به كمالات امروز خود قانع نشوید!
توجّه به نسل و فرزندان، یك دورنگرى عاقلانه و خداپسندانه است كه حاكى از وسعت نظر و سوز و عشق درونى است و بارها در دعاهاى حضرت ابراهیم آمده است.
كار مهم نیست، قبول شدن آن اهمیّت دارد
وَ إِذْ یَرْفَعُ إِبْراهِیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَ إِسْماعِیلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ (127 ـ بقره)
و (بیاد آور) هنگامى كه ابراهیم، پایههاى خانه (كعبه) را با اسماعیل بالا مىبرد (و مىگفتند:) پروردگارا از ما بپذیر، همانا تو شنوا و دانایى.
از آیات و روایات متعدّد استفاده مىشود كه خانه كعبه، از زمان حضرت آدم بوده و حضرت ابراهیم علیه السلام آن را تجدید بنا نموده است. چنان كه آن حضرت در موقع اسكان همسر و فرزندش در سرزمین مكّه مىگوید: «رَبَّنا إِنِّی أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِكَ الْمُحَرَّمِ» (ابراهیم، 37) خداوندا بعضى از خاندانم را در این سرزمین خشك و بدون زراعت، در كنار خانه تو سكونت دادم.
بنابراین در زمان شیر خوارگى حضرت اسماعیل علیه السلام نیز اثرى از كعبه وجود داشته است. و در سورهى آل عمران (آل عمران، 96) نیز از كعبه به عنوان اوّلین خانه مردم یاد شده است.
در آیه مورد بحث نیز سخن از بالا بردن پایههاى خانه به دست ابراهیم علیه السلام است و این تعبیر مىرساند كه اساس خانه كعبه، قبلًا وجود داشته و ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام آن را بالا بردهاند.
حضرت على علیه السلام نیز در خطبه قاصعه (نهج البلاغه، خطبه 192) مىفرماید: خداوند تمام مردم را از زمان حضرت آدم تا ابد، با همین كعبه و سنگهاى آن آزمایش مىنماید.
ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام در كار مساوى نبودند. در حدیث مىخوانیم:
ابراهیم بنّایى مىكرد و اسماعیل سنگ به دست پدر مىداد.
و شاید به سبب همین تفاوت، میان نام آن دو بزرگوار فاصله گذاشته است. «یَرْفَعُ إِبْراهِیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَ إِسْماعِیلُ»
پیامهای آیه:
1ـ بانیان كارهاى نیك را فراموش نكنیم. «إِذْ یَرْفَعُ» «إِذْ» یعنى گذشته را یاد كن.
2ـ در مسیر اهداف الهى، كار بنّایى و كارگرى نیز عبادت است. لذا از خداوند قبولى آن را مىخواهند. «یَرْفَعُ إِبْراهِیمُ الْقَواعِدَ») ( «رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا»
تا روح تسلیم نباشد، بیان احكام سودى نخواهد داشت. در اینجا ابراهیم علیه السلام ابتدا از خداوند روح تسلیم تقاضا مىكند، سپس راه و روش عبادت و بندگى را مىخواهد. «وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَكَ» ،«أَرِنا مَناسِكَنا»
3ـ كار مهم نیست، قبول شدن آن اهمیّت دارد. حتّى اگر كعبه بسازیم، ولى مورد قبول خدا قرار نگیرد، ارزش ندارد. «رَبَّنا تَقَبَّلْ»
4ـ كارهاى خود را در برابر عظمت خداوند، قابل ذكر ندانیم. حضرت ابراهیم نامى از كار و بنایى خود نبرد و فقط گفت: «رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا»
5ـ در روایات آمده است: از شرایط استجابت و آداب دعا، ستایش خداوند است. ابراهیم علیه السلام دعاى خود را با ستایش پروردگار همراه ساخته است. «إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ»
به كمالات امروز خود قانع نشوید
رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَكَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ وَ أَرِنا مَناسِكَنا وَ تُبْ عَلَیْنا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ .(بقره ـ 128)
(ابراهیم و اسماعیل همچنین گفتند:) پروردگارا! ما را تسلیم (فرمان) خود قرار ده و از نسل ما (نیز) امّتى كه تسلیم تو باشند قرار ده و راه و روش پرستش را به ما نشان ده و توبهى ما را بپذیر، كه همانا تو، توبهپذیر مهربانى.
با آنكه حضرت ابراهیم و اسماعیل هر دو در اجراى فرمان ذبح، عالىترین درجه تسلیم در برابر خدا را به نمایش گذاردند، امّا با این همه در این آیه از خداوند مىخواهند كه ما را تسلیم فرمان خودت قرار ده.
گویا از خداوند تسلیم بیشتر و یا تداوم روحیّه تسلیم را مىخواهند. كسى كه فقط تسلیم خدا باشد، نه تسلیم عموى بتتراش مىشود و نه در برابر بتها به زانو مىافتد و نه از طاغوتها پیروى مىكند.
حضرت على علیه السلام نیز در خطبه قاصعه مىفرماید: خداوند تمام مردم را از زمان حضرت آدم تا ابد، با همین كعبه و سنگهاى آن آزمایش مىنماید
پیامهای آیه:
1ـ به كمالات امروز خود قانع نشوید، تكامل و تداوم آن را از خدا بخواهید. «رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَكَ»
2ـ توجّه به نسل و فرزندان، یك دورنگرى عاقلانه و خداپسندانه است كه حاكى از وسعت نظر و سوز و عشق درونى است و بارها در دعاهاى حضرت ابراهیم آمده است. «وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا»
3ـ راه و روش بندگى را باید از خدا آموخت و گر نه انسان گرفتار انواع خرافات و انحرافات مىشود. «أَرِنا مَناسِكَنا»
4ـ تا روح تسلیم نباشد، بیان احكام سودى نخواهد داشت. در اینجا ابراهیم علیه السلام ابتدا از خداوند روح تسلیم تقاضا مىكند، سپس راه و روش عبادت و بندگى را مىخواهد. «وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَكَ» ،«أَرِنا مَناسِكَنا»
5ـ نیاز به توبه و بازگشت الطاف الهى، در هر حال و براى هر مقامى، ارزش است. «تُبْ عَلَیْنا»
(در حدیث مىخوانیم: رسول اكرم صلى اللَّه علیه و آله هر روز، هفتاد مرتبه استغفار مىنمود، با اینكه او معصوم بود و هیچ گناهى نداشت)
6ـ یكى از آداب دعا، ستایش پروردگار است كه در این آیه نیز به چشم مىخورد. «التَّوَّابُ الرَّحِیمُ»
آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
تقسیر نور ج 1
نهج البلاغه، خطبه 192
