4راه حل جلوگیری از رشوه خواری

برای رفع معضل فساد اداری و پدیده رشوه خواری، توجه به امور ذیل، مشكل گشا خواهد بود:

1. تقویت بنیه‌های اخلاقی و اعتقادی

بخش اعظمی از مشكلات، ناهنجاریها و آسیبهای اجتماعی، زاییده و معلول تربیت غلط و آموزش ناسالم است. هر گاه انسان از نظر اخلاقی و اعتقادی، تربیت سالم داشته و به این مرحله از باورمندی نائل شده باشد كه اعمال كوچك و بزرگ و خوب و بد او، در دادگاه عدل الهی دقیقاً محاسبه می‌شود و كیفر و پاداش متناسب با آن، بلكه شدیدتر و قوی‌تر را به دنبال خواهد داشت، دست و پای خود را جمع خواهد كرد و هر قدر این باور و اعتقاد نسبت به احكام الهی و اسلامی و اخلاق انسانی بیشتر شود، ضریب اعتماد و اطمینان و درستكاری در بین آحاد جامعه، سیر صعودی پیدا خواهد كرد.

2. كاهش فاصله طبقاتی

بخشی از مشكلات و نارساییهای اجتماعی، مثل شیوع رشوه خواری، معلول فاصله‌های طبقاتی است كه در رده‌های مختلف اجتماع به چشم می‌خورد. هر گاه افراد جامعه متوجه شوند كه عده‌ای با استفاده از پارتی بازی و رشوه دهی، مناصب دولتی را تصاحب كرده و در عرصه‌های اقتصادی و به دست آوردن ثروتهای بادآورده، یك شبه راه صد ساله را طی كرده و به زندگیشان سر و سامان بخشیده اند، آنان به طمع می‌افتند و به سمت و سوی خلافكاری و قانون ستیزی كشیده می‌شوند؛ ولی در صورتی كه «عدالت اجتماعی» در جامعه پیاده شود، قطعاً خیلی از مشكلات و نارساییها، حل و فصل خواهد شد.

3. ایجاد مراكز هدایت و ارشاد ارباب رجوع

بسیاری از افراد جامعه، هنگام مراجعه به ادارات دولتی، برای رفع مشكلات و دعاوی حقوقی و غیر حقوقی شان، آشنایی كافی از قوانین و حقوق شهروندی خویش ندارند؛ لذا در اولین برخورد با موانع صوری، دست و پای خود را گم می‌كنند و دنبال افراد حرفه‌ای و دلال می‌روند و با پرداخت رشوه، تلاش می‌كنند هر چه سریع‌تر مشكل را حل و فصل نمایند.

ایجاد یك نهاد در هر سازمان برای كمك فكری و ارشاد قانونی افرادی كه به حقوقشان آشنایی ندارند، یكی دیگر از راههای پیشگیری از بروز معضل رشوه خواری به حساب می‌آید.

4. نظارت و برخورد قاطع با متخلفین

نظارت دقیق و حساب شده بر ادارات، مدیران، كارمندان، زیر مجموعه‌ها و برخورد قاطع با افراد متخلف و قانون ستیز، آخرین وسیله و ابزار، برای جلوگیری از فساد اداری به حساب می‌آید. از این رو، مدیریت كلان جامعه باید با كنترل و نظارت، افراد سودجو و متخلف را شناسایی و از بدنه نظام اخراج كنند.

هنگامی كه به حضرت علی علیه السلام خبر می‌رسد كه «ابن هَرْمَة» - كه از جانب «رفاعة بن شدّاد» مأمور نظارت بر بازار اهواز بود - خیانت كرده و از بازاریان، رشوه و باج گرفته است، آن حضرت به «رفاعة» نامه می‌نویسد و به او دستور می‌دهد:

«ابن هرمة را از كار بركنار كن و به اطلاع مردم برسان و او را زندانی كن و اعلام نما: هر كسی شكایتی دارد، بیاید. و ضمناً بركناری او را به تمام كارگزارانت اعلام كن! سعی نما در برابر كاری كه از تو خواسته‌ام، دچار غفلت و سستی نشوی كه دچار هلاكت می‌شوی و به بدترین شكل تو را عزل می‌كنم... در هر جمعه او را از زندان بیرون بیاور! اوّلاً سی و پنج تازیانه به او بزن، ثانیاً اعلام كن هر كسی نسبت به او شكایتی دارد، با شاهد بیاید و بعد از اثبات حقّ شاكی، از اموال «ابن هرمة» حق او را بده و مجدداً با خواری و ذلت او را به زندان ببر و پای او را در غل و زنجیر كن و فقط هنگام نماز او را آزاد بگذار!»(مستدرك الوسائل، ج 17، ص 430)

اگر سیره عملی حضرت علی علیه السلام و ائمه علیهم السلام در زندگی فردی و اجتماعی ما مراعات شود و یا با چند مورد از متخلفین، آن گونه كه امام علی علیه السلام می‌فرمایند، برخورد قاطع و جدی صورت گیرد، قطعاً افراد سودجو و متخلف، متوجه می‌شوند و سر تسلیم در برابر قانون فرود خواهند آورد. به امید آن روز!

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره79