سیستم پژوهشی ایده آل

بررسی نظام پژوهشی حوزه و دیدگاه رهبری(3)

در قسمت های قبل به دو هدف از اهداف سیستم پژوهشی حوزه اشاره شد. در ادامه به بعضی دیگر از این اهداف می پردازیم؛

3- تأمین نیاز های نظام

روحانیت همیشه با انقلاب اسلامی همراه بوده است. حکومت اسلامی که بر مبنای دین بنا شده است، باید با روحانیت که عالمان دین هستند همیشه همراهی خود را داشته باشد.

حوزه از قبل از انقلاب اسلامی یکی از نهاد های مبارز در راستای اهداف انقلاب بوده است و این روند تا کنون نیز ادامه داشته و حوزه و روحانیت نگهداری انقلاب و حکومت اسلامی را از وظایف خود می دانند.

در این برهه از زمان که انقلاب شکل گرفته و نظام اسلامی ثبات خود را یافته است، مبارزات انقلابی بمانند گذشته نیاز نیست اما نیازهای این حکومت ونظام همچنان بسیار است و روحانیت باید به این نیازها توجه کند.

این نیاز ها در ابعاد گوناگون خودنمایی می کنند و تعدد این نیازها مسئولیت سیستم پژوهشی حوزه را صدچندان می کند.

حوزه می تواند با پژوهش های عمیق خود نیاز های نظام و جامعه را بشناسد و با توجه به تحقیقات خود و نتایج آن ها به این نیاز ها پاسخ گو باشد.

مقام معظم رهبری در این باره چنین می فرمایند:

"امروز، اگر به غیر از كار روی احكام و معارف و بدست آوردن اندیشه‌های استوار اسلامی ـ كه قابل ارائه است ـ دست به كار دیگری بزنیم، جفا و حیف است.

اگر یك عالم دین و یك فاضل، از تمام تمتعات و لذات و استراحتش چشم بپوشد  وتمام عمر را صرف كار بكند، كار او هدر نرفته است.

یادتان است كه در سابق ، داخل مدرسه و حجره ای عالمی پیدا می‌‌شد كه از همه دنیا گذشته بود و در حجره اش نشسته بود ، تا حاشیه و شرحی بر فلان كتاب فقهی، بر شرایع ، یا بر عروه بنویسد و بعد از ده ، پانزده سال فقه مستدل قوی استدلالی ، 10 ـ 15 جلد كتاب ارائه بدهد حالا اگر عمر وفا می‌‌كرد و خداوند لطف می‌‌نمود و در وسط كار، ایشان به بهشت نمی‌‌رفت و این كار را به آخر می‌‌رساند، تاثیر كارش تا چه اندازه بود؟ ثم ماذا؟

آن كسی كه زحمت می‌‌كشید تلاش می‌‌كرد، استنباط می‌‌كرد، استخوان خرد می‌‌كرد و به قول ماها دود چراغ می‌‌خورد، تازه شعاع كارش چه قدر بود.

امروز اگر همان محقق بخواهد كار بكند و كار مناسب این زمان را بكند، باید یقین داشته باشد كه ذره ذره لحظات و اوقات گرانبهایی كه او از عمر خودش صرف می‌‌كند، به ذره ذره عمر هزاران انسان رونق خواهد داد."[1]

سیستم پژوهشی ایده آل

اهدافی که ذکر شده از مهم ترین اهدافی ست که نظام پزوهش در حوزه باید به دنبال آن ها باشد اما متأسفانه فاصله کنونی پژوهش حوزوی تا اهداف مذکور زیاد است و برای رسیدن به آن ها باید راه طولانی را بپیماید.

حوزه برای رسیدن به آن اهداف باید نکات بسیاری را رعایت کند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می کنیم؛

1-      توسعه کار گروهی

در حوزه همیشه چنین بوده که فرد به تنهایی تحقیق می کرده یعنی خود موضوع را انتخاب می کرده و در راستای آن منابعی را که خود پیدا کرده جستجو و پیرامون آن ها تحقیق می کرده است.

روش فردی اگرچه فرد محقق را بسیاری تقویت می کند و موجب پیشرفت وی در امر تحقیق و پژوهش می گردد، اما آفاتی نیز دارد که در این سال ها متأسفانه دامنگیر آن هستیم.

سختی و دشواری بسیار پژوهش در کار فردی بیشتر نمایان می شود. انتخاب موضوع امری ست خطیر که لازمه آن زمان شناسی و جامعه شناسی ست تا بتوان موضوع روز و لازم جامعه را انتخاب کرد. ممکن است در پژوهش های فردی، از ابتدا موضوع اشتباه انتخاب شده باشد.

مشاهده می کنیم که در بایگانی پزوهش حوزه هزاران تحقیق فردی وجود دارد که هیچ بهایی به آن ها داده نمی شود نه از آن جهت که قوی نیستند بلکه از آن جهت که موضوعات انتخابی آن ها مبتلابه نیست.

نظام پژوهشی حوزه باید به سمت کار گروهی برود و از فرد گرایی خارج شود تا دچار آفات فردگرایی به خصوص موازی کاری نشود. تحقیقات تکراری در حوزه نشان از عدم کار گروهی ست.

محققین و پزوهشگران قوی می توانند در کنار یکدیگر به پژوهش های عمیق تر و بس موثق تری دست یابند.

رهبر معظم انقلاب هم حوزه را به کاستن فردگرایی و ترویج کار گروهی توصیه می کنند؛

"كارهای ما دسته جمعی نیست . من یك وقت عرض كردم كه از این جهت، مثل جناب ابی ذر (سلام الله علیه) هستیم . كه « یعیش وحده و یموت وحده ». همه‌ی كارمان تنهاست .

از استاد تنها درس می‌‌گیریم و تنها مطالعه می‌‌كنیم . گرچه مباحثه مان هم كار دو نفری است، اما تنهاست؛ یعنی اشتراك فكری نیست. یك روز« زید» می‌‌خواند « عمرو» شاگرد او می‌‌شود و گوش می‌‌كند؛ فردا « عمرو » می‌‌خواند، « زید » شاگرد او می‌‌شود و گوش می‌‌كند؛ یعنی كار فردی است.

كار دسته جمعی، اشتراك مساعی، ابزارهای مناسب را جمع كردن و آوردن، اینها كارهای جدید دنیاست. جدید كه عرض می‌‌كنیم، این بخش آن خیلی هم جدید نیست. تقریبا قدیمی است، اما در عین حال، ما هنوز با آن چندان آشنا نیستیم."[2]

پی نوشت ها :

[1] سخنرانی در دیدار با علما و روحانیون اردبیل، 30/4/66.

[2] سخنرانی در جمع طلاب دینی مدرسه فیضیه، 1/12/70.

تهیه و فرآوری: احمد اولیایی ، گروه حوزه علمیه تبیان