تبیان، دستیار زندگی
انجام عملیات گسترده ای بنام خیبر در منطقه عمومی خوزستان از جمله این ویژگیهاست كه در این نوشتار سعی می شود تا حدودی زوایای مختلف آن روشن و بازگو شود . سوم اسفند ماه سالروز انجام این عملیات غرورآفرین است . گزارشی كه در زیر می آید بطور مفصل زوایای مختلف این
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

رویکرد نظامی عملیات خیبر


انجام عملیات گسترده ای به نام خیبر در منطقه عمومی خوزستان از جمله این ویژگیهاست كه در این نوشتار سعی می شود تا حدودی زوایای مختلف آن روشن و بازگو شود . سوم اسفند ماه سالروز انجام این عملیات غرورآفرین است .

رویکرد نظامی عملیات خیبر

8 سال دفاع مقدس در مقابل دشمن متجاوزی كه تقریباًتمامی قدرتهای بزرگ مستقیم و غیر مستقیم او را حمایت می كردند تاریخ بسیار روشنی را در مقابل آیندگان قرار داده است كه به حق می تواند راهگشای خوبی برای چگونگی استقامت در مقابل با دشمنان آینده باشد . این جنگ كه براستی نبرد تمام عیاری از برخورد حق و باطل بود ویژگیها و پیامدهای فراوانی داشته و دارد كه تا سالها می تواند دستمایه بسیار خوبی برای تحقیق ، پژوهش و انتشار مكتوبات فراوانی برای جامعه و تاریخ گردد .

عملیات خیبر 

1-وضعیت :

قرارگاه خاتم الأنبیاء(ص) در چهارم بهمن ماه 1362 طرح مقدماتی عملیات خیبر را به قرارگاه عملیات جنوب (كربلا) ابلاغ می‌نماید. قرارگاه خاتم در همین زمان در منطقه جنوب، كنترل و هدایت قرارگاههای كربلا و نجف را با سازمان رزم زیر عهده دار بود:

الف – قرارگاه كربلا :

1)   یگانهای ارتشی :

الف) لشگر 21 پیاده ( منهای تیپ 4 )

ب) لشگر 92 زرهی ( منهای تیپ 2 زرهی )

(2) یگانهای سپاهی :

الف) لشگر 7 ولی عصر (عج) .

ب) لشگر 14 امام حسین (ع) .

ب – قرارگاه نجف :

1 1) یگانهای ارتشی :

الف) تیپ 2 لشگر 92 زرهی .

ب) توپخانه لشگر 92 زرهی .

پ) گروه 33 توپخانه .

2)  یگانهای سپاه : یگانهائی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی .

در طرح مقدماتی عملیاتی خیبر، به قرارگاههای كربلا و نجف مأموریت داده شد ساحل نزدیك شط العرب را تأمین نموده و قرارگاه كربلا آماده باشد از شط العرب عبور و بصره را تصرف نماید . در این طرح به قرارگاه كربلا دستور داده شد كه با توجه به مأموریت و نیروهای دشمن برآورد خود را تهیه نماید .

قرارگاه كربلا برآورد وضعیت عملیاتی خود را تهیه و در آن به دلیل عدم وجود اطلاعات از كیفیت و چگونگی استقرار سیستم موانع عمیق و مستحكم و مواضع پدافندی سازمان یافتة دشمن و در نتیجه عدم امكان تجسم هدایت عملیات كه احتمالاً منجر به تلفات و ضایعات غیر قابل قبول خواهد شد ، مشروحاً بیان و نیروهای مانوری مورد نیاز برای اجرای هر مرحله از عملیات را برآورد و محاسبه نموده ، همراه با طرح عملیاتی شمارة 1 خیبر كه متضمن اجرای مأموریت در هفت مرحله عملیات بود در 17 بهمن ماه 1362 به قرارگاه خاتم الأنبیاء (ص) ارسال مینماید .

قرارگاه خاتم در 19 بهمن ماه 1362 با صدور امریه ای ، نیروهای واگذاری به قرارگاه كربلا را كه به مراتب كمتر از نیروهای پیش بینی شده در برآورد عملیاتی این قرارگاه بود ابلاغ ، ضمناً مأموریت قرارگاه كربلا مندرج در طرح مقدماتی خیبر را تعدیل مینماید . متعاقب ابلاغ این امریه ، فرمانده قرارگاه كربلا در 25 بهمن ماه 1362 به قرارگاه خاتم در تهران احضار و از مشارالیه خواسته می شود دو راه كار زیر را تجزیه و تحلیل و پیشنهاد خود را ارائه نماید :

الف – راه كار 1 : اجرای آفند در فرصت مناسب با بپای كار آوردن نیروهای بیشتر به منظور تأمین هدفی در عمق مواضع دشمن .

ب – راه كار 2 : اجرای آفند در فرصت محدود با استفاده از نیروهای موجود در منطقه بمنظور تأمین هدفی كم عمق .

قرارگاه خاتم در 19 بهمن ماه 1362 با صدور امریه ای ، نیروهای واگذاری به قرارگاه كربلا را كه به مراتب كمتر از نیروهای پیش بینی شده در برآورد عملیاتی این قرارگاه بود ابلاغ ، ضمناً مأموریت قرارگاه كربلا مندرج در طرح مقدماتی خیبر را تعدیل مینماید . متعاقب ابلاغ این امریه ، فرمانده قرارگاه كربلا در 25 بهمن ماه 1362 به قرارگاه خاتم در تهران احضار و از مشارالیه خواسته می شود دو راه كار زیر را تجزیه و تحلیل و پیشنهاد خود را ارائه نماید :

الف – راه كار 1 : اجرای آفند در فرصت مناسب با بپای كار آوردن نیروهای بیشتر به منظور تأمین هدفی در عمق مواضع دشمن .

ب – راه كار 2 : اجرای آفند در فرصت محدود با استفاده از نیروهای موجود در منطقه بمنظور تأمین هدفی كم عمق .

طی یك برآورد عملیاتی تعجیلی ابتدا راه كار 2 مورد تجزیه تحلیل قرار گرفته و به علّت عدم انطباق با اصول عملیات آفندی مردود شناخته شد . فرماندهی نیروی زمینی این برآورد را در جلسة مورخه 25 اسفند ماه 1362 شورای عالی دفاع مطرح مینماید ولی به عللی دستور داده میشود كه همین راه كار اجرا گردد و بر مبنای این دستور ، معاونت عملیات و اطلاعات نیروی زمینی در 26 اسفندماه 1362 به قرارگاه كربلا ابلاغ می نماید كه با استفاده از یگانهای موجود در منطقه ، عملیات آفندی را بمنظور تأمین خط ظفر و كنترل پل روی نهر كتیبان ، اجرا نماید . توضیح اینكه خط ظفر تا انتهای كانال ماهیگیری امتداد داشته ضمناً این كانال با طول 29 كیلومتر و عرض 1 كیلومتر به موازات شط العرب و بین خط مرز و شط العرب واقع و به عنوان مانعی عمده مورد استفادة دشمن بوده است .

بر مبنای دستور اخیر ، قرارگاه كربلا طرح عملیاتی شماره 2 خیبر و در 27 اسفندماه 1362 صادر و اقدامات عملی جهت اجرای مأموریت آغاز میگردد . لیكن به علّت وجود مشكلاتی در منطقه جلسة دیگری در محل جدید قرارگاه كربلا در غرب دارخوین در حضـور فرماندهی قرارگاه خاتم الأنبیاء (ص) و با شركت فرمـاندهی نیروی زمینی و قرارگاهـهای عملیـاتی از 00 :23 دوّم اسفندماه الی 00 :02 سوّم اسفندماه 1362 تشكیل و تصمیم گرفته میشود طرح عملیاتی شماره 2 خیبر صادره از قرارگاه كربلا تجدید نظر گردد .

بدنبال جلسة یادشده در ساعت 00 :09 روز 3 اسفندماه 1362 به قرارگاه كربلا ابلاغ میشود كه طرح عملیاتی شمارة 3 خیبر را با توجه به شرایط فوق تهیه نماید . این طرح به سرعت تهیه و در همان روز صادر و به یگانها ابلاغ و در همان روز نیز به دستور تبدیل و ساعت (س) ، 30 :18 و روز (ر) ، سوّم اسفندماه 1362 ، تعیین میگردد .

2- آغاز عملیات :

30 :18   03 اسفندماه 1362پایان عملیات : 00 :24   10 اسفندماه 1362     مدت عملیات : 8 روز .

3- قرارگاه هدایت كننده :

قرارگاه خاتم الأنبیاء (ص) .

4- منطقة عملیات :

مناطقی از استانهای بصره ، العماره و جزایر مجنون .

5- یگانهای خودی ( نیروهای ارتش و سپاه پاسداران ) :

الف - قرارگاه كربلا-1 ( لشگر 77 پیاده و یك لشگر از سپاه پاسداران ) .

ب - قرارگاه كربلا-2 ( لشگر 21 پیاده و یك لشگر از سپاه پاسداران ) .

پ - قرارگاه كربلا-3 ( لشگر 28 پیاده و یك لشگر از سپاه پاسداران ) .

ت - قرارگاه كربلا-4 ( لشگر 81 پیاده و یك لشگر از سپاه پاسداران ) .

ث - قرارگاه كربلا-5 ( لشگر عملیاتی 55 پیاده و یك لشگر از سپاه پاسداران ) .

ج - لشگر 16 و 92 زرهی و تعدادی از یگانهای سپاه پاسداران نیز درحین عملیات به كارگرفته شدند.

6- یگانهای دشمن :

الف – لشگر 5 مكانیزه ( تیپ 15 و 20 مكانیزه ، تیپ 26 زرهی ، تیپ 53 مختلط ، تیپ 414 پیاده و دو گردان كماندوئی ) .

ب – لشگر 8 پیاده كوهستانی ( تیپ های 6 گارد مرزی ، 22 و 28 پیاده ، 32 نیروی مخصوص ، دو گردان كماندوئی و یك گردان تانك ) .

پ – لشگر 11 پیاده ( تیپ های 45 ، 47 ، 109 ، 401 پیاده و دو گردان كماندوئی ) .

ت – لشگر 3 زرهی ( تیپهای 8 مكانیزه ، تیپ های 6 و 12 زرهی ) .

ث – لشگر 6 زرهی ( تیپ 15 مكانیزه ، تیپهای 16 و 30 زرهی ) .

ج – لشگر 10 زرهی (-) .

چ – نیروهای گارد جمهوری .

7- مـأموریت :

قـرارگاه خاتم الأنبیاء (ص) مـأموریت دارد ضمن ادامه پدافند در مناطق واگذاری در 30 :18 03 اسفند ماه 1362 در جنوب تك نموده هدفهای حمد ، توحید ، نصر ، فلق و فتح را تصرف و ساحل نزدیك رودخانة اروند را تأمین ، نیروهای دشمن را منهدم و بنا به دستور با عبور از اروندرود ، بصره را تأمین نماید .

8- چگونگی اجرای عملیات :

سرانجام عملیات خیبر در دو محور عمده یكی در پاسگاه زید و دیگری در هورالعظیم آغاز می گردد در محور پاسگاه زید علی رغم ایثارگری و فداكاری فوق العاده سربازان جان بر كف نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران و بدلیل حجم عظیم موانع غیر قابل عبور، خطوط مقدم و یگانهای احتیاط آسیب فراوان دیده واز جابجایی دشمن جلوگیری می نماید ، ولی در محور هورالعظیم غواصان و یگانهای خط شكن با عبور از 13 كیلومتر نی زار و آب به خط دشمن یورش برده و در ساعات اولیه موفق به تصرف اهداف تعیین شده گردیده و تا شط العرب پیش روی می نمایند ولی بعلت مشكلات فراوان نهایتاً دو جزیره جنوبی و شمالی مجنون در تصرف رزمندگان باقی می ماند . در اجرای این عملیات نیروی هوایی ارتش و پروازهای بسیار ارزشمند خلبانان شجاع هوانیروز نقش تعیین كننده ای را برای تثبیت مواضع بدست آمده ایفا می نماید . بحدی كه برای اولین بار در طول شب ، پرواز بالگردها انجام شده و نزدیك به 20000 نفر از نیروهای رزمنده بدین وسیله به خطوط مقدم ترابری می شوند .

9- نتیجه :

الف - عملیاتی : تصرف جزایر نفتی مجنون شمالی و جنوبی به وسعت تقریبی 200 كیلومتر مربع .

ب - تلفات پرسنلی دشمن : كشته و زخمی 13000 نفر، اسیر 1100 نفر.

پ - ضایعات لجستیكی دشمن : انهدام 317 دستگاه تانك و نفر بر و خودرو ، سرنگونی 7 فروند هواپیما و 9 فروند هلیكوپتر.

ت- غنائم : تانك و نفر بر 40 دستگاه ، خودروی كمپرسی 20 دستگاه ، توپ پدافند هوائی دهها قبضه و تعدادی زاغه مهمّات سالم.

10 – مهمترین ویژگیهای عملیات خیبر اول استفاده دشمن از سلاح شیمیایی بصورت بسیار گسترده بود و دوم اجرای آتش توپخانه به شكل بسیار عجیبی كه رزمندگان اسلام اصطلاح شخم زدن را برای این اقدام دشمن بكار می بردند . نه تنها طراحی این عملیات و اجرای آن شجاعت و قدرت تفكر فوق العاده طراحان و رزمندگان اسلام را نشان می دهد بلكه حفظ مواضع بدست آمده در شرایط بسیار سخت توسط سربازان جان بر كف نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز خارج از قواعد و اصول جنگ بوده و عمدتاً بواسطه نیروی ایمان و روحیه شهادت طلبی انجام گردیده است.

بخش فرهنگ پایداری تبیان


منبع: پایگاه اطلاع رسانی ارتش -سرهنگ مجتبی جعفری