعة عن بابی، و اذقه الذل و الهوان؛
خدایا! انتقام مرا از کسی که به من ستم کرد و تحقیر نمود، و شیعه را از در خانهی من پراکنده ساخت بگیر، و تلخی ذلت و خواری را بر او بچشان.» [8] [9] .
سجده طولانی
حضرت رضا علیهالسلام به خانه حمید بن قحطبه وارد شد، و از آن جا به داخل قبهای که قبر هارون الرشید در آن بود رفت، در کنار آن قبر خطی کشید و سپس فرمود:
سپس به نماز ایستاد و پس از نماز مشغول دعا شد، سپس به سجده رفت،سجدهاش به طول انجامید، و در آن سجده پانصد بار گفت، «سبحان الله». [10] [11] .
سجدههای طولانی
یکی از همراهان حضرت رضا علیهالسلام در سفر خراسان میگوید: به روستایی رسیدیم، آن حضرت به نماز ایستاد، به سجده رفت آن را طول داد، شنیدم با کمال تواضع در سجده میگفت:
«لک الحمد ان اطعتک...»؛
«خدایا! اگر تو را اطاعت کنم، حمد و سپاس مخصوص تو است، و اگر نافرمانی کنم حجت و عذری برایم نخواهد بود، من و دیگران در احسان تو شرکتی نداریم، اگر به راه خطا رفتم، معذور نیستم، اگر نیکی به من رسد از جانب تو است، ای خدای بزرگوار! مردان و زنان با ایمان را در مشرق و مغرب در هر کجا که هستند بیامرز.» [12] [13] .
پانصد ذکر سجده
عبدالسلام هروی میگوید: وقتی که امام علیهالسلام به سناباد رسید، در خانهی حمید بن قحطبه به نماز ایستاد و پس از نماز به سجده رفت، شمردم پانصد بار گفت: «سبحان الله»؛ یعنی: «خداوند از هر گونه عیب و نقص، منزه است.» [14] [15] .
کمک گرفتن در وضو
وشاء میگوید: خدمت حضرت رضا علیهالسلام رسیدم، نزد حضرت ظرف آب بود، که میخواستند وضوء بگیرند، من نزدیک رفتم تا آب روی دست حضرت بریزم، نگذاشتند و فرمود: دست نگهدار ای حسن! عرض کردم: چرا مرا نهی فرمودید و نگذاشتید روی دستان شما آب بریزم نخواستید که من اجر ببرم؟
حضرت فرمود: تو اجر ببری و من وزر؟
عرض کردم: چگونه اینطور است؟
فرمود: آیا نشنیدهای خدای عزوجل میفرماید: «فمن کان یرجوا لقاء ربه فلیعمل عملا صالحا و لا یشرک بعبادة ربه أحدا، » [16] .
سجدهی امام رضا در توفان
امام رضا علیهالسلام فرمود:
«در سجده بودم که باد (سختی) وزید و هر کس به دنبال پناهگاهی میگشت و من همچنان در سجده بر خدایم مینالیدم تا هوا آرام شد [19] [20] .
نماز اول وقت
چون صبح میشد در اول وقت نماز میگزارد و پس از آن به سجده میرفت، و سر مبارک را از سجده برنمیداشت تا آفتاب بالا میآمد، پس از آن برمیخواست و با مردم مینشست و یا سوار میشد و بیرون میرفت. [21] .
پی نوشت ها :
[1] عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 205 و 206.
[2] نگاهی بر زندگی امام رضا علیهالسلام، ص 86.
[3] احتجاج طبرسی، ج 2، ص 437.
[4] مجالس الشیعه، ص 330.
[5] نگاهی بر زندگی امام رضا علیهالسلام، ص 91.
[6] عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 136.
[7] نگاهی بر زندگی امام رضا علیهالسلام، ص 93.
[8] عیون اخبار الرضا، ج 2 ص 172 - 173.
[9] نگاهی بر زندگی امام رضا علیهالسلام، ص 121.
[10] عیون اخبار الرضا ج 2، ص 136 - 137.
[11] نگاهی بر زندگی امام رضا علیهالسلام ص 94.
[12] بحار، ج 49، ص 117.
[13] نگاهی بر زندگی امام رضا علیهالسلام، ص 130.
[14] عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 137.
[15] نگاهی بر زندگی امام رضا علیهالسلام، ص 131.
[16] سورهی کهف آیه آخر.
[17] بحار، ج 49، ص 104 به نقل از کافی ج 3.
[18] ص 69، مجالس الشیعه، ص 340 و 341.
[19] بحارالأنوار، ج 85، ص 162.
[20] جامع آیات و احادیث نماز، ج 2، ص 541.
[21] مجالس الشیعه، ص 331.
بخش حریم رضوی