شایستگی های تبلیغی-2

همانطور که باین شد مبلغ برای انجام یک تبلیغ مفید و کامل و موثر باید اموری را رعایت کند و شایستگی هایی را داشته باشد.

-          تواضع علمی

امیر المومنین علی علیه السلام می فرماید:

ولا یستحیی إذاسئل عما لایعلم أن یقول : لا أعلم

هر گاه از هر چیزی که نمی داند اگر مورد پرسش قرار گرفت، از گفتن نمی دانم حیا نورزد.[1]

گاهی اوقات در ایام تبلیغ و مکان های تبلیغ از مبلغ سوالاتی می شود که احیانا پاسخ آن ها نمی داند. در اینجا باید شرمساری را کنار گذارد و بگوید نمی دانم.

اگر پاسخ اشتباه دهد مخاطب را به بی راهه کشانده است و مسئولیت دارد. از طرفی همین جواب "نمی دانم" اثر مثبتی بر روی مخاطب می گذارد و تقوی و شجاعت مبلغ را نشان وی می دهد.

علامه طباطبایی رحمه الله وقتی از او سوال می کردند یکی از خصوصیتش این بود که می گفت نمی دانم اما شاید جواب این باشد .

-          التزام به گفتار

سزاوار است مبلغ آنچه را برای مردم می گوید خود عمل کند. در این صورت تأثیر کلام وی صد چندان می شود.

« رحم الله قوما كانوا سراجا و منارا، كانوا دعاة الینا باعمالهم و مجهود طاقتهم» .[2]

یعنی خداوند رحمت خویش را شامل حال افرادی نماید كه چون چراغ فروزان و مشعل منور راه دیگران را روشن ساخته اند و با كردار خویش مردمان را به طریق ما فرا خواندند و با تمامی توان حق را معرفی كردند.

کردار مبلغ بیش از گفتار او می تواند موثر باشد. اگر رفتار و عمل مبلغ با آنچه می گوید در تناقض باشد، مخاطب دچار حیرت شده و نمی داند آنچه شنیده حق است یا انچه دیده است و اگر حق را تشخیص دهد دیگر برای شنیدن کلام آن مبلغ بی عمل میلی نخواهد داشت.

امام صادق علیه السلام در روایتی فرمودند: ان العالم اذا لم یعمل بعلمه زلت موعظته عن القلوب کما یزل المطر عن الصفاء؛[3]

یعنی عالم وقتی به علمش عمل نکند، موعظه اش در دل نفوذ نمی کند، هم چنان که باران روی سنگ صاف نمی ماند.

همانطور که سنگ صاف باران را بر روی خود نگاه نمی دارد کلام مبلغ نیز بر قلب مخاطب نفوذ و پایداری ندارد.

عام نادان پریشان روزگار                   به ز دانشمند نا پرهیزگار

کان به نابینایی از راه اوفتاد                 وین دو چشمش بود و در چاه اوفتاد [4]

-          رعایت شرایط زمان و مکان

یکی دیگر از مواردی که باید مبلغ به آن توجه کافی داشته باشد شرایط مکانی و زمانی ست.

مبلغ باید مکان تبلیغی خویش را کامل بشناسد و زمان تبلیغ را نیز بررسی کند.

مردم هر جا فرهنگ و آداب و روسم خاص خود را دارند و ممکن است مسئله در شهری، ارزش و در شهر دیگر ضد ارزش باشد. بیان کردن بعضی مسائل توسط مبلغ در بعضی شهرها بی ادبی و در بعضی دگر بدون اشکال است.

لذا مبلغ باید مکان تبلیغ را بشناسد و همه آداب و رسوم و فرهنگ مردم آن جا را مطالعه کند.

و همچنین است زمان تبلیغ. زمان تبلیغ و ایام تبلیغی نیز از اهمیت خاص خود برخوردار است. مبلغ در دهه محرم باید مطالبش با سید الشهدا علیه السلام و کربلا سنخیت داشته باشد و همچنین در رمضان معارف را توجه ویژه کند.

ولادت ها و شهادت های ائمه اطهار علیه السلام باید مورد توجه ویژه قرار بگیرد. معمولا مخاطب با آمادگی خاصی در این ایام و هر روز ویژه ای پای منبر می آید و انتظار شنیدن کلامی پیرامون آن روز را دارد.

و البته لازمه رعایت زمان تبلیغ و مقتضیات آن، زمان شناسی خود مبلغ است. مبلغ باید این ویژگی را در خود تقویت کند و علاوه بر زمان شناسی روز های تبلیغ، زمان عمومی خود را نیز درک کند و مقتضیات آن را بفهمد.

امام علی علیه السلام فرمود: «من عرف الایام لم یغفل عن الاستعداد»[5]

آن کس که زمان را بشناسد از برخورد با رویدادهای آن غافل نمی ماند، بلکه برای مواجه با آنها، آمادگی پیدا می کند.

گاهی اوقات مسائل خاصی در بعضی زمان ها اتفاق می افتد که مبلغ باید آن ها رابشناسد چرا که مخاطب منتظر نظر اوست. تحولات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در جامعه که مخاطبان را درگیر می کند باید برای مبلغ نیز دارای اهمیت باشد و مطلب متناسب با آن را بگوید.

زمان شناسی و مکان شناسی یکی از مهم ترین ویژگی های مبلغ موفق است.

پی نوشت ها :

[1] بحار الانوار، ج2، باب 6، ص112.

[2] تحف العقول، ص312.

[3] کافی 1/44.

[4] کلیات سعدی ، ص 183.

[5] تحف العقول، ص 98.

منابع:

کلیات سعدی

تحف العقول

بحار الانوار

تهیه و فرآوری: احمد اولیایی، گروه حوزه علمیه تبیان