محبوب‌ترین سبک‌زندگی 91

از همان آغازین روزهای نمایشگاه کتاب امسال مشخص بود که دایرةالمعارف خواندنی و کاربردی موسسه اسراء که نام استاد اخلاق و فقیه محبوب و مفسر قرآن را بر پیشانی خود دارد، با استقبال خوب مردم مواجه می شود؛ مفاتیح الحیات آیت الله عبدالله جوادی آملی، کلیدهای زندگی و یا همان سبک زندگی مورد نظر اسلام را با تکیه بر آیات و روایات معتبر و در بخش های متنوع و متعددی پیش روی مخاطب گذاشته بود؛ در واقع کلیدهای زندگی در دنیا که تا کنون نمونه آن وجود نداشته چرا که اصولا کتب کاربردی دینی ما همواره نگاهی به آخرت و زندگی پس از مرگ دارند که بهترین نمونه آن «مفاتیح الجنان» است.

داستان یک کتاب

درست تابستان 1387 بود؛ جمعه 21 تیرماه. آیت الله در نماز جمعه هشدارهایی در خصوص زندگی دنیایی مردم داد و همه را به رعایت اصول درست زندگی کردن دعوت کرد. آن روز در خطبه‌ دوم نماز جمعه، بر نگارش جلد دوم مفاتیح با تمرکز بر تبیین مسائل روزمره زندگی مردم، تاکید کرده بود: «جلد دوّم مفاتیح الجنان جایش خالی است که إن شآءَ الله یک عدّه‌ای باید بنویسند تا معلوم بشود دین تنها این نیست که ما زیارت بکنیم و ذکری بگوییم... مفاتیح‌الجنان یک جلد است خدا غریق رحمت کند محدّث قمی و سائرین را. این یک بخش‌های عبادات و اذکار و زیارات و اینهاست. امّا دین تنها اینها نیست!... این یک گوشه دین است. گوشه دیگر هم همین است که ائمه فرمودند...در باب اطعمه و اشربه ملاحظه بکنید، چرا فقهاء فتوا می‌دهند که اگر یک سگ تشنه‌ای را شما سیراب کردی‌، ثواب دارد؟ روی همان اطلاق روایت اِبرادُ الکَبِدَ الحَرّاء، لِکُلِّ اِبرادٍ اَجرٌ . از این روایات که مفاتیحِ حیات ماست، فراوان است...»

چهار سال گذشت و کسی دست به کار نشد تا اینکه خود آیت الله کلیدهای زندگی را مکتوب کرد و با همراهی پژوهشگران برجسته‌ای در مرکز اسراء، جلد دوم مفاتیح یا همان آداب زندگی بر اساس آیات قرآن و روایات معصومان(ع) در اردیبهشت 91 در نمایشگاه کتاب رونمایی شد.

چرا محبوب؟

در سال های گذشته هیچ کتابی چنین رشدی در فروش و تجدید چاپ را مشاهده نکرده است و تنها «دا» خاطرات سیده زهرا حسینی است که رکورد 130 چاپ را در کارنامه نشر سوره مهر ثبت کرد اما با یک تفاوت؛ «دا» را بهترین و محبوب ترین ستاره های سینما و تلویزیون تبلیغ کردند، ناشر نیز کتاب را برای بسیاری از رسانه ها و چهره های موثر فرهنگی و هنری هدیه می فرستاد، بسیاری از نهادها نیز این کتاب را خریداری کردند و...در کنار همه اینها، هر چاپ «دا» 1100 نسخه بود و نه 5هزار نسخه. قیمت کتاب هم از چاپ اول به بعد با تغییراتی همراه شد. در مقابل «مفاتیح الحیات» در هر چاپ 5هزار نسخه را روانه بازار کتاب کرد، از تبلیغات تلویزیونی، ستاره های سینما و رسانه های رنگارنگ بی بهره بود، قیمت آن هم با وجود 3 برابر شدن قیمت کاغذ، تغییر نکرد. بدون تردید، نام آیت الله جوادی آملی بر روند خرید و تجدید چاپ این اثر بی تاثیر نبوده است و عدم استفاده مالی از اثری که مردم آن را می پسندند و دنبالش هستند، بر روند خرید تاثیر مثبت گذاشته است و با توجه به گذر زمان، شیب خرید را پایین که نیاورده، صعودی نیز کرده است. در واقع مخاطب به خوبی دریافته که صاحب اثر و مجموعه منتشرکننده، از انتشار و فروش این کتاب ارزشمند، قصد سودجویی مالی ندارد.  قیمت درج شده بر کتاب نیز نشان از طبع بلند تولیدکنندگان دارد که بیش از آنکه به سودآوری توجه کنند به نشستن کتاب در طاقچه زندگی روزمره مردم معتقدند.

این کلیدهای دوست داشتنی

«مفاتیح الحیات» آیت الله جوادی آملی، در 4 بخش تدوین شده: «ارتباط انسان با خود، ارتباط انسان با دیگران، ارتباط انسان با طبیعت و ارتباط انسان با حیوانات». بیش از یک‌صد عنوان کتاب حدیثی و 6‌هزار حدیث برای این کتاب ارزشمند مورد استفاده قرار گرفته و حدود 14 هزار عنوان تهیه شده است تا بتوان از تمام این احادیث، احادیث مرتبط را استخراج کرد. کتاب از فصل های متعددی تشکیل شده و در هر فصل احادیث معتبری در خصوص موضوعات آن فصل ارائه شده که متن عربی و منبع این احادیث نیز در پاورقی صفحات درج شده است. اغراق نیست اگر بگوییم این کتاب باید در کنار قرآن و مفاتیح الجنان و نهج البلاغه، در خانه هر ایرانی باشد؛ کتابی که ساده‌ترین اصول زندگی از آداب معاشرت و رفتار با والدین و فرزندان و همسر تا همسایه و همکار و دولتمردان را برایمان دسته‌بندی کرده؛ از آداب استراحت و کار و تفریح و مسافرت تا آداب خوردن و آشامیدن و پوشش و درختکاری و مردمداری و قرض‌دادن و معامله و تجارت...اینها شاید برای خیلی‌ها نیاز به اصول و روش نداشته باشد اما برای جامعه‌ای که اصول حیاتی اش، شدیدا با هجوم موریانه‌های اخلاقی روبرو شده و ساختمان خصائل خود را در مسیر ریزگردهای مدرنیته و منفعت و کسب ثروت در حال تخریب می‌بیند و هر روز تشت رسوایی اخلاقی فردی از یک قشری و یا یک عده از جناحی بام می‌افتد و در مسیر سیاست‌زدگی و اقتصادگرایی محض این روزها، کالای اخلاق، زیاد طرفدار ندارد، یک ضرورت اساسی است.

کتاب البته کاستی هایی هم دارد و نیاز به بازنگری و ویرایش در آن حس می‌شود _ مانند شرح برخی احادیث برای روشن تر شدن ذهن خواننده تا مبادا برداشت هایی متفاوت، او را از هدف اصلی منحرف سازد _ اما تولد این موجود نازنین در خانه هر ایرانی می‌تواند طلوع دوباره آفتاب اخلاق و نسیم خنک مدارا و مروت را در جامعه پدیدار سازد؛ خاصه اگر مدیران و مسئولان و روحانیون محترم این کتاب را به عنوان یک هند بوک در کنار خود داشته باشند و طبق آن رفتار کنند؛ که عملگرایی در اخلاق، بهترین آموزش است.

چند برش از کتاب

فصل «زینت و آراستگی»

امام صادق(ع) می فرماید: عطر مردان پربو و کمرنگ ولی عطر زنان کم بو و پررنگ باشد.

امام رضا(ع) می فرماید: خوب است که مرد هر روز از عطر و بوی خوش بهره گیرد و اگر نتوانست، یک روز در میان و اگر نتوانست هر جمعه.

امام باقر(ع): سزاوار نیست زنان آراستن خود را برای همسرانشان تعطیل کنند، هرچند به آویختن گردنبندی باشد.

رسول خدا(ص) از به دست کردن انگشتر روی و آهن و از نقش حیوان بر نگین انگشتر نهی فرمود و می فرمود: انگشتر عقیق به دست کنید زیرا تا بر دست شماست، غم نمی بینید.

فصل «آداب نوشیدن»

رسول خدا(ص) می فرماید: دستتان را بشویید آنگاه در آن ها آب بنوشید چرا که هیچ ظرفی پاکیزه تر از دست نیست.

رسول خدا(ص) می فرماید: از سر مشک (یا ظروفی مانند پارچ) آب ننوشید. کسی که در ظرف طلا و نقره غذا می خورد و یا نوشیدنی می آشامد، در شکم خود آتش دوزخ را غرغره می کند....آب را از سمت دستگیره آن ننوشید چرا که محل جمع شدن آلودگی است.

امام کاظم(ع) می فرماید: از جای شکسته ظرف آب ننوشید چرا که قرارگاه شیطان است؛ آشامیدن آب را با بسم الله آغاز کنید و با الحمدلله پایان دهید.

«مسافرت، امکانات زندگی، نظافت و بهداشت، لباس و پوشش، خواب و بیداری، صله رحم، درآمد و مسائل اقتصادی، نگهداری حیوان، درختکاری و...» از جمله بخش های این کتاب مفید و کاربردی و خواندنی است.

فصل «آداب خوابیدن»

«امیرمومنان (ع) می فرماید: مومن رو به قبله و بر پهلوی راست می خوابد.

امام صادق(ع) می فرماید: هرگاه رسول خدا(ص) می خواست بخوابد مسواک می زد و به رختخواب می رفت و بر پهلوی راستش می خوابید و دست راستش را زیر گونه راستش می نهاد.

امام رضا(ع) می فرماید: قدرت و سلطنت خواب، در مغز است و آن مایه پایداری و نیرومندی جسم است، پس هرگاه خواستی بخوابی ابتدا بر سمت راست و سپس بر سمت چپ بخواب و همچنین هنگام برخاستن از سمت راست برخیز.

امام باقر(ع) می فرماید: خواب در ابتدای روز مایه نادانی و کودنی و خواب قیلوله(خواب کوتاه نیمروز) نعمت و خواب عصر مایه حماقت و خواب میان مغرب و عشاء مایه محرومیت از روزی است.

امیر مومنان (ع) می فرماید: خواب میان مغرب و عشاء و پیش از طلوع خورشید مایه فقر است.

رسول خدا(ص) می فرماید: خدا سه چیز را دوست دارد: کم گویی، کم خوابی و کم خوری. و نیز می فرماید: یکی از بدترین چیزهایی که درباره امتم هراس دارم، پرخوابی است.»