تبیان، دستیار زندگی
دوستى‏ها بر چند نوع است: 1- دوستى به خاطر خدا همانند علاقه به اولیاى دین و برادران ایمانى كه منشأ آن منش دینى فرد و اعتقادات او است نه انگیزه‏هاى دیگر. 2- دوستى به جهت مال و جمال و یا كشش‏هاى غریزى دیگر.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

امتحانی برای سنجش رفاقت دوستان


دوستى‏ها بر چند نوع است:

1- دوستى به خاطر خدا همانند علاقه به اولیاى دین و برادران ایمانى كه منشأ آن منش دینى فرد و اعتقادات او است نه انگیزه‏هاى دیگر.

2- دوستى به جهت مال و جمال و یا كشش‏هاى غریزى دیگر.


دوستی

در آیات قرآن كریم و روایات اهل بیت (علیهم السلام) ملاك‏هایى براى دوست خوب بیان گشته كه به طور اختصار ذكر مى‏نماییم :

1-  كسى كه به یاد خدا باشد و هدفش جز رسیدن به او نیست.( سوره كهف، آیه 28)

2-  عاقل باشد حضرت على (علیه السلام) فرمود: بیشترین دوستى و خوبى‏ها در همراهى و دوستى با صاحبان عقل و درایت است.( غررالحكم، حرف الف)

3- مولوى داستان دوستى مردى با خرس را كه مصداق بى‏خردان است به شكل زیبایى بیان مى‏نماید.( مثنوى معنوى، دفتر دوم، ابیات 1932- 2124)

4- خیانت كار نباشد

5- ستمكار نباشد

6- سخن‏چین نباشد

امام‏صادق (علیه السلام) فرمود: از سه گروه بر حذر باش شخص خیانت‏كار، شخص ظالم، انسان سخن‏چین. زیرا كسى كه به نفع تو به دیگران خیانت نماید، روزى خواهد آمد كه به خودت نیز خیانت كند و شخصى كه به جانب‏دارى از تو حق دیگران را پایمال نماید و عادت به ظلم پیدا كند بالاخره به تو نیز ظلم خواهد نمود و انسان سخن‏چین، همان‏طور كه سخن دیگران را پهلوى تو مى‏آورد، سخن تو را نیز نزد اغیار خواهد برد.(بحارالانوار، ج 75، ص 229)

7- آن چه براى خود مى‏پسندد براى تو نیز بپسندد و آنچه را كه براى خویش نمى‏خواهد براى تو نیز نخواهد.

رسول اكرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: در مصاحبت و رفاقت كسى كه آن چه را براى خود مى‏خواهد براى تو نخواهد، هیچ خیر و فایده‏اى وجود ندارد. (بحارالانوار، ج 71، ص 198)

علاقه انسان به دوستان احساسى پاك و لطیف است اما همواره باید عواطف با تعقل همراه باشند و از طرف دیگر باید مراقب دخالت غرایز دیگر، مانند غریزه جنسى در این موارد نیز بود

آنچه نفس خویش را خواهى حرامت سعدیا                            گر نخواهى همچنان بیگانه را و خویش را

8- قاطع رحم نباشد

امام‏باقر (علیه السلام) فرمود: پدرم امام‏سجاد (علیه السلام) مرا نصیحت فرمود كه اى پسرم از رفاقت با كسانى كه قطع رحم مى‏كنند بپرهیز زیرا من آنها را در قرآن شریف سه بار مورد لعن و نفرین پروردگار یافتم.( تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 45)

شخصى كه با نزدیكان خود نتواند معاشرت و هم‏زیستى صحیح داشته باشد در حالى كه آنان با وى از یك خانواده و فرهنگ و گوشت و خون مى‏باشند، چگونه مى‏توان انتظار داشت با غیر فامیل رفاقت صمیمانه داشته باشند.

9- عیب‏جو نباشد

امام‏على (علیه السلام) فرمود: از رفاقت و نشست و برخاست با كسانى كه عیب‏جو هستند و همیشه به دنبال نقاط ضعف دیگران مى‏باشند، پرهیز كن زیرا دوست چنین اشخاصى از ضرر آنان سالم نمى‏ماند و خود نیز طعمه عیب‏جویى‏هاى آنان خواهد شد.( غررالحكم، باب الف)

چگونه دوستانمان را برای رفاقت امتحان کنیم؟

در روایات راه‏هاى متعددى براى امتحان نمودن دوستان مشخص شده كه عبارت است از: الف) در حال بى‏نیازى و فقر، دوستى او عوض نشود امام‏باقر علیه السلام فرمود: بدترین دوست كسى است كه تو را به هنگام بى‏نیازیت حفظ كند و به وقت تنگدستى رها سازد.( میزان الحكمه، ج 1، ص 53)

حضرت امیر (علیه السلام) فرمود: «هنگام از بین رفتن قدرت انسان دوست از دشمن شناخته مى‏گردد»

سعدى گوید:

دوست مشمار آن كه در نعمت زند لاف یارى و برادر خواندگى‏

دوست آن باشد كه گیرد دست دوست در پریشان حالى و درماندگى‏

ب) به هنگام عصبانیت بدگویى تو را ننماید

امام‏صادق (علیه السلام) فرمود: دوستى كه سه بار از تو عصبانى شد ولى بدگویى تو را ننمود و كلام ناسزا از دهانش خارج نشد او را براى خود نگه‏دار.( بحارالانوار، ج 78، ص 251)

ج) به نماز اهمیت بدهد

قرآن مى‏فرماید: «اى اهل ایمان با آن گروه از اهل كتاب و كافران كه دین شما را به بازیچه گرفتند دوستى مكنید. زمانى كه شما نداى نماز بلند مى‏كنید آن را به مسخره و بازى مى‏گیرند زیرا آن قوم مردمى نادان و بى‏خردند.»( مائده، آیه 57)

سعدى در این باره گفته است:

وامش مده آن كه بى‏نماز است

گرچه دهنش زفاقه باز است‏

كو فرض خدا نمى‏گزارد

از قرض تو نیز غم ندارد

د) اهل نیكى در هنگام سختى و راحتى انسان باشد

امام علی

امیرالمۆمنین (علیه السلام) فرمود: «در سختى‏ها دوستان امتحان مى‏گردند»، (غررالحكم، حرف فاء لفظ فی). در این باره نیز سعدى زیبا سروده است:

جوانى پاكباز پاك رو بود كه با پاكیزه‏رویى در گرو بود

چنین خواندم كه در دریاى اعظم به گردابى درافتادند با هم‏

چو ملاّح آمدش تا دست گیرد مبادا كاندرین حالت بمیرد

همى گفتى در میان موج و تشویر مرا بگذار ودستِ یار من گیر

ه) هنگام زوال توانایى انسان دوستیش از بین نرود

حضرت امیر (علیه السلام) فرمود: «هنگام از بین رفتن قدرت انسان دوست از دشمن شناخته مى‏گردد.» ( غرر الحكم، حرف عین، لفظ عند)

و) هنگام به قدرت رسیدنش از احسان به دوستان خوددارى ننماید

راجع به علاقه نسبت به دوستان: علاقه و وابستگى به دوستان تا وقتى كه موجب اخلال در برنامه زندگى و كارى انسان، مزاحمت با حقوق والدین، مشغولیت ذهن و ضعف اراده و عدم اعتماد به نفس و ضعف ایمان نگردد اشكالى ندارد، بلكه اگر در راستاى اصلاح و قوّت بخشیدن به این امور باشد بسیار خوب و مفید خواهد بود، البته بهترین سیاست در این مسائل همان طور كه خود شما به آن التفات دارید میانه‏روى است و زیاده‏روى و افراط در آن موجب به وجود آمدن مشكلات ذكر شده خواهد گشت.

امام‏على (علیه السلام) فرمود: از رفاقت و نشست و برخاست با كسانى كه عیب‏جو هستند و همیشه به دنبال نقاط ضعف دیگران مى‏باشند، پرهیز كن زیرا دوست چنین اشخاصى از ضرر آنان سالم نمى‏ماند و خود نیز طعمه عیب‏جویى‏هاى آنان خواهد شد

دوستى‏ها بر چند نوع است:

1- دوستى به خاطر خدا همانند علاقه به اولیاى دین و برادران ایمانى كه منشأ آن منش دینى فرد و اعتقادات او است نه انگیزه‏هاى دیگر.

2- دوستى به جهت مال و جمال و یا كشش‏هاى غریزى دیگر.

نوع اول این دوستى‏ها عبادت و از بهترین اعمال است. چنان كه در احادیث منقول از اهل بیت (علیهم السلام) آمده است: هل الدین الا الحب آیا دین جز محبت چیز دیگرى است؟

نوع دوم این دوستى‏ها چنانچه موجب سد راه خدا گردد و احیانا آدمى را به انحراف بكشاند، خطرناك ترین دام شیطان است كه باید از آن پرهیز نمود و تنها آن را معبرى براى درك جلال و جمال خداوند قرارداد. ممكن است گلى زیبا انسان را فریفته و مجذوب خویش كند ولى عاقل كسى است كه در وراى زیبایى گل‏جمال خالق گل راببیند و از این حجاب عبور كرده تا ملكوت را مشاهده نماید.

توجه ! توجه !

توجه به این نكته الزامى است: دوست و دوست‏یابى از نیازهاى واقعى زندگى است و داراى فلسفه خاصى است. اما آنچه مهم است این كه در این راستا همچون دیگر جنبه‏هاى زندگى رعایت اعتدال لازم و ضرورى است.

به عبارت دیگر: علاقه انسان به دوستان احساسى پاك و لطیف است اما همواره باید عواطف با تعقل همراه باشند و از طرف دیگر باید مراقب دخالت غرایز دیگر، مانند غریزه جنسى در این موارد نیز بود.

فرآوری: زهرا اجلال             

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان


منابع:

سایت پرسمان

سایت حوزه

سایت طلوع فجر

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.