تبیان، دستیار زندگی
بنابر احتیاط وجوبی در وقف قصد قربت لازم است، حتّی در وقف خاصّ، و اگر قصد قربت نداشته باشد احكام وقف جریان ندارد، لیكن برای استفاده كنندگان اشكالی نیست. و حبس خوانده می‏شود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

وقف نماد رشد انسانی در جامعه دینی‏

آستان قدس رضوی و توسعه فرهنگ وقف


ویژگی عمده احکام اسلامی آن است که علاوه بر بسیاری جوانب مادی در عین حال دارای ابعاد معنوی زیادی هم هستند که چون رنگی تمام وجوه احکام مادی، عبادی و ... را می پوشاند. وقف در این میان نهادی دینی است که در عین حال که دارای پیامدهای واضح در امور اقتصادی است به دلیل آنکه خود نوعی عبادت است و انگیزه الهی و نیت تقرب الهی نیاز دارد و جزء احکام مستحب می‌باشد می‌توان گفت به نحو واضحی دارای هر دو جنبه مادی و معنوی است.


وقف در قرآن

در قرآن مجید آیه ای که بر وقف و احکام فقهی آن صراحت داشته باشد وجود ندارد، ولی می توان از باب اولویت با آیات مربوط به «احسان و انفاق»، «قرض الحسنه»، «تعاون» و «صدقه» به جواز و بلکه جهان و استحباب وقف استدلال کرد؛ از جمله آیاتی که به طور عموم بر انجام خیرات و تشویق و تحریض آنها دلالت دارد، آیه 92 از سوره آل عمران است که می فرماید:

«لن تنالُوا البرَّ حتّی تُنفقوا من شیءٍ فإنّ الله به علیم» ( آل عمران/ 92)

شما هرگز به مقام نیکوکاران و خاصان خدا نخواهید رسید، مگر آن که از آنچه دوست می دارید و بسیار محبوب است در راه خدا انفاق کنید «هرچه انفاق کنید خدا بر آن آگاه است». و نیز آیه 46 از سوره کهف که می فرماید:

«المالُ و البَنونَ زینةُ الحیاةِ الدنیا و والباقیات الصالحات خیرٌ عند ربک ثواباً خیرٌ اَملاً»  ( کهف / 46)

مال و فرزندان زینت حیات دنیاست و (لیکن) اعمال صالح که تا قیامت باقی است ( مانند نماز و تهجد و ذکر خدا و صدقات جاری چون بنای مسجد و مدرسته و موقوفات و خیرات در راه خدا) نزد پروردگار بسی بهتر (عاقبت) آن نیکوتر است.

برای نگرش به مقام«وقف» در قرآن کریم بایستی آیات شریفه ای که بر «انفاق، احسان، عمل صالح، خیرات، مبرات،...باقیات صالحات، ایثار،...صراحت دارد در نظر گرفت و از طرفی مبارزه بی امان وحی الهی را با «کنز مال، تکاثر، تفاخر، استکبار سرقت، طغیان، کسب حرام، حب مال، راندن قهر آمیز یتیم، پرخاش برسائل و ...را با تعمیقی وسیع بنگریم.

لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلكه اگر مثلا بگوید: خانه خود را وقف كردم، وقف صحیح است و محتاج به قبول هم نیست، حتّی در وقف خاصّ، بلكه صیغه هم لازم نیست، و وقف معاطاتی صحیح می‏باشد، پس اگر به قصد وقف، ملكی را تحویل متولّی یا موقوف علیهم بدهد، یا مثلا فرش یا حصیری را به قصد وقف در مسجد بیندازد و روی آن نماز بخوانند وقف صحیح است

وقف و سنجش امور مادی و معنوی

وقف از جمله احکام دینی در اسلام محسوب می‌شود. ویژگی عمده احکام اسلامی آن است که علاوه بر بسیاری جوانب مادی در عین حال دارای ابعاد معنوی زیادی هم هستند که چون رنگی تمام وجوه احکام مادی، عبادی و ... را می پوشاند. وقف در این میان نهادی دینی است که در عین حال که دارای پیامدهای واضح در امور اقتصادی است به دلیل آنکه خود نوعی عبادت است و انگیزه الهی و نیت تقرب الهی نیاز دارد و جزء احکام مستحب می‌باشد می‌توان گفت به نحو واضحی دارای هر دو جنبه مادی و معنوی است. لذا در سنجش امور مادی و معنوی لازم جهت درک رشد انسانی در جامعه دینی می‌تواند به خوبی به عنوان معیاری مورد استفاده قرار گیرد. انسانیت انسان و کمال حقیقی او در سایه معنویات به دست می‌آید، معنویات انسان را به خدا نزدیک می سازد و زندگی مادی مقدم دست یابی، معنویت و وسیله تامین آن خواهد بود.

بعد از این مقدمه چند مسئله را در مورد وقف از توضیح المسائل آیة الله گرامی(دام ظله) مطرح می کنیم:

مسئله 2963 - لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلكه اگر مثلا بگوید: خانه خود را وقف كردم، وقف صحیح است و محتاج به قبول هم نیست، حتّی در وقف خاصّ، بلكه صیغه هم لازم نیست، و وقف معاطاتی صحیح می‏باشد، پس اگر به قصد وقف، ملكی را تحویل متولّی یا موقوف علیهم بدهد، یا مثلا فرش یا حصیری را به قصد وقف در مسجد بیندازد و روی آن نماز بخوانند وقف صحیح است.

مسئله 2964 - بنابر احتیاط وجوبی در وقف قصد قربت لازم است، حتّی در وقف خاصّ، و اگر قصد قربت نداشته باشد احكام وقف جریان ندارد، لیكن برای استفاده كنندگان اشكالی نیست. و حبس خوانده می‏شود.

مسئله 2965 - اگر ملكی را برای وقف معیّن كند، و پیش از خواندن صیغه وقف یا تحویل دادن آن به قصد وقف، پشیمان شود یا بمیرد، وقف درست نیست.

فرآوری: آمنه اسفندیاری  

بخش احکام اسلامی تبیان


منابع:

پایگاه اطلاع رسانی آیة الله گرامی(دام ظله)

سایت پژوهشکده باقر العلوم

مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.