کسبه محترم حتما بخوانند!!
گران فروشی یکی از آفت های کسب روزی حلال است که بسیاری از اهل بازار ممکن است دانسته یا ندانسته به آن مبتلا شوند. درآمد حاصل از گران فروشی، حرام است و باید به صاحبان حق برگردانده شود و فروشنده ای که گران فروشی کرده، شرعا مالک آن اموال نیست.
درآمد حاصل از گران فروشی، حرام است و از حق الناس به شمار می رود که باید به صاحب اصلی آن برگردانده شود.
در حدیثی از امام صادق علیه السلام داریم که می فرمایند:
«مغبون ساختن مۆمن، حرام است و مغبون ساختن کسی که در قیمت کالا (و سالم بودن جنس) به فروشنده اعتماد کرده نیز حرام است.» (کافى ، ج 6، ص 153)
مشکلات و معضلات اجتماعی گران فروشی:
گران فروشی علاوه بر ضرری که از جانب فروشنده بر مشتری وارد می شود، باعث ایجاد مشکلات و معضلات اجتماعی دیگری نیز می شود.
با رواج گران فروشی در جامعه، دیگر هیچ کس به دیگری اعتماد و اطمینان نخواهد کرد و هر کس با بدبینی و تردید به دیگری می نگرد، در این صورت، امنیت روانی که یکی از اساسی ترین نیازهای انسان در جامعه است، خدشه دار می شود. همچنین موجب بالا رفتن قیمت های کاذب اجناس شده و در نتیجه تورم را در پی دارد.
به چه کسی گران فروش می گویند؟
گران فروش کسی است که کالایی را با قیمت غیر واقعی و کاذب به مشتری عرضه می کند در حالیکه او از قیمت حقیقی کالا در بازار اطلاع ندارد و با این قیمت کاذب مشتری مغبون می شود. یعنی گول می خورد و به اصطلاح خودمانی، سرش کلاه رفته است. لذا اگر از قیمت واقعی جنس مورد نظر آگاه شود، از این خرید پشیمان یا ناراحت می گردد.
البته گاهی ممکن است مشتری در این معامله گرانفروشی مغبون نباشد. یعنی به قیمت حقیقی جنس آگاه و راضی است، ولی این امر (گرانفروشی) منجر به وارد آمدن ضررهای اجتماعی و فساد بازار و جامعه شود که در این صورت هم ممنوع است.
اگر طبق قانون اصناف مقدار معینی برای سود کالایی مشخص شده، قائدتا فروشندگان بیشتر از آن مجاز به فروش نیستند. البته قدری تفاوت قیمت تا وقتی که خلاف قانون نبوده و موجب اجحاف در حق مشتری و مغبون شدن او نشود، مشکلی ندارد
در واقع، پنهان نگه داشتن قیمت کالاها و اجناس، یکی از موارد ستم به دیگران است. کاسب و بازاری باید در همه حال خدا را به یاد داشته باشد و با خریدار به انصاف رفتار کند و بداند اگر مشتری از قیمت اجناس آگاه نیست، خدای او آگاه است و روزی برای این عملش باید در پیشگاه حق تعالی حاضر شود و حساب پس دهد.
البته هر کسی مالک اموالی هست که از راه حلال بدست آورده و طبق قانون مالکیت که مورد قبول عرف و شرع و قانون هست، اختیار دارد اموالش را به هر قیمتی که مایل است (کم یا زیاد) به فروش برساند.
اما به چند شرط:
1- قیمت واقعی جنس در بازار مشخص باشد و این گران فروشی او پنهان بر مشتری نباشد. به عبارت دیگر مشتری فکر نکند که قیمت واقعی جنس همین هست که او عرضه میکند.
2- با این کار فروشنده، مشتری مغبون نگشته و در حق او اجحاف نشود. زیرا مشتری بر فروشنده اعتماد کرده و قیمت او را قبول می کند، در حالیکه اگر از قیمت واقعی آن جنس خبر داشت نمی خرید و یا تصمیم دیگری می گرفت.
گران فروش کسی است که کالایی را با قیمت غیر واقعی و کاذب به مشتری عرضه می کند در حالیکه او از قیمت حقیقی کالا در بازار اطلاع ندارد و با این قیمت کاذب مشتری مغبون می شود. یعنی گول می خورد و به اصطلاح خودمانی، سرش کلاه رفته است. لذا اگر از قیمت واقعی جنس مورد نظر آگاه شود، از این خرید پشیمان یا ناراحت می گردد
3- این کار فروشنده موجب ضرر و زیان بر جامعه نباشد. لذا اگر مثلا جنسی در بازار کم یاب هست، یا تحت شرایطی خاص مردم به آن احتیاج دارند و او با گران فروختن آن موجب ایجاد مشکل در زندگی مردم می شود، این کارش جایز نیست.
4- و نکته آخر اینکه اگر حکومت اسلامی برای سامان دادن به بازار و مصلحت های اجتماعی ملت قوانینی برای کسب و کار وضع نمود، رعایت آن قوانین لازم و تخطی از آن جایز نیست.
پس نتیجه اینکه:
تشخیص شرعی بودن هر معامله به عهده کسبه محترم است که آیا به وظیفه شرعی خود عمل می کنند یا خیر.
اگر طبق قانون اصناف مقدار معینی برای سود کالایی مشخص شده، قائدتا فروشندگان بیشتر از آن مجاز به فروش نیستند. البته قدری تفاوت قیمت تا وقتی که خلاف قانون نبوده و موجب اجحاف در حق مشتری و مغبون شدن او نشود، مشکلی ندارد.
و در پایان یک پرسش و پاسخ در باب خرید و فروش:
سۆال 1: حكم خرید وسایلی چون كفش و لباس و غیره از دست فروش ها در صورتی كه نمی دانیم كه این وسایل را از چه طریقی به دست آورده اند چه حكمی دارد؟
جواب: در صورتی كه نمی دانید از چه راهی تهیه كرده اند خرید از آنها اشكالی ندارد. (توضیح المسائل 12 مرجع ج2، ص224 و 225)
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اندیشه قم
سایت اسک قرآن
