تبیان، دستیار زندگی
ایشان همیشه از آقازادگی و دارا بودن یک شخصیت وابسته و اینکه به دلیل فرزند کسی بودن، مورد احترام قرار گیرد، نفرت داشت؛ البته این به معنای عدم درک وی از موقعیت و برخورداری او از وجود چنان پدری نبود، بلکه به دلیل همان درک مستقل و داشتن یک شخصیت اصیل برای خود
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مقام اکتسابی، نه انتسابی

شهید مصطفی خمینی

ایشان همیشه از آقازادگی و دارا بودن یک شخصیت وابسته و اینکه به دلیل فرزند کسی بودن، مورد احترام قرار گیرد، نفرت داشت؛ البته این به معنای عدم درک وی از موقعیت و برخورداری او از وجود چنان پدری نبود، بلکه به دلیل همان درک مستقل و داشتن یک شخصیت اصیل برای خود بود.

بی شک در جامعه امروز انتساب به بزرگان از هر قشری موجب یک جایگاه و منزلت اجتماعی می‌شود، که  طبیعتا جایگاهی بالعرض و بالتبع خواهد بود یعنی به خاطر انتساب است نه به خاطر خصوصیات شخصیتی خود انسان؛ به عبارت دیگر انتساب به بزرگان ممکن است در عالم اثبات جایگاهی به ارمغان بیاورد اما در مقام ثبوت خصائص و ویژگی‌های انسان است که  شخصیت و جایگاه او را می‌سازد نه انتسابات او.

اما در این بین انسان‌هایی هستند که علی رغم انتسابشان به بزرگان، خود مسیر تکامل را پیموده و با گذر از آن به مقامات عالیه رسیده‌اند.

آیت الله سید مصطفی خمینی(ره)

یکی از این شخصیت‌های برجسته ای که در طول حیات خود ساده زیست و برکات وجودی فرآوانی داشت شهید سید مصطفی خمینی(ره) است. آیت‏اللّه‏ موسوی بجنوردی نیز در این باره می‏گوید:

«بعضی از آقازاده‏ها برای خود تعیّنات و تشریفات بسیاری قائل بودند؛ چون متأسفانه در این اواخر سیستم روحانیت اینطور شده بود که آقازادگی مساوی بود با اینکه از سواد و عملیات تا حدودی بیگانه است و در نجف ضرب المثل بود و می‏گفتند:

«آقازاده‏ای که با فضل است، حاج آقا مصطفی است»؛ یعنی کم بود که آقازاده باشد و فاضل و با سواد هم باشد».

حجت‏الاسلام دعایی که سالها از نزدیک، شاهد و ناظر اخلاق و رفتار سید مصطفی بوده، در این زمینه می‏گوید:

ایشان همیشه از آقازادگی و دارا بودن یک شخصیت وابسته و اینکه به دلیل فرزند کسی بودن، مورد احترام قرار گیرد، نفرت داشت؛ البته این به معنای عدم درک وی از موقعیت و برخورداری او از وجود چنان پدری نبود، بلکه به دلیل همان درک مستقل و داشتن یک شخصیت اصیل برای خود بود. انسان خودساخته و نمونه‏ای بود که می‏خواست به عنوان آنچه هست مطرح باشد و نه درباره وابستگیها و انتسابات. و البته این، دلیل بر نزدیک شدن این فرد به کمال می‏باشد.

مرحوم آیت الله بهاءالدینی(ره) در مورد شخصیت ایشان می‌فرمود: «نمی‌خواستیم در مورد ایشان غلو کنیم، امام هم در سن و سال ایشان که بود، مثل ایشان نبود»

از صفات و ویژگیهای سید مصطفی می‏توان به دائم الذکر بودن وی اشاره کرد. حجت‏الاسلام علی ستاری که از نزدیک با سید مصطفی و با ابعاد معنوی او آشنا بود، در این مورد می‏گوید:

در سفرهایی که با ایشان بودم و به کربلا می‏رفتیم یا شب جمعه‏ای بود یا شب قدر، که مناسبتی داشت، پس از اینکه سوار ماشین می‏شدیم، دو سه جمله که حرف می‏زدیم، شروع به خواندن قرآن می‏کرد. من هم قهراً مجبور بودم در کنار ایشان قرآن بخوانم.... هیچ گاه در غیر مورد ذکر، تسبیح در دست نمی‏گرداند. بسیار ذکر می‏گفت.

ذکرهای گوناگونی هم داشت.جوری ذکر می‏گفت که حالت نمایش و ریا نداشته باشد. در هنگام ذکر با دعا هم اگر کسی صحبتی می‏کرد، بدون اینکه به او بفهماند در چه حالی است، جوابش را می‏داد؛ معمولاً هم با تبسم پاسخ می‏داد.

گاهی که بین‏الطلوعین صبحهای پنج شنبه یا جمعه وقتی که خلوت باشد با هم به کوفه می‏رفتیم و یا وقتی منزل ما تشریف می‏آورد، می‏دیدم که همیشه در حال ذکر است. جز در هنگام بحث، دست از ذکر بر نمی‏داشت.

سید مصطفی برنامه منظمی برای ساعات روز و شب داشت. برنامه عبادت؛ مباحثه، مطالعه، ورزش و تفریح ایشان اکثراً برقرار بود.

شب را به عبادت و مطالعه مشغول می‏شد و غالباً این برنامه تا اذان صبح ادامه داشت. پس از اذان، بین دو تا سه ساعت می‏خوابیدند. پس از آن به اعمال روزانه مشغول می‏شد. دو ساعت هم، بعد از ظهر می‏خوابیدند و بقیه روز بیدار بود. از برنامه‏های روزانه وی که ترک نمی‏شد قرائت قرآن بود.

او در نجف نیز علاوه بر زیارت مرقد امیرالمۆمنین(ع)، به زیارت مسجد سهله نیز می‏رفت. در نجف رسم بود که بیشتر طلاب و فضلا، شبهای چهارشنبه به مسجد مذکور می‏رفتند.

در این مسجد، افراد بسیاری خدمت امام زمان(عج) رسیده‏اند. حاج آقا مصطفی نیز هر هفته به آنجا می‏رفت و در آن بیتوته می‏کرد.

ایشان بسیار ساده زیست بود، و یکی از مستندات مهمی که در زمینه ساده‏زیستی و عدم توجه سید مصطفی به جمع‏آوری مال و ثروت و پرداختن به تجمل ‏باشد وصیتنامه ایشان می‏باشد.

در وصیتنامه‏اش از اموال دنیا فقط کتابهایش را برمی‏شمارد و در مورد آنها نیز احتیاط می‏کند و یادآور می‏شود که آنها نیز از وجوه شرعیه خریداری شده‏اند و اگر فرزندش، حسین، علوم قدیمه را تحصیل نکند، بهتر است آنها را به کتابخانه مدرسه آیت‏اللّه‏ بروجردی در نجف تحویل دهند.

آیت الله شیخ مرتضی حائری یزدی(ره)

ایشان  فرزند آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی(ره) بوده و در سال 1334 قمری در اراک به دنیا آمدند. اگر چه ایشان به خاطر پدر که موسس حوزه علمیه قم بود از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بودند اما این امر مانع تکامل ذاتی ایشان نشد تا جایی که با مجاهدت خویش به مراتب بالای کمالات علمی و معنوی بسیاری نائل آمدند.

مرحوم آیت الله شیخ مرتضی حائری(ره) از استادان مبرز و نامی حوزه بود که در دوران جوانی نه تنها سطوح عالی فقه و اصول را تدریس می‌کرد بلکه در حوالی سنین سی سالگی حوزه تدریس خارج داشت و گروهی از فضلاء که هم اکنون از فضلاء حوزه و یا از مسئولان کشورند، از خرمن علم او بهره می‌گرفتند. وی متجاوز از سی سال بر کرسی تدریس خارج تکیه زد و افاضه نمود.

ایشان آنقدر مراعات وجوه و اموال عمومی را می‌کرد و اجتناب از ولخرجی‌ها می‌نمود که پاکت‌های نامه یا تلگرافی که برایشان می‌آمد را دور نمی‌ریختند بلکه درس خارج خود را روی آن پاکت‌ها یادداشت می‌کردند.

مرحوم شیخ مرتضی حائری(ره) نسبت به امام رضا(ع) عشق می‌ورزید به گونه‌ای که با ذکر نام حضرت(ع) اشک از دیدگانش سرازیر می‌شد و در هر فرصت کوتاهی که دست می‌داد ولو آن‌که مدت توقف یک روز می‌بود زیارت آن حضرت را غنیمت می‌شمرد و دریغ نمی‌کرد.

امام خمینی(ره) در پیام تسلیت رحلت ایشان فرمودند:

« ایشان در علم و عمل بحق خلف بزرگوار مرحوم آیت اللَّه العظمی، استاد معظم، حضرت آقای حاج شیخ عبد الکریم- رضوان اللَّه تعالی علیه- بودند. «و کَفَی بِهِ شَرَفاً و سَعَادة»؛ این جانب از اوایل تأسیس حوزه علمیه پر برکت قم، که به دست مبارک پدر بزرگوارشان تأسیس شد و موجب آن همه برکات شد، آشنایی با ایشان داشته؛ و پس از مدتی از نزدیک معاشر و دوست صمیمی بودیم؛ و در تمام مدت طولانی معاشرت جز خیر و سعی در انجام وظایف علمیه و دینیه از ایشان مشاهده ننمودم.

این بزرگوار علاوه بر مقام فقاهت و عدالت، از صفای باطن به طور شایسته برخوردار بودند؛ و از اوایل نهضت اسلامی ایران، از اشخاص پیشقدم در این نهضت مقدس بودند».


منابع:

کتاب شرح زندگی آیت الله موسس و فرزند برومندشان، سید صادق حسینی یزدی

سیری در آفاق، حسین حیدری کاشانی

پایگاه خبری جماران

پایگاه مرتضی مطهری

تهیه و فرآوری: مسلم زمانیان، گروه حوزه علمیه تبیان