اربعین و نگاهی دوباره به عاشورا

و شاید به همین خاطر است كه در مناسبت های مختلف بر روضه خوانی و زیارت ابی عبد الله علیه السلام تاكید شده كه یكی از مهمترین آن مناسبت ها ، همین اربعین است كه در حدیثی از امام عسكری علیه السلام می خوانیم :

علامات مۆمنین [ شیعیان دوازده امامی ] پنج چیز است :

پنجاه ویك ركعت نمازِ [ واجب و مستحب ] خواندن و زیارت اربعین و در دست راست انگشتر را وارد نمودن و پیشانی را [ در هنگام نماز ] بر خاك گذاشتن و « بسم الله الرحمن الرحیم » را [ در هنگام نماز ] بلند خواندن . (1)

و همچنین در مناسبت های دیگر سال نیز مثل شب های قدر ، عید فطر ، عید قربان ، عرفه و غیره بر زیارت حضرتش تأكید شده و برای هر كدام نیز زیارت نامه های مستقلی از طرف معصومین علیهم السلام وارد شده است ، از جمله زیارت نامه اربعین كه دارای مضامین عالیه ایست كه در ادامه بدان اشاره خواهد شد .

از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله نیز به نقل از امام صادق علیه السلام وارد شده است :

« إن لقتل الحسین حرارة فی قلوب المۆمنین لا تبرد أبدا » (2) .

یعنی: همانا برای كشته شدن حسین - علیه السلام - در سینه های مۆمنین حرارت و سوزی است كه هرگز سرد نمی شود و یا این كه هرگز نباید سرد شود!

از مطالعه تاریخ و سیره ائمه علیهم السلام نیز این طور برداشت می شود كه آن حضرات می خواستند كه روز به روز بر توجه مردم به آن حادثه افزوده شود و ظاهرا تمامی سفارشها و تاكیدات بر گریه بر امام حسین علیه السلام نیز به خاطر این است كه این عزاداریها مقدمه ای باشد برای تفكر و تدبر مردم در این حادثه عظیم و پی بردن به عبرت های آن .

خیلی بعید است كه هدف از این همه تأكید بر عزاداری از جانب معصومین - علیهم السلام - فقط به ثواب رسیدن ما یا آمرزش گناهانمان یا بر پایی مراسم ختمی مثل بزرگداشتهایی كه ما برای شخصیت های از دست رفته برپا می نماییم ، باشد .

به احتمال قریب به یقین ، هدف اهل بیت علیهم السلام از آن همه تأكیدات بلیغه و سفارشات عظیمه بر عزاداری سالار شهیدان همان هدف خود حضرت امام حسین علیه السلام از قیام بوده است !!! به عبارت دیگر آنچه را كه امام حسین علیه السلام با قیام خود دنبال نمود ما موظفیم در عزاداری های آن حضرت دنبال نماییم ، به عنوان مثال اگر در كلمات حضرتش اموری مثل : اصلاح امت پیامبر صلی الله علیه وآله ، قیام علیه ظلم ، امر به معروف و نهی از منكر ، اقامه نماز ، اداء زكات ، جهاد فی سبیل الله ، باز گرداندن معالم و ارزش های دینی به متن جامعه ، استیفای حقوق مظلومان ، امنیت یافتن جامعه ، عمل به حق ، دوری از باطل و... به عنوان علل غایی قیام بیان شده ما نیز همین علل را باید به عنوان غایت و هدف عزاداری مدّ نظر خود قرار دهیم !!

در همین رابطه مناسب است كه سری به متن زیارت نامه اربعین به نقل از امام صادق علیه السلام بزنیم كه مقداری در آن به اهداف قیام اشاره شده :

« و بذل مهجته فیك لیستنقذ عبادك من الجهالة وحیرة الضلالة »

یعنیآن حضرت خون مقدس قلب خود را در راه خدا بذل نمود تا اینكه بندگان خدا را از نادانی و جهالت و سرگردانی و گمراهی [ كه حكومت های جائر بر آنان تحمیل نموده بودند با كنار زدن یا رسوا نمودن آن حكومت ها ] نجات دهد !!

در همین راستا بود كه حضرت امام خمینی (ره) به درستی فرمودند: « این محرم و صفر است كه اسلام را نگه داشته است » (3) .

ناگفته نماند كه این مطالب مذكور ، منافات ندارد با جمله ای كه در بعضی احادیث  یا زیارت نامه ها وجود دارد ، مثل « قتیل العبرات »  یعنی كشته اشك چشم ها كه ممكن است بعضی توهّم نمایند كه مراد این باشد كه امام حسین علیه السلام شهید شد تا ما بر او بگرییم و گناهانمان بخشیده شود و به ثواب برسیم !

چرا كه جواب این توهّم این است كه:

اولا؛ این شبیه همان عقیده باطل و خرافی مسیحیت تحریف شده است كه می گوید عیسی علیه السلام به جای اُمتش قربانی شد تا گناهان اُمت آمرزیده شود.

و ثانیا؛ جواب این توهّم را در ادامه همان حدیثی كه از پیامبر صلی الله علیه وآله به نقل از امام صادق علیه السلام در صدر بحث آوردیم ، می یابیم زیرا بعد از آن كه فرمودند : حرارت قتل حسین علیه السلام به سردی نمی گراید ، امام حسین علیه السلام را در دامان خود نشاندند و فرمودند : « بأبی قتیل كل عبرة » یعنی پدرم فدای كسی باد كه كشته هر اشك چشمی است !

در ادامه آن روایت است كه از امام صادق علیه السلام سۆال شد كه مراد رسول گرامی اسلام از این جمله چیست ؟

حضرت صادق علیه السلام فرمودند : یعنی هیچ مۆمنی او را یاد نمی نماید مگر این كه گریه اش می گیرد ! (4)

در پایان مناسب است كه خلاصه ای از القابی كه برای حضرتش در زیارت نامه اربعین از لسان امام صادق علیه السلام صادر شده است را ، بیاوریم :

ولی الله ، ابن ولی الله ، حبیب الله ، خلیل الله ، نجیب الله ، صفی الله ، ابن صفی الله ،  مظلوم ، فقید ، شهید ، الفائز بكرامت الله ، اسیر الكربات ، قتیل العبرات ، المجتبی بطیب الولادة ، المَحبیّ بالسعادة ، المُكرَم بالشهادة ، المُعطی مواریث الأنبیاء ، قائد ، سید ، ذائد ، امین الله ، ابن امین الله ، نور ، دعامة الدین ، ركن المسلمین ، الإمام ، البر ، التقی ،  الرضی ، الزكی ، الهادی ، المهدی ، صابر ، محتسب ، كلمة التقوی ، علم الهدی ، العروة الوثقی ، الحجة علی اهل الدنیا ، معقل المۆمنین .

پی نوشت :

1-مصباح المتهجد ، ص 788 .

2- مستدرك الوسائل به نقل از مجموعه شهید ، ج 10 ، ص 318 .

3- صحیفه امام ، ج 15 ، ص330.

4- به همان پی نوشت دوم مراجعه شود .

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان