امام، رۆوف است؛ اگر درست رفتار کنیم
خداوند به همه‌ی بندگان هم رأفت دارد و هم محبّت. ولی از بندگان نسبت به خداوند، محبّت معنی دارد، اما رأفت معنی ندارد، فلذا ما نداریم كه به بنده ای بگویند رئوف است نسبت به خداوند، اما خداوند رئوف است نسبت به بندگان.
رابطه بین رأفت و محبّت
در فرهنگ‌ها، مضمون شاید یكی باشند، یا یك جزئی فرق كند. در قرآن كریم اصلاً كلمه عشق نیامده است. در حدیث كلمه عشق فقط یكی دو بار آمده كه كاملاً هم معلوم نیست راست باشند و جعلی نباشند. چرا كه اگر آنها هم جعلی باشند، به جرأت می‌توان گفت كه در سنّت نبوی هم كلمه عشق نیامده است. ولی در قرآن محبّت آمده است. خداوند خلق را دوست دارد، مۆمنان هم خداوند را دوست دارند.
اما رأفت با محبّت فرق دارد، اما گاهی نه، عین هم به كار می‌رود.
در محبّت و عشق جنبه‌ی حسی و احساسی اش قوی است. یعنی شما مادرتان را دوست دارید، عشق است، اما اگر وقتی مادرتان نیازی به شما دارد و شما شب را مثل پروانه تا صبح دور مادرتان می‌گردید؛ این رأفت است.
رأفت بیشتر جنبه عملی دارد
در مورد محبّت اهل بیت(علیهم السلام) به شیعیان و انسان‌ها به طور كلی، جای هیچ تردیدی نیست. این‌ها كسانی هستند كه اصل هدفشان، رهایی و آزادی و سربلندی انسان‌هاست، چون خدا نیازی به انسان ندارد، این انسان است كه نیازمند خداست.
دین و مذهب، برای این نیامده كه از انسان چیزی بگیرد برای خدا، با این هدف آمده كه از رحمت و رأفت خداوندی نسبت به بندگان در حد امكان كمك كند.
ائمه ما در زندگی خودشان حتی به دشمنان مهربان بودند.
حضرت رسول(صلی الله علیه واله) مردم مكه را با آن همه آزاری كه دیده بود، بخشید. یا حضرت علی(علیه السلام) مدام حال ابن ملجم را می‌پرسید. با وجود این‌كه ابن ملجم، اشقی الاشقیاء لقب داشت، پیغمبر(صلی الله علیه واله) او را شقی ترین شقی های روزگار نام نهاده بود؛ اما حضرت مرتب مواظب بود كه او اذیت و بی احترامی نشود و اگر زنده می ماند شاید او را می بخشید و خودش گفت می بخشم اما وقتی فوت كرد، دیگر قانون الهی بود و باید قصاص می شد.
اما باز هم گفت مبادا بهانه كنید كه علی را كشته، شمشیر بردارید، به دیگران و زن و فرزندش آسیب برسانید؛ نه، یك نفر كشته شده، یك نفر هم به انتقام او كشته می شود. پس می بینیم كه آنها به دشمنان خودشان هم دلسوز بودند.
حضرت رضا(علیه السلام) از میان چهارده معصوم تنها كسی است كه در مرز جغرافیایی امروز ایران قرار دارد و میهمان ماست. ما نباید احساسی برخورد كنیم، باید عقلانی برخورد كنیم. احساسات گاهی ما را وادار به انجام كارهایی می‌كند كه فقط خودمان از آن خوشمان می آید، اما عقل به ما می گوید آیا این كاری كه می كنیم مورد رضایت خداوند هست یا نه. مثلاً احساس به ما می گوید كه تنها دختر باقی مانده پیامبر(صلی الله علیه واله) باید در اوج ناز و نعمت زندگی كند، اما باید ببینیم این مورد رضایت خدا، پیغمبر(صلی الله علیه واله) و خود حضرت فاطمه(سلام الله علیها) هست یا نیست. بنابراین در رفتارمان با ائمه باید همیشه رضای خدا و رضای ارواح آن پاكان را در نظر بگیریم.
وقتی یک نفر می گوید امام حسین(علیه السلام)، خدای من است، اگر این را در حضور امام حسین (علیه السلام) می گفت، به او بدتر از شمر نگاه می کرد یعنی این آدم را از شمر بدتر می داند؛ چون شمر لااقل یک لااله الا الله می گفت؛ اما این آدم، اصلا مشرک است بنابراین نیاییم از روی احساس هر چیزی را به ائمه (علیهم السلام) نسبت بدهیم، باید رضای الهی را در نظر بگیریم.
ائمه ما هیچ وقت به ما قول نداده اند كه شما بدرفتار باشید، ما نجاتتان می دهیم. این‌ها را بیمه گناهانمان قرار ندهیم. ما گناه كنیم و بعد بگوییم كه بیمه امام رضا(علیه السلام) هستیم و چون سالی یك بار پیش او می‌رویم، ما را می‌بخشد. این‌ها را نگوییم.
رحمت، عطوفت و رأفت امام رضا(علیه السلام) به مردم جامعه حتماً همیشگی است، اما خدا و امام و پیغمبر(صلی الله علیه واله) رأفت را به پاداش می‌دهند، یعنی اگر ما خوب كار كنیم، خداوند به پیشرفت ما كمك می‌كند، اگر ما فرصت را چه فردی، چه اجتماعی و چه سیاسی، به دست خودمان آتش بزنیم، این‌جا نمی‌گوییم كمك می‌كند. وقتی مردم عقل خودشان را بكار نبرند، از شب قدر انتظار فرج داشته باشند.
سفارشی از امام رئوف
هنگامی که در مکتب امام هشتم، امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) می نشینیم، آن حضرت سخنان گهرباری پیرامون موضوعات مختلف از جمله حقوق پدر و مادر به ما می آموزند :
"بدان که حق مادر، لازم ترین حقوق و واجب ترین آنها است؛ زیرا او (بار سنگین فرزند خویش را) تحمل و جابجا کرد؛ به گونه ای که هیچ کس حاضر نیست دیگری را این گونه به دوش بکشد. مادر (کودک خویش) را با چشم و گوش و همه وجودش، نگهداری کرد و بدین کار شادمان و خوشحال بود. پس (فرزند خویش را) علیرغم همه سختیهائی که وجود داشت، حمل نمود؛ آن سان که احدی تاب تحمل آنرا ندارد. او راضی است تا خود گرسنه بماند، اما فرزندش سیر باشد و خود تشنه بماند، ولی کودکش سیراب گردد و خود بی جامه باشد، اما فرزندش در جامه بسر برد و کودکش در زیر سایه قرار گیرد؛ در حالیکه خود او به زیر آفتاب است.
ائمه ما هیچ وقت به ما قول نداده اند كه شما بدرفتار باشید، ما نجاتتان می دهیم. این‌ها را بیمه گناهانمان قرار ندهیم. ما گناه كنیم و بعد بگوییم كه بیمه امام رضا(علیه السلام) هستیم و چون سالی یك بار پیش او می‌رویم، ما را می‌بخشد. این‌ها را نگوییم
پس تا بدین اندازه باید سپاسگزار مادر بود و به او نیکی نمود و با او با مدارا رفتار کرد؛ هر چند که شما جز با یاری خداوند نمی توانید حتی کوچک ترین حق او را نیز ادا کنید.
پدر نیز از نظر امام رضا (علیه السلام) دارای احترام و حقوق فوق العاده ای می باشد. از این رو، آن حضرت می فرماید:
"باید از پدر اطاعت کنی و نسبت به او نیکویی نمایی و در برابرش تواضع و خضوع کرده و به بزرگی از او یاد کنی و مورد احترام خویش قرارش دهی و در محضرش آهسته سخن گویی؛ چرا که پدر اصل و ریشه ی فرزند است و فرزند بخشی از اوست. اگر پدر نبود، فرزند هم نبود.
ای فرزندان! با قدرت و توانایی خداوند متعال، دارایی و موقعیت و جانتان را برای آنان به کار گیرید. به راستی که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) روایت می کنم که آن حضرت فرمود: خود و دارائیت به پدرت تعلق دارید. بنابراین خود و ثروت خویش را فدای پدرت نما.
(ای فرزندان!) در این دنیا با نیکی کردن به پدران، به خوبی در کنارشان باشید و پس از مرگ آنان با طلب بخشش و رحمت از خداوند، به یادشان باشید؛ چرا که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل شده که فرمود: "هر کس به پدرش در حال حیات و زندگیش نیکی و احسان کند، ولی پس از مرگش او را از دعای خیر فراموش نماید، خداوند او را عاق و نافرمان می نامد. ... ( کتاب " فقه الرضا علیه السلام" )
نکند ما نیز گرفتار مرداب روزمرگی ها شده باشیم. نکند پدر و مادرمان که نردبان ترقی و پیشرفت زندگیمان بوده اند را به فراموشی سپرده باشیم. نکند پدر و مادری از ما اینک چشم انتظار محبت و توجه ما باشند.
فرآوری : زهرا اجلال
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
منابع :
مجله زائر.
سایت حوزه.
مصاحبه مریم احمد با استاد سیدیحیی یثربی، استاد فلسفه اسلامی.
