نوروز در کلام بزرگان

امام صادق علیه السلام درباره نوروز می فرماید:

اذا کان یوم النیروز فاغتسل و البس انظف ثیابک ، و تطیب باطیب طیبک ، و تکون ذلک الیوم صائما.چون نوروز فرا رسد، بدن خود را بشوی و پاکیزه ترین جامه هایت را بپوش و با خوشبوترین عطرها خودت را معطر کن و در آن روز روزه دار باش.(1)

علما و مراجع معظم شیعه هرگز مخالف نوروز نبوده اند .نوروز دارای آداب و رسوم نیک و پسندیده متعددی است اما برخی از مردم به ویژه جوانان این سنت کهن و دیرینه را با برخی کارهای خرافی و خلاف عقل و فطرت پاک بشری مثل چهار شنبه سوری آلوده می سازند.

اینک نظر برخی از مراجع معظم را درباره نوروز برای شما خواننده گرامی بیان می نماییم:

1-امام خمینی:

"این عید، هر چند یك عید اسلامی نیست ولی اسلام آن را نفی نكرده است."

ایام نوروز بروید در این مریضخانه ها، بروید احوال این ها را، این هایی که آواره شده اند،... به اینها سرکشی کنید، و آن تشریفات سابق را تخفیف بدهید.

عید نوروز چیز خوبی است؛ وسیله‌ای كه با آن دل‏ها شاد می‏شود، انسان‏ها با یكدیگر ارتباط برقرار می‏كنند، صله رحم و صله احباب می‏كنند؛ چون دوستان و رفقا هم مثل ارحام، احتیاج به صله دارند. انسان باید با ارحام صله بكند، باید با دوستان و رفقا هم صله بكند؛ یعنی ارتباط برقرار بكند. این، ارتباطِ عید نوروز است كه بسیار خوب است.

2- مرحوم کاشف الغطاء

نوروز مقتضای جهان است در بشر و حیوان و جماد، بلكه در آسمان و زمین و هوا و فضا و بر این اساس روایاتی از اهل بیت(ع) درباره نوروز به ما رسیده كه عید گرفتن را تأیید كرده اند و نیز به نماز، ذكر و عبادت سفارش نموده اند و ...

3-آیت الله العظمی صافی گلپایگانی:

در استفتائی از آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی در مورد نوروز سئوال شده است: بفرمائید نظر شرع مقدس درباره نوروز چیست و آیا می‌توان آن را به عنوان عید تلقی کرد؟

در پاسخ آیت الله صافی گلپایگانی در مورد این استفتاء آمده است: اعیاد شرعی و مذهبی بزرگ اسلامی، عید فطر، عید قربان، عید غدیر و روزهای ولادت حضرت رسول اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) است.

ایشان در ادامه تصریح کرده اند: در عید نوروز هم اگر مۆمنان برنامه‌های دینی، مانند دیدار با برادران مۆمن یا عیادت بیماران و رسیدگی به‌حال مستمندان داشته و برنامه‌های بدآموز نداشته باشند، مناسب است.

هر روزی که در آن معصیت خدا نشود، آن روز عید است.

این مرجع تقلید یادآور شد: در حدیث است "کُلُّ‏ یَوْمٍ‏ لَا یُعْصَى‏ اللهُ فِیهِ فَهُوَ یَوْمُ عِیدٍ" هر روزی که در آن معصیت خدا نشود، آن روز عید است.

وی در ادامه تصریح کرد: نوروز، یعنی روز نو. روز اولین فصل بهار مثل خود فصل بهار یک امر واقعی و تکوینی است و به جمشید ارتباط ندارد، خدا می‌داند چند هزار یا چند میلیون سال پیش از جمشید بوده است.

آیت الله صافی بیان داشت: از آیات خدا است که زمین دوباره بعد از موتش و خشک‌شدن گیاه‌ها زنده می‌شود و چنان‌که در قرآن مجید می‌فرماید "اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِ‌ها" و محتمل است غسل یا هر عبادت دیگری به همین مناسبت باشد.

4-آیت الله العظمی مکارم شیرازی:

عید نوروز مراسم و جنبه های مثبتی دارد مانند پاک سازی منازل و صله رحم و دید و باز دید و امثال اینها که از نظر شرع مقدس اسلام خوب است ولی از مراسم خرافی مانند شب چهارشنبه سوری و سیزده بدر سزاوار است اجتناب شود.

 معظم له در پاسخ به سوالاتی پیرامون نوروز و آداب و رسوم آن این گونه می فرماید:

سوال : رسم است که در عید نوروز و مانند آن پول لای قرآن می گذارند و عیدی می دهند. آیا این کار اشکال دارد؟

جواب : اشکالی ندارد

سوال : اعمالی که در مفاتیح تحت عنوان عید نوروز آمده مربوط به کدام تقویم است؟ آیا هر سال نو را در هر فرهنگ شامل می شود (مثلا عید نوروز ایرانیان) یا برای تقویم قمری است؟

جواب : خیر، مربوط به عید نوروز (سال شمسی) است.

سوال : ما امسال سبزه عید نوروز را به شکل اسم های پنج تن مثلاً «یا حسین» درآوردیم و چون آن ها را روز سیزده بدر همان جا می گذاریم، آیا مشکلی ندارد؟ اگر مشکل دارد با سبزه ها چه کار کنیم؟

جواب : در صورتی که بی احترامی و هتک حرمت شود، جایز نیست و بهتر است در محلی قرار دهید که بی احترامی نشود.

سوال : من طلبه هستم و با چند نفر دیگر از طلاب در مورد عید نوروز تحقیقاتی انجام داده ایم و طبق گفته علمای رجال و درایه، حدیثی که شیخ طوسی (رحمة الله) در مورد عید نوروز ذکر کرده اند معتبر نمی باشد زیرا اولا خبر واحد است و به حد تواتر نرسیده، ثانیاً منبع آن کتابی قوی نیست چون در کتاب دعاییه ایشان ذکر شده نه در کتاب فقهیه ایشان. در ضمن اصل کلمه ی عید یعنی بازگشت. این بازگشت در حالیست که ریشه ی این عید به آیین زردشتیان باز می گردد.

حال سوال این است که نظر فقهی و نظر محققانه ی شما در این مورد چیست؟

جواب : ما برای عید نوروز جنبه ی شرعی قائل نیستیم بلکه یک قرارداد عرفی است که آثار مطلوبی دارد و از آثار نامطلوب آن نیز باید پرهیز گردد.

سوال : آیا گفتن لفظ «عید» برای سال نو و عید نوروز اشکال دارد؟

جواب : اشکالی ندارد

سوال : آیا نحس بودن عدد 13 مورد قبول فرهنگ شیعه است؟ جایگاه نوروز و شادی در فرهنگ شیعه چگونه است؟

  جواب: سیزده بدر ریشه شرعی ندارد و از خرافات است ولی تفریح سالم و خالی از گناه بدون اعتقاد به نحس بودن سیزده، اشکالی ندارد.

سوال : من شنیده بودم که شما گفته بودید نوروز بی اساس و سطحی است و مسلمانان را از آن بر حذر داشته اید. من می خواستم بدانم که آیا این جمله را شما گفته اید یا نه و این که نظر شما درباره ی نوروز چیست؟

جواب : عید نوروز جنبه های مثبت و منفی متعددی دارد. جنبه های مثبت آن نظافت، صله رحم، کمک به اقشار ضعیف و کم درآمد و مانند آن است و جنبه های منفی آن، مراسم خرافی چهارشنبه سوری، سیزده بدر، تشریفات کمرشکن، چشم و هم چشمی، مسافرت های گناه آلود، شکستن مرز محرمیت ها و امثال آن می باشد.

حال اگر به جنبه های مثبت آن پرداخته شود و از جنبه های منفی آن اجتناب شود طبق روایت مزبور عید نوروز طبیعی، عید تشریعی هم می شود و اگر خدای نکرده بر عکس شود از منظر حضرت علی (علیه السلام) چنین روزی عید نخواهد بود.

سوال : آیا برپایی «سفره ی هفت سین» به عنوان یک مراسم سنتی در کنار بقاع متبرکه جایز است؟

جواب : مانعی ندارد

منابع:

1-پایگاه فرهنگی مذهبی رهبران شیعه

2-پایگاه مرکز ملی پاسخگویی به سوالات مذهبی

3-پایگاه فرهنگی مذهبی رهبران شیعه

تهیه و فرآوری: مهدی صدری، گروه حوزه علمیه تبیان