تبیان، دستیار زندگی
ابراهیم نخست تقاضاى امنیت و سپس درخواست مواهب اقتصادى مى‏كند، و این خود اشاره‏اى است به این حقیقت كه تا امنیت در شهر یا كشورى حكمفرما نباشد فراهم كردن یك اقتصاد سالم ممكن نیست!
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بهره‏مندى از نعمات، نشانه‏ى لطف خداوند نیست!!


حضرت ابراهیم علیه السلام براى ذریّه‏ى خویش درخواست مقام امامت نمود، امّا خداوند در جواب فرمود: این مقام و مرتبت به افراد ظالم نمى‏رسد. در آیه 126 سوره مبارکه بقره، حضرت ابراهیم علیه السلام، رزق دنیا را تنها براى مۆمنان درخواست كرد، امّا خداوند این محدودیّت را نمى‏پذیرد و از اعطاى رزق مادّى به كفّار امتناع نمى‏ورزد. یعنى رزق مادّى مهمّ نیست، لذا به اهل و نااهل هر دو داده مى‏شود، امّا مقامات معنوى و اجتماعى و رهبرى، بسیار مهم است و به هر كس واگذار نمى‏شود.


حضرت ابراهیم

وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ قالَ وَ مَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِیلاً ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلى‏ عَذابِ النَّارِ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ (126 ـ بقره)

و (بیاد آور) هنگامى كه ابراهیم گفت: پروردگارا! این (سرزمین) را شهرى امن قرار ده و اهل آن را، آنان كه به خدا و روز آخرت ایمان آورده‏اند، از ثمرات (گوناگون) روزى ده. (اما خداوند) فرمود: به آنهایى كه كافر شوند (نیز) بهره‏ى اندكى خواهم داد. سپس آنها را به قهر به سوى عذاب آتش مى‏كشانم و چه بد، سرانجامى است.

در آیات قبل، حضرت ابراهیم علیه السلام براى ذریّه‏ى خویش درخواست مقام امامت نمود، امّا خداوند در جواب فرمود: این مقام و مرتبت به افراد ظالم نمى‏رسد.

در این آیه حضرت ابراهیم، رزق دنیا را تنها براى مۆمنان درخواست كرد، امّا خداوند این محدودّیت را نمى‏پذیرد و از اعطاى رزق مادّى به كفّار امتناع نمى‏ورزد. یعنى رزق مادّى مهمّ نیست، لذا به اهل و نااهل هر دو داده مى‏شود، امّا مقامات معنوى و اجتماعى و رهبرى، بسیار مهم است و به هر كس واگذار نمى‏شود.

جالب اینكه ابراهیم نخست تقاضاى " امنیت" و سپس درخواست" مواهب اقتصادى" مى‏كند، و این خود اشاره‏اى است به این حقیقت كه تا امنیت در شهر یا كشورى حكم فرما نباشد فراهم كردن یك اقتصاد سالم ممكن نیست!

در اینكه منظور از ثمرات چیست؟ مفسران گفتگوها دارند، ولى ظاهرا ثمرات یك معنى وسیع دارد كه هر گونه نعمت مادى، اعم از میوه‏ها و مواد دیگر غذایى، و نعمتهاى معنوى را شامل مى‏شود.

سنّت الهى آن است كه به همه مردم اعم از مسلمان و كافر، رزق دهد و این سنّت حتّى با دعاى ابراهیم علیه السلام خدشه بردار نیست. «وَ مَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ»

در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى‏خوانیم كه فرمودند: هى ثمرات القلوب:" منظور میوه دلها است"! اشاره به اینكه خداوند محبت و علاقه مردم را به مردم این سرزمین جلب مى‏كند.

این نكته نیز قابل توجه است كه ابراهیم این تقاضا را تنها براى مۆمنان به توحید و روز جزا مى‏كند، شاید به خاطر اینكه از جمله لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ در آیات گذشته به این حقیقت پى برده بود كه گروهى از نسلهاى آینده او، راه شرك و ظلم و ستم مى‏پویند، و او در اینجا ادب را رعایت كرد و آنها را از دعاى خود استثنا نمود.

به هر حال خداوند در پاسخ این تقاضاى ابراهیم چنین فرمود: اما آنها كه راه كفر را پوییده‏اند بهره كمى (از این ثمرات) به آنها خواهم داد" (و به طور كامل محروم نخواهم كرد!) (قالَ وَ مَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِیلًا)

اما در سراى آخرت" آنها را به عذاب آتش مى‏كشانم و چه بد سر انجامى دارند" (ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلى‏ عَذابِ النَّارِ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ)

این در واقع صفت "رحمانیت" همان رحمت عامه پروردگار است كه از خوان نعمت بى دریغش همه بهره مى‏گیرند، و از خزانه غیبش خوبان و بدان وظیفه‏خور باشند، ولى سراى آخرت كه سراى رحمت خاص او است، رحمت و نجاتى براى آنها نیست.

ابراهیم نخست تقاضاى" امنیت" و سپس درخواست" مواهب اقتصادى" مى‏كند، و این خود اشاره‏اى است به این حقیقت كه تا امنیت در شهر یا كشورى حكمفرما نباشد فراهم كردن یك اقتصاد سالم ممكن نیست!

پیام‏های آیه:

1ـ انبیا علاوه بر ارشاد و هدایت، به نیازهاى مادّى مردم همانند امنیّت و معیشت نیز توجّه داشته و براى آن تلاش و دعا مى‏كنند. «رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً»

2ـ بهره‏مندى از نعمت‏ها، زمانى لذیذ و گوارا است كه در فضاى امن، آرام و بى‏اضطراب باشد. «آمِناً وَ ارْزُقْ»

3ـ در دعا، دیگران را فراموش نكنیم. به جاى «وَ ارْزُقْنا» فرمود: «وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ»

4ـ سنّت الهى آن است كه به همه مردم اعم از مسلمان و كافر، رزق دهد و این سنّت حتّى با دعاى ابراهیم علیه السلام خدشه بردار نیست. «وَ مَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ»

5ـ بهره‏مندى در دنیا، نشانه‏ى لطف خداوند به انسان نیست. «وَ مَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ»

6ـ در كمك رسانى به همنوع، كارى به مكتب او نداشته باشید. «وَ مَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ»

7ـ كامیابى‏هاى مادّى هر قدر باشد، نسبت به نعمت‏هاى آخرت اندك است. «قَلِیلًا»

آمنه اسفندیاری

بخش قرآن تبیان


منابع:

تفسیر نور ج 1

تفسیر نمونه ج1