امام رضا(ع) و عبادت کودکان

امروزه یكی از مهمترین مشكلات در جوامع بشری، دوری و ارتباط نداشتن با خدای تعالی است بطوری كه جنگها، خونریزیها و فتنه ها ارمغان شوم و نامبارك دوری و فاصله گرفتن از خالق هستی است در حقیقت نبود نیایش و عبادت در میان ملتها برابر با سقوط و تباهی آن ملت هاست كه تنها راه درمان آن، بازگشت دوباره بسوی ارزشها و دستورات و فرامین الهی است.

علاوه بر اینكه قرآن كریم و روایات اسلامی به این واقعیت مهم اشاره نموده اند، تمام ادیان الهی و دانشمندان دیگر هم، لزوم برقراری این ارتباط با خالق هستی را در زندگی انسانها، لازم و ضروری دانسته اند كه به نمونه ای از آنها اشاره می كنیم.

دكتر آلكسیس كارل در این باره می گوید:آنهایی كه احتیاج به نیایش را در خودشان كشته اند، معمولاً از فساد و زوال مصون نخواهند ماند.

گاندی رهبر فقید هند در این زمینه می گوید: اگر دعا و نماز نبود من مدتها قبل دیوانه شده بودم.

از میان سخنان اندیشمندان اسلامی هم، به كلام استاد شهید مطهری در این زمینه اشاره می كنیم: «امروز كه در دنیا بیماریهای روانی زیاد شده، در اثر این است كه مردم از عبادت و پرستش رو برگردانده اند... نماز قطع نظر از هر چیزی، طبیب سر خانه است؛ یعنی اگر ورزش برای سلامتی مفید است. اگر آب تصفیه شده برای هر خانه ای لازم است و اگر هوای پاك برای هر كسی ضروری است نماز هم برای سلامت(روح )انسان لازم است.» (اسلام و مقتضیات زمان ص 166)

پیامبر اعظم(ص) در همین رابطه خطاب به ابوذر می فرمایند:

و در این میان هم، یكی از وظایف اصلی پدران و مادران گرامی این است كه نسبت به نماز و نیایش فرزندان خود، اهتمام لازم را داشته و آنها را از دوران كودكی با اهمیت عبادت و نیایش با خدای تعالی آشنا كنند.

ثامن الحجج حضرت رضا(ع) هم در این زمینه می فرمایند:

یكی از مسایل مهمی كه لازم است در خانواده بدان اهمیت داده شود، تشویق والدین به كودكان خود برای نماز خواندن است كه باید آنها را از همان دوران كودكی به نماز خواندن تمرین دهند. بنابراین، والدین محترم لازم است قبل از آن، با بوجود آوردن انگیزه و رغبت در كودكانشان آنها را به خواندن نماز تشویق و ترغیب كنند. اگر چه كودكان ممكن است نتوانند نماز خود را در این سنین درست بخوانند، ولی حداقل می توانند شكل و صورت ظاهری نماز را صحیح بخوانند و تجربه هم نشان داده، كودكانی كه در خانواده های مذهبی بدنیا می آیند، از حدود سه یا چهار سالگی پاره ای از برنامه های مذهبی خود را به تقلید از پدران و مادران خویش یاد می گیرند.

روش حضرات ائمه معصومین(ع) -ازجمله حضرت رضا(ع)- هم بر این بوده كه فرزندانشان را از سنین كودكی به نماز خواندن وامی داشتند، و بر این مسأله هم تأكید فراوان می كردند. امام رضا(ع) فرمودند: ”‌ هنگامی كه كودك هفت ساله شد، او را به نماز خواندن وادارید. “

در روایات اسلامی ما، حدود سی روایت از معصومین(ع) نقل شده، كه فرموده اند: فرزندان خود را به نماز خواندن وادار كنید و اما در این كه از چه سنی باید این كار را شروع كرد، روایات مختلف است.

و اما سن هایی كه در این روایات بدین منظور بیان شده، از سن شش تا سیزده سالگی است ولی هنوز هم نمی توان مشخص كرد كه كودكان را از چه سنی باید به نماز خواندن وادار كرد، اما از بیشتر روایات همانطور كه در كلام امام رضا(ع) بدان اشاره شد می توان این گونه نتیجه گرفت، كه شاید مراد هفت سالگی باشد و در مجموع هم از كل روایات می توان این گونه نتیجه گرفت: كه والدین وظیفه دارند تا فرزندانشان را از سنین كودكی با شیوه های مختلف تربیتی به نماز خواندن، تشویق كنند و در بعضی از روایات هم، مراحل آموزشهای دینی به گونه ای بسیار ساده و محدود بیان گردیده است كه تمام اینها بیان گر این است كه از سه تا ده سالگی، نباید هیچ گونه ارعاب، تهدید وخشونت و سخت گیری نسبت به آنها كرد و همچنین از تحمیل و وادار كردن مطالب سنگین و زیاد بر آنها پرهیز نمود. در مقابل هم باید از اخلاق حسنه، محبت و دوستی و گذشت و مدارا استفاده نمود، كه این روش به موفقیت آنها كمك خواهد كرد.در نتیجه كودكان هم بهتر به سوی برنامه های دینی ومذهبی تمایل نشان خواهند داد.

دانشمندان می گویند تأثیری كه تنبیه بدنی می گذارد، به مراتب كمتر از تأثیری است كه تذكر قاطعانه و دخالتهای آرام در كودكی می گذارد. (رشد وشخصیت كودك، ص206 )

حسن بن قارون می گوید: از امام رضا(ع) پرسیدم:... مردی فرزند خود را به نماز خواندن مجبور می كند چون گاهی یكی دو روز نماز می خواند. امام(ع) فرمودند: (فرزندش) چند سال دارد ؟عرض كردم، هشت سال. امام فرمودند: سبحان ا... نماز را ترك می كند؟

عرض كردم: اگر نماز بخواند احساس ناراحتی می كند. امام فرموند: به هر صورتی كه می تواند نماز را بخواند و ترك نكند.( وسایل الشیعه ج3، ص13)

مطلب دیگر این كه، والدین باید خودشان هم اهل نماز و عبادت باشند یعنی در هنگام نماز به نماز خواندن بایستند و فرزندان خود را هم به نماز خواندن تشویق كنند و همچنین از آنها بخواهند كه نماز خواندن و اهتمام به آن را در زندگی خویش ترك نكنند.

گفته می شود اولین كسانی كه در قیامت جلو مرد را می گیرند زن و فرزندش خواهند بود كه او را در محضر پروردگار نگه می دارند و می گویند: خدایا حق ما را از این بگیر، چون او آن چه را نمی دانستیم به ما نیاموخت و به ما غذای حرام می داد و ما نمی دانستیم، پس مورد تقاص قرار می گیرد.(محجة البیضاءج3، ص73)

بخش حریم رضوی