تعقیبات نماز ظهر

در این طرح درس، دانش آموزان با یک سری مباحث از سلسله آموزش های نمازخانه ای مقطع راهنمایی مرتبط با تعقیبات نماز ظهر آشنا می شوند.

اهداف درس:

آشنایی دانش آموزان ـ بحثِ یک از سلسله آموزش های نمازخانه مقطع راهنمایی ـ با تعقیبات نماز ظهر، تبعات سبک شمردن نماز و غفلت از نماز، تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها، سجده شکر، تبعات ترک نماز

وسایل لازم:

امکانات پخش صوت

تخته جهت یادداشت کردن نکات روی آن ( یا چنانچه تخته در اختیار ندارید از یکی از دانش آموزان بخواهید به عنوان دبیر جلسه نکاتی را که بعد از پاسخ دانش آموزان، شما تکرار کردید یادداشت نماید)

مفاتیح به تعداد دانش آموزان ـ چنانچه چنین امکانی در مدرسه شما نیست می توانید روز قبل از همه بخواهید که با خود بیاورند یا اینکه از فایل زیراستفاده نمائید ـ

جهت دانلود متن تعقیبات نماز ظهر کلیک کنید.

طرح درس:

روزی که شاه فرار کرد ما در نوفل لوشاتو بودیم، پلیس فرانسه خیابان اصلی نوفل لوشاتو را بست، تمام خبرنگاران کشورهای مختلف از آفریقا، از آسیا، از اروپا و آمریکا آن جا بودند و شاید صد و پنجاه دوربین فقط صحبت امام را مستقیم پخش می کردند، برای این که خبر بزرگ ترین حادثه سال را مخابره کنند.

شاه رفته بود و آن ها می خواستند ببینند امام چه تصمیمی دارند، امام بر روی صندلی ایستاده بودند در کنار خیابان، تمام دوربین ها بر روی ایشان متمرکز شده بود. امام چند دقیقه صحبت کردند و مسایل خودشان را گفتند.

من کنار ایشان ایستاده بودم، یک مرتبه برگشتند و گفتند: احمد ظهر شده؟ گفتم بله الآن ظهر است، بی درنگ امام گفتند: و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

کلاس را با نقل این خاطره از امام خمینی شروع کنیم (به نقل از مرحوم حاج سید احمد آقای خمینی) وضمن تبیین مسایل مربوط به اهمیت نماز و نماز اول وقت مسایل زیر را به صورت گذرا ذکر نمایید.

1. نماز معلم اخلاق انسان است

معلمی که همه جا حضور دارد و همه می توانند از آن بهره ببرند؛ به تدریج روح و اخلاق انسان را پاکیزه می کند و موجب نجات انسان از گمراهی ها و هدایت او به سوی رستگاری می شود، معلّمی که انسان را به راه راست که راه سعادت است، هدایت می کند و مانع سقوط او می شود. آیه دیگری از قرآن کریم می‌فرماید: از نماز کمک بگیرید تا در راه مستقیم بمانید و ساقط نشوید:

«وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَکَبیرَةٌ إِلاَّ عَلَی الْخاشِعینَ»

2.  تأکید قرآن کریم بر اقامه نماز

مطلبی که در موضوع نماز، توجه جدی می طلبد، این که قرآن کریم همواره به اقامه نماز امر می فرماید و خواندن نماز را برای جلوگیری از سقوط انسان کافی نمی داند. معنای اقامه نماز، به جا آوردن این فریضه در مسجد و با جماعت است. افزون بر این، نماز مورد نظر قرآن کریم باید از «خضوع» و «خشوع» برخوردار باشد؛ یعنی هم «ادب ظاهری» در آن مراعات شود و با مقدّمات و مۆخرّاتی نظیر اذان، اقامه و تعقیبات همراه باشد و هم از «ادب باطنی» برخوردار باشد و با حضور قلب اقامه گردد. چنین نمازی، برترین و مهم ترینِ اعمال عبادی است.

امام صادق(ع) نماز را مهم ترین عمل بعد از معرفت الهی دانسته اند، هم چنان که قرآن کریم در آیات ابتدایی سوره بقره، بر اهمیّت نماز، پس از ایمان به غیب تأکید کرده است:

«هُدیً لِلْمُتَّقینَ الَّذینَ یُۆْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ»

3. تبعات سبک شمردن نماز و غفلت از نماز

قرآن کریم، غفلت از نماز را به شدّت نکوهش کرده و می فرماید: وای بر نامسلمانی که در وقت نماز، غافل از نماز است.

فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ ، الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ »

پیامبر اکرم«صلی الله علیه وآله وسلّم» در روایتی سیزده عقوبت برای کسی که نماز را سبک بشمارد ذکر می فرمایند که عبارتند از:

1- عمر و روزی او بی برکت می شود.

2- سیمای شایستگان را از چهره اش محو می کنند.

3- کارهایش بدون پاداش می شود.

4- دعای او مستجاب نخواهد شد.

5- از دعای مۆمنین بهره مند نمی گردد.

6- با خواری می میرد.

7- گرسنه و تشنه جان می سپارد.

8- فرشته ای بر او می گمارند که پیوسته او را در قبر حرکت دهد و قبر را بر او تنگ گرداند.

9- قبرش تاریک است.

10- در قیامت او را در برابر چشم مردم به صورت روی زمین می کشند.

11- حساب او را سخت می گیرند.

12- خداوند به او نظر نمی کند و او را پاک نمی سازد.

31- عذابی دردناک خواهد داشت. ^[1]

4. تبعات ترک نماز

آن کسی که نماز نمی‌خواند، دستاویزی ندارد که به آن چنگ بزند و از این رو سقوط می‌کند و خداوند او را به خودش واگذار می‌کند. افزون بر این، تارک نماز در قیامت کافر عملی محسوب شده و در صف مسلمانان نیست تا امیرالمۆمنین«سلام الله علیه» او را به زیر لوای حمد ببرند، بلکه در صف کفّار است و جایگاه او جهنّم خواهد بود.

 «فی جَنَّاتٍ یَتَساءَلُونَ، عَنِ الْمُجْرِمینَ، ما سَلَکَکُمْ فی سَقَرَ، قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ، وَ لَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکینَ ، وَ کُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخائِضینَ، وَ کُنَّا نُکَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ، حَتَّی أَتانَا الْیَقینُ، فَما تَنْفَعُهُمْ شَفاعَةُ الشَّافِعینَ»

دسته ای از آنان در پاسخ به علّت جهنّمی شدن خود می گویند: «ما نماز نمی‌خواندیم»، از این رو نتوانستیم از شفاعت اهل بیت«سلام الله علیهم» بهره مند شویم ....

امام صادق«سلام الله علیه»، در آخرین لحظات حیات، فرمودند خویشانم را جمع کنید. همه تصوّر کردند که امام صادق وصیت خاصّی راجع به دنیا دارند. امّا وقتی همه خویشان جمع شدند، آن حضرت فرمودند:

« إِنَّ شَفَاعَتَنَا لَا تَنَالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلَاة »

یعنی کسی که نماز را سبک بشمارد، به شفاعت ما اهل بیت نمی‌رسد.

قرآن کریم در آیه دیگری می‌فرماید:

«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی »

آن کسانی که اعراض از نماز دارند، یعنی کسانی که نماز نمی خوانند و یا گاهی نماز می‌خوانند و نیز افرادی که نماز اوّل وقت نمی‌خوانند و به نماز در مسجد و با جماعت اهمیّت نمی‌دهند، به دو مصیبت گرفتار خواهند شد:

مصیبت اوّل: این است که یک زندگی ناخوش، بی نشاط، مرده و توأم با غم، غصه، نگرانی و پریشانی نصیب آنان می شود.

مصیبت دوم: آن است که چنین کسانی کور وارد صف محشر می‌شود. بعد با خدا درد و دل می‌کنند که: «رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنی أَعْمی وَ قَدْ کُنْتُ بَصیراً » خدایا من که در دنیا چشم داشتم، پس چرا اکنون کور هستم؟ به آنان خطاب می‌شود:

« کَذلِکَ أَتَتْکَ آیاتُنا فَنَسیتَها وَ کَذلِکَ الْیَوْمَ تُنْسی»

یعنی تو در دنیا ما را فراموش کردی و ما نیز اکنون تو را فراموش کردیم و نتیجه این که ما تو را فراموش کردیم، کوری تو است.

کسی که در دنیا به نماز اهمیّت ندهد و چشمان خود را بر این فریضه مهم ببندد، در قیامت نابینا خواهد بود و معلوم است که چنین کسی باید به جهنّم برود.

در تبیین این مسایل باید توجه داشته باشیم تا آن جا پیش برویم که دانش آموزان خسته نشوند و خدای نخواسته دلزده و ملول نگردند.

در ادامه از دانش آموزان بخواهید مفاتیح ها را بگشایند و ضمن یادگیری مکان آن در مفاتیح به مرور موارد ذکر شده در تعقیبات نماز ظهر بپردازید و خود با صوت خوش بخوانید.

لطفا مطابق جلسات گذشته بر فرا گرفتن معنای دعا از بچه ها تأکید داشته باشید.

چنان چه این عمل در برنامه روزهایِ آتیِ نمازخانه تداوم یابد؛ می توانید مطمئن باشید که پس از مدتی تمامی دانش آموزان مدرسه این دعا را حفظ خواهند شد.

پی نوشت:

[1] فلاح السائل، ص 22

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: محمد حسین بنکدار

تنظیم: مریم فروزان کیا