تعطیلات نوروز را پای تلویزیون نگذرانیم!

ما باید برای ثانیه های عمرمان حساس باشیم و آن را مفت و رایگان از دست ندهیم. بخش هایی از این سرمایه ارزشمند و خدادادی، مثل جوانی و دوران تحصیل، اهمیت بیشتری دارد. زیرا آمادگی و فراغت انسان برای بهره برداری مناسب و سودمند بیش از مواقع دیگر است.

اهمیت وقت‏شناسى

اگر جوانى، بهار عمر است، وقت سرمایه‏ى همه فصول عمر است. و به تعبیرى، وقت طلاست بلكه وقت فراتر از طلا و طلاساز است. پروین اعتصامى، در باب ارزش وقت چنین مى‏سراید:

گهر وقت، بدین خیرگى از دست مده

آخر این درّ گرانمایه، بهایى دارد

از منظر دین نیز، اولین پرسش‏هایى كه در قیامت از انسان مى‏شود از چند چیز است از جمله:

1. از عمرش كه در چه راهى فنا كرده است،

2. از جوانی كه در چه چیزى گذرانده است،

3. از مال كه از چه طریقى بدست آورده است،

4. از محبّت اهل بیت (امام‏شناسى). (خصال صدوق، ج 1، ص 253)

با نگاهى اجمالى به سخن گران‏سنگ معصومین(علیه السلام)، جایگاه و اهمیت دو سرمایه‏ى جوانى و عمر به خوبى، آشكار مى‏شود و هر كس كه بتواند در دریاى زندگى شنا كرده و این دو گوهر گرانبها را صید كند، قطعا به ساحل نجات و رستگارى دست خواهد یافت. بزرگان چون چنین بودند، گشتند آنچنان.

امام کاظم(علیه السلام) می فرمایند بکوشید برنامه و ساعت زندگی خود را در چهار بخش تنظیم کنید:

1- بخشی را به مناجات.

2- بخشی را به کسب معاش و روزی.

3- بخشی را نیز به معاشرت با برادران دینی مخلص و مورد وثوق که عیب شما را می نمایانند، اختصاص دهید.

4- بخشی را نیز به تفریح بپردازید.

حضرت على(علیه السلام) مى‏فرمایند: «ان هذه النفس لامارة بالسوء فمن اهملها، جمحت به الى المآثم؛ همانا این نفس پیوسته به بدى و زشتى امر مى‏كند پس هر كسى آن را مهمل به حال خود واگذارد (ولى او انسان را رها نمى‏كند و) او انسان را به سمت گناهان مى‏كشاند»، (الغرر والدرر، باب النفس به نقل از سر الاسراء، استاد على سعادت‏پرور، ج 1، ص 305، روایت 20). بنابراین مراقبه و محاسبه را باید جدى گرفت كه از اساسى‏ترین دستورات اخلاقى و سازنده مى‏باشد.

1- نماز اول وقت: امام صادق(علیه السلام) مى‏فرمایند: « اول وقت و آخر وقت پس اول وقت برتر و با فضیلت‏تر است و براى كسى نشاید كه آخر وقت را وقت (نماز) اتخاذ كند مگر از روى علتى و آخر وقت فقط براى شخص بیمار و ناتوان و كسى كه داراى عذرى است مى‏باشد و اول وقت خشنودى خدا را دربردارد ولى آخر وقت عفو خدا را»، (میزان‏الحكمه، ج 5، ص 401، روایت 10390).

3- مستحبات نشاط‏آور: از میان مستحبات از نمازهاى نافله گرفته تا دعاى كمیل و ندبه و... فقط و فقط آنهایى را انجام دهید كه براى شما نشاط‏آور است و از تحمیل نفس بر مستحبات پرهیز كنید .

4- توسل به ائمه معصومین(علیه السلام): گاه گاهى مخصوصا به اقتضاى حال و اقبال قلب به ائمه معصومین(علیه السلام) توسل جویید و توفیق و حاجات خود را از آن معادن كرم بخواهید.

5- دائم‏الوضوء: سعى كنید همیشه وضودار باشید واگر براى شب قبل از خواب وضو بگیرید كافى است و چنانچه نیمه‏شب براى كارى برخاستید و خواستید دوباره بخوابید وضو لازم نیست اگر آب وضو را با حوله خشك كنید از جهتى بهتر است.

6- زیارت اهل قبور:هفته‏اى یک بار به زیارت اهل قبور مۆمنین و شهداى عزیز بروید و اگر وقت خلوتى را انتخاب كنید تا تأمل بیشترى كنید و گذرا بودن دنیا بیشتر در دلتان جا افتد خیلى بهتر است هدف این است كه دل تكان بخورد و رغبت خود را به دنیا كم كند و به فكر آخرت و عالم قبر و قیامت بیفتد.

برای اینکه بتوان در مقام عمل وقت را دقیقا تنظیم کرد باید برنامه ریزی داشت. از مزایاى برنامه‏ریزى این است كه بر حس اعتماد به نفس مى‏افزاید و هسته مركزى اطمینان به شخصیت را رشد مى‏دهد و موجب مى‏شود با نگاهى امیدوارتر به جهان بنگریم. از نگاه دیگر، برنامه‏ریزى در ابتدا با كندى ممكن است مواجه شود ولى در جریان عمل به برنامه به آن عادت مى‏كنیم و به مرور زمان ملكه شخصیت ما مى‏شود. برنامه‏ریزى علاوه بر صرفه‏جویى در وقت و فرصت‏هاى زندگى، موجب مى‏شود تا خود را و نیازهایمان را بهتر و بیشتر بشناسیم. همچنین برنامه‏ریزى، تفكر ما را نسبت به زندگى شكل مى‏دهد و تفكّر منسجم منجر به عمل موفق در زندگى فردى و اجتماعى مى‏شود.

به طور كلى در رابطه تقسیم ساعات و فراغت، اعتقاد ما بر این است كه آن چه در راستاى هدایت انسان لازم است باشد، در كتاب گفتار و روش زندگى معصومین آمده است. مثلاً امام على(علیه السلام) در تفسیر آیه‏ى شریفه‏ى: «لاتنسَ نَصیبَك من الدّنیا»؛(قصص، آیه‏ى 77؛ بهره خود را از دنیا فراموش نكن) مى‏فرماید: «لاتنسَ صِحّتك و قوّتك و فراغك و شبابَك و نشاطك ان تَطلُبَ بهاالآخرة؛ ...». پیام‏هاى این سخن عرشى این است: قدر چند چیز را بدان و در جهت رسیدن به آخرت كه بهترین چیزهاست، از آن‏ها بهره بگیر.(معانى الاخبار، ص 325)

1ـ صحت بدن و عافیت.

2ـ قوّت و نیرو.

3ـ فراغت: اوقاتى كه در آن مشغول به كارى نیست.

4ـ جوانى.

5ـ نشاط و شادابى.

پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «در صحف ابراهیم آمده است كه خردمند، مادامى كه خردش از او گرفته نشده، باید ساعاتى را براى خود در نظر بگیرد. زمانى براى مناجات با پروردگارش و زمانى براى حساب كشیدن از خویش و زمانى براى اندیشیدن در نعمت‏هایى كه خداى عزّ و جلّ به وى ارزانى داشته است و زمانى براى بهره‏مند ساختن نفس خود از حلال. زیرا این زمان كمكى است به آن سه زمان دیگر و مایه آسودگى و رفع خستگى دل‏ها».(الخصال، ص 525، ح 13)

مشابه این تعبیر از دیگر امامان نیز به ما رسیده است. امام كاظم(علیه السلام) فرمود: سعى كنید اوقات خود را به چهار قسمت كنید: «زمانى براى مناجات با خدا، زمانى براى كسب و كار، زمانى براى معاشرت با برادران و افراد مورد اعتمادى كه عیب‏هایتان را به شما گوشزد مى‏كنند و در باطن، خیرخواه شما هستند و زمانى براى بهره‏مند شدن از لذت‏هاى غیرحرام».(بحارالانوار، ج 78، ص 321، ح 18)

از مجموع این فرمایشات این بهره را مى‏بریم: همین ساعت آسایش است كه موجب استفاده‏ى بهینه از بقیه ساعات مى‏شود، هم عبادت را نشاط مى‏بخشد، هم مانع اشتباه در محاسبه نفس مى‏شود و هم قوه تفكر را از خطا باز مى‏دارد و هم نیروى لازم را براى فعالیت و كار فراهم مى‏سازد.

به قول سعدى علیه الرحمة:

غنیمت شمار، این گرامى نفس

كه بى‏مرغ، قیمت ندارد قفس

مكن عمر ضایع به افسوس و حیف

كه فرصت، عزیز است: الوقتُ ضیف!

فرآوری : محمدی               

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع : سایت پرسمان