اندیشه اسطوره ای

فلسفه صورت های سمبلیک. جلد دوم: اندیشه اسطوره ای. ارنست کاسیرر. مترجم: یدلله موقن.نشر هرمس.  چاپ سوم. تهران1390. 1000 نسخه.391  صفحه.6800 تومان.

«بعضی از قبایل سرخ پوست اگر آب دهان دشمن را به دست آورند آن را در درون یک سیب زمینی جای می دهند و سپس سیب زمینی را در دودکش می گذارند تا همچنان که آب دهان دشمن بر اثر حرارت تبخیر می شود، نیروی دشمن نیز بر اثر آن رو به زوال برود. همچنان که می بینیم رابطه همدلانه ای که بینش جادویی اسطوره ای میان اجزای مختلف کالبد قائل می شوند کلا نسبت به جدایی فیزیکی یا فضایی این اجزا بی تفاوت است»^[1]

فلسفه صورت های سمبولیک مهم ترین کتاب فلسفه ارنست کاسیرر در سه جلد است که جلد نخست آن «زبان» در سال 1923، جلد دوم آن « اندیشه اسطوره ای» در سال 1925 و جلد سوم آن « پدیدار شناسی شناخت» در سال 1929 منتشر شد.

از این سه جلد تنها جلد دوم یعنی « اندیشه های اسطوره ای» به فارسی برگردانده شده است.

کاسیرر زمانی طرح نوشتن این سه  جلد را ریخت که مشغول نوشتن کتاب « مفهوم جوهر و مفهوم تابع» بود. مباحث مطرح شده در این کتاب با بررسی های فیزیکی و ریاضی ارتباط می یافتند. کاسیرر تلاش کرد نظریه خود را در قلمرو علوم انسانی نیز به کار برد. کم کم دریافت شناخت شناسی عمومی با فرم سنتی اساس روش شناسی کاملی برای علوم انسانی ارائه نمی دهند. پس شکل های مختلف فهم انسان از جهان را مانند اسطوره؛ زبان و دین و هنر را مورد بررسی دقیق تر قرار داد.

کاسیرر انسان را جانور سمبل ساز معرفی می کند. که نسبت تعریف انسان در نظر ارسطو بسیار ابعاد اجتماعی گسترده تری می یابد. طبق تعریف کاسیرر انسان با خلق سمبل ها در واقع میان واقعیت و خود خویش مرز بندی می کند و شکاف بین خود انسان و واقعیت را در واقع همین جهان های سمبلیک پر می کنند.

از مطالعه این کتاب در می یابیم که مفاهیمی مانند سوژه، ابژه، علیت، فضا، زمان، عدد، من، روح و مانند اینها به کندی و در طی هزاران سال تلاش فکری بشر شکل گرفته اند. و نیز پی می بریم که فقط در یونان لوگوس یعنی تفکر عقلانی از میتوس به معنای اسطوره سر بر می کشد.

محور اصلی این کتاب نیز تقابل لوگوس و میتوس است. یعنی تقابل فکر منطقی با فکر اسطوره ای. کاسیرر معتقد بود اسطوره ها ی یک قوم، روح آن قوم را در بر دارند و کلید فهم فرهنگ جمعی آن قوم و ساختار ذهنی او هستند. کاسیرر در بررسی اسطوره شناسی خود از دو روش انسان شناسی تاریخی و ساختاری و جهانشمول استفاده می کند.

ارنست کاسیرر در سال 1874 در شهر برسلاو آلمان به دنیا آمد. وی در دانشگاه برلین زیر نظر گئورگ زیمل با فلسفه کانت آشنا شد. سپس توسط هرمان کوهن مفسر نامدار فلسفه کانت دکترای خود را در زمینه فلسفه لایبنیتز گرفت. سپس تا سال 1933 و پیروزی نازی ها در آلمان فلسفه تدریس کرد. کاسیرر بعد از شنیدن این شعار نازی ها که " حق همان است که پیشوای ما یاری می دهد " گفت " این پایان آلمان است" و آلمان را به قصد انگلستان ترک گفت. وی در انگلستان و سپس امریکا به کار خود ادامه داد. وی در منطق، علوم، هنر، موسیقی و ادبیات صاحب نظر بود. کتاب فلسفه و فرهنگ و افسانه دولت وی توسط بزرگ نادر زاده و نجف دریا بندری به فارسی ترجمه شده است.

یدلله موقن پیش از این کتاب های «فلسفه روشنگری» و «اسطوره دولت» ارنست کاسیرر را ترجمه کرده بود. وی یکی از مترجمان بسیار دقیق در حوزه ترجمه کتاب های فلسفی است و همچنین یکی از کاسیررشناسان معاصر که اشراف کامل به فلسفه نوکانتی و حوزه اندیشه کانت و کاسیرر دارد.

این کتاب شامل چهار بخش است که عبارتند از: اسطوره به منزله فرمی از اندیشه، اسطوره به منزله شکلی از شهود، اسطوره به منزله شکلی از زندگی و دیالکتیک آگاهی اسطوره ای. همچنین این کتاب حاوی یک پیشگفتار از مترجم، یادداشت چارلز هندل، پیشگفتار نویسنده و دیباچه مسئله فلسفه اسطوره شناسی است. در پایان کتاب نمایه ای از اشخاص، کتاب ها و مقالات آورده شده است.

« بنابر این در اینجا یعنی در آغاز عصر شکل گیری اسطوره ای می بینیم که وحدت جهان صغیر و جهان کبیر این طور تفسیر می شوند که این انسان نیست که از اجزای جهان ساخته شده بلکه این جهان است که از اجزای تن آدمی پدید آمده است»^[2]

پی نوشت:

[1]صفحه 110 کتاب

[2]صفحه 162 کتاب

بخش کتاب و کتابخوانی تبیان