تبیان، دستیار زندگی
در زمینه گسترش فرهنگ پژوهشی ، نهاد آموزش و پرورش راهكارهای متعددی را تا كنون در قالب تاسیس مراكز پژوهشی ، طرح ها و برنامه هایی در سطح دانش آموزان و معلمان به اجرا در آورده است كه برخی از آنها عبارتند از ....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جایگاه پژوهش در آموزش و پرورش

جایگاه پژوهش در آموزش و پرورش

در زمینه گسترش فرهنگ پژوهشی ، نهاد آموزش و پرورش راه كارهای متعددی را تا كنون در قالب تاسیس مراكز پژوهشی ، طرح ها و برنامه هایی در سطح دانش آموزان و معلمان به اجرا در آورده است كه برخی از آن ها عبارتند از :

الف ) تاسیس پژوهشکده های آموزش و پرورش

وزارت آموزش و پرورش در راستای حمایت از امر پژوهش و تربیت مربیان پژوهشگر آزموده و شایسته و ارتباط لازم بین نظام آموزشی با نظام پژوهشی و تحقیقاتی در تهران و چند شهر بزرگ کشور پژوهشکده هایی به وجود آورده است . در این پژوهشکده ها سعی بر این است که متودولوژی پژوهشی متناسب با مشخصات بومی و مسائل فرهنگی و مقتضیات زمانی و مكانی انتخاب گردد و اطلاعات و یافته های ناشی از مطالعات پژوهشی در زمینه های آموزشی به کار بست درآیند.

اما اغلب آن ها دو هدف مهم در پیش دارند : انجام پژوهش های علمی _ آموزشی در زمینه آموزش و پرورش و ارتقای کیفیت آموزش و پرورش کشور.

ب) طرح معلم پژوهنده

به منظور ترغیب به حل مسائل آموزشی و تربیتی از طریق پژوهش در عمل ، توسعه اندیشه پژوهشگری در بین معلمان و سایر كاركنان، بهره گیری از تجارب معلمان پژوهنده و نوآور و ارج نهادن به فعالیت های پژوهشی برنامه معلم پژوهنده از سال 75 به ابتکار پژوهشكده تعلیم وتربیت و با مشاركت فعال شورای تحقیقات استان ها در سراسر كشور به اجرا درآمده است که از طریق آن همكاران فرهنگی می توانند به اقدام پژوهی بپردازند . یعنی معلمان و مربیان آگاه و علاقمند می توانند در مورد مسائلی كه در كلاس درس یا مدرسه با آن مواجه هستند به پژوهش بپردازند. زمینه‌ها و محورهای موضوعی ،گزارش معلمان در مورد مسائلی است كه در كلاس درس یا مدرسه با آن مواجه بوده‌اند. این موضوعات عبارت از چگونگی تدریس یك مفهوم علمی با موضوع درسی، تولید روش حل مسایل رفتاری دانش‌آموزان در موارد خاص و شیوه‌های اداره كلاس مرتبط با تعلیم و تربیت بوده است.

واقعیت این است كه فلسفه وجودی این پژوهشكده ها و طرح معلم پژوهنده برای رفع و علاج موانع، مشکلات و نارسایی های فعلی آموزش و پرورش بوده است نه در جهت گسترش فرهنگ پژوهشی در كشور . علیرغم این كه در هفته پژوهش فراخوان های مقالات و همایش های پژوهشی عدیده ای همه ساله برگزار می گردد ولی در جهت گسترش تفكر پژوهشی موفقیت چندانی حاصل نشده است .

جایگاه پژوهش در آموزش و پرورش

ج ) پژوهش سراهای دانش آموزی

ایجاد شرایط و امكاناتی كه رشد خلاقیت ها و ارتقای دانش وتوانایی دانش آموزان را به تناسب استعدادهای آنان فراهم نماید یكی از اهداف اساسی آموزش وپرورش است . تحقق این هدف با توجه به تفاوت توانمندی های دانش آموزان و نیز كثرت جمعیت دانش آموزی مستلزم دسترسی به منابع و امكانات مناسب است , ولی محدودیتهای موجود عمدتاً انجام برنامه های مبتنی برگستره استعدادها و تفاوت های فردی دانش آموزان را با مشكل مواجه می سازد.

لذا ایجاد زمینه هایی بـرای افـراد عـلاقمند و مستعدی كه با روحیه تحقیق و پژوهش در تعمیق و گسترش آموخته های خود اهتمام دارند امری ضروری به نظر می رسد . به همین منظور برنامه ای به صورت دستورالعمل تأسیس پژوهشسراهای دانش آموزی درسال 1382 از طرف معاون آموزش وپرورش نظری ومهارتی وزارت متبوع به كلیه استان ها ابلاغ گردید. ولی از آنجا که تا کنون تعداد اندكی پژوهشسرای دانش آموزی در سراسرکشور تاسیس شده است نمی توان به این زودی انتظار داشت كه نتیجه مطلوبی در این زمینه حاصل آید .

د ) واحد درسی مطالعات پژوهشی

چند سالی است که در جهت آشنایی دانش آموزان با مبانی تحقیق در مقطع دبیرستان درس "مطالعات پژوهشی " تدارك دیده شده است ولی به دلیل اختیاری بودن آن و عدم آشنایی بسیاری از معلمان با اصول تحقیقاتی و عدم وجود امكانات مناسب، این درس چندان جدی گرفته نمی شود و می توان گفت که عملا كار پژوهش صورت نمی گیرد

ه ) مسابقات انشاء و مقاله نویسی

گاهی از سوی برخی ارگان های دولتی مانند سازمان بهزیستی و یا سازمان آب و غیره موضوعاتی مانند رعایت بهداشت یا صرفه جویی در مصرف آب به عنوان موضوع انشاء یا مسابقه مقاله نویسی در مدارس طرح می شود و یا یك سری مسابقات فرهنگی کشوری مانند پرسش مهر از سوی آموزش و پرورش انجام می گیرد كه بر اساس آن دانش آموزان اقدام به تهیه مقاله ، تحقیق و .. می كنند.

این گونه تلاشها قطعاً درجهت گسترش فرهنگ پژوهشی در سطح آموزش و پرورش نقش موثری خواهد داشت ، ولی معلوم نیست كه حاصل این برنامه ها چه اندازه از اعتبار برخوردار است و آمار و ارقام مستندی در زمینه پیشرفت این برنامه وجود ندارد كه بتوان بدان استناد كرد و بر اساس آن برای برنامه ریزی آینده تصمیم گرفت.

و ) پژوهش دانش آموزی

یكی دیگر از مباحثی كه طی چندین سال اخیر در نظام آموزش و پرورش كشورمان مد نظر قرار گرفته انجام تحقیق و پژوهش توسط دانش آموزان است . اوایل سال تحصیلی 79-80 بخشنامه ای به مدارس ارسال گردید و از دبیران خواسته شد ضمن دو نوبتی شدن امتحانات شیوه ارزشیابی از آموخته های دانش آموزان نیز تغییر كند که درآن مسئله نمره تحقیق به عنوان تكلیف درسی مطرح گردید ، ولی اشاره ای به این نشد كه:

  • تحقیق توسط دانش آموز و ارزشیابی آن چگونه باید باشد ؟
  • مراحل مختلف یك تحقیق دانش آموزی و نظارت معلمان چگونه باید صورت گیرد ؟

در پی ابلاغ این بخشنامه به مدارس، معلمان بدون اینكه از پژوهش دانش آموزی و اجرای صحیح آن آگاهی لازم داشته باشند. از آن هنگام تا کنون در حیطه هر درسی موضوعاتی را به دانش آموزان پیشنهاد کرده اند تا در مورد آن ها تحقیق نمایند. انتخاب موضوعات بر حسب اینكه پژوهش فردی یا گروهی باشد متنوع بوده است و هر معلمی برای درسی كه آموزش می دهد در این امر كاملا سلیقه ای عمل کرده است .

اما از آنجا كه دانش آموزان از پیش روش تحقیق را آموزش ندیده اند بسیاری از تحقیقاتی را كه انجام داده اند با اسلوب صحیح تحقیق منطبق نبوده است. وانگهی تحقیق مستلزم امكانات و منابع و زمان كافی است كه متاسفانه این شرایط برای دانش آموزان مهیا نبوده است. حتی در كتابخانه های مدارس كتاب های لازم برای انجام تحقیق در دسترس نبوده و یا تهیه آن ها مستلزم هزینه بوده است كه بی شک از عهده همه والدین دانش آموزان بر نمی آید . همچنین زمان كافی برای این كار اختصاص نیافته و بلكه انجام تحقیق در دروس مختلف همزمان بوده است. یعنی دانش آموز باید در ظرف یك ماه چند تحقیق در مورد چند درس متفاوت مثل زبان و ادبیات فارسی و عربی و .... را انجام دهد .

تردیدی نیست که این كار، دانش آموز را بیش از حد خسته و نسبت به كار پژوهشی بی رغبت می كند ، بخصوص كه موضوع تحقیقات سنگین و نامتناسب با سن دانش آموز باشد كه در این صورت به ناچار از دیگران كمك گرفته می شود و همین مسئله هم باعث اعتراض اولیای دانش آموزان نسبت به این برنامه شده است.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی ویستا

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تنظیم: نسرین صادقی