چگونه نسبت به امام زمان(عج) معرفت بیشتری پیدا کنیم؟

چگونه می‌توانیم سطح فکری و اعتقادی خود را درباره امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف بالاتر برده و عمیق‌تر کنیم؟

برای بالا بردن سطح فكری و اعتقادی به دو گزینه نیاز است:

1. توجه به حضرت حق و دعا و انابه به درگاه او و توجه به وظایف دینی، تا دل روشن و پاك گردد و بتواند تجلی‌گاه انوار و معارف حق باشد. این انوار، هم الهامات الهی را شامل می‌شود و هم تفكر را.

2. مطالعه كتاب‌ها و گفت و گو با اندیشوران و صاحبان علم و فكررا .

برای کسب معرفت، از راه‌های زیر می‌توان بهره برد که هر یک دیگری را کامل می‌کند:

الف. راه عقل: اگر انسان کمی اندیشه کند درمی‌یابد برای رسیدن به سعادت و نیل به هدف از خلقت خود، نیاز به راهنمایی از طرف خداوند دارد. پس باید از طرف خداوند افرادی برای رساندن پیام خداوند (نبوت و رسالت) انتخاب شوند؛ از این رو، عقل در می‌یابد به وحی و بعثت انبیا نیاز دارد. انسان، علاوه بر این به تعلیم و تبیین آن توسط آن‌ها نیز نیازمند است؛ زیرا از یک طرف، وحی‌های الهی در بسیاری از موارد حالت کلی دارد و از طرف دیگر، عقل بشر محدود بوده و توانایی درک درست و کامل وحی را ندارد. بر این اساس، انسان نیازمند فرمایشات و توضیحات انبیا است.

گفتنی است انسان علاوه بر جسم، دارای روح است که شخصیت اصلی او را تشکیل می‌دهد. روح نیز همچون جسم دارای نیازمندی‌ها بوده و گرفتار آفت‌ها و بیماری‌ها می‌شود.

روح اگر بخواهد رشد و تعالی پیدا کند باید تحت تربیت قرار گرفته و تزکیه شود، نیاز‌های معنوی او تامین شود، آفت‌هایی که به آن دچار شده و یا ممکن است دچار شود شناسایی شده و با آن مبارزه شود. این مهم (رفع نیاز‌ها و مبارزه با آفت‌ها) فقط در سایه تربیت یک مربی پاک امکان دارد؛ از این رو خداوند تزکیه و طهارت نفوس را وظیفه انبیا شمرده است و در قرآن می‌فرماید: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُۆْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَكِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ»: خداوند بر مۆمنان منت نهاد هنگامی كه در میان آنها، پیامبری از خودشان برانگیخت؛ كه آیات او را بر آنها بخواند و آن‌ها را پاك كند و كتاب حكمت بیاموزد».(1)

با بعثت آخرین پیامبر و رسول خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله پیام‌هایی که باید از طرف خداوند نازل می‌شد فرستاده شد و در اختیار انسان قرار گرفت که همان قرآن کریم بود. تا زمانی که پیامبر در میان مردم بود، به مقدار استعداد‌ها و توانایی‌های مردم آن زمان دین را برایشان تبیین کرد و به تزکیه نفوس پرداخت. البته تبیین دین پیامبر، بر اساس علوم الهی بود که پیامبر در اختیار داشت و به سبب داشتن عصمت، ارشاد و تزکیه مردم را انجام می‌داد.

عقل می‌گوید: بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله نیز باید فردی مانند او (عالم به علم الهی و معصوم از هر خطا) باشد، تا وظیفه تبیین دین و تزکیه مردم را به عهده بگیرد؛ پس باید در هر زمان انسان عالم و معصومی همچون پیامبر باشد، تا انسان به واسطه هدایت‌ها و ارشادات او، راه کمال را بپیمایند؛ اما این‌که چنین فردی، چه کسی می‌تواند باشد، باید از پیامبر پرسید؛ زیرا ما توانایی شناخت انسان عالم معصوم را نداریم؛ پس راه نقل (استفاده از گفتار) را باید بررسی كنیم.

ب. راه نقل: در احادیثی که از پیامبر صلی الله علیه و آله (و همچنین از پیشوایان معصوم) به ما رسیده است، علاوه بر تاکید بر نیاز انسان به عالم معصوم، افرادی که بعد از پیامبر عهده‌دار خلافت و جانشینی پیامبر هستند معرفی شده‌اند، از جمله در حدیث معروف ثقلین پیامبر فرمود: من دو شیء گرانبها در میان شما می‌گذارم، یکی کتاب خدا و دیگری اهل بیتم. اگر به این دو تمسک کنید (و از آن‌ها پیروی کنید) هرگز گمراه نمی‌شوید. این دو هرگز از هم جدا نمی‌شوند، تا در حوض (کوثر در قیامت) بر من وارد شوند.(2)

طبق این حدیث، باید همیشه یک نفر از اهل بیت که عالم کامل و معصوم است در کنار قرآن باشد؛ چون قرآن دریای علم بوده و از هر خطا دور است.

و در حدیث معروف دیگر پیامبر فرمود: «خلفا و جانشینان من دوازده نفرند».(3)

طبق این حدیث، آن اهل بیت که در کنار قرآن هستند، دوازده نفر خواهند بود.

در احادیث متعدد دیگر خداوند نام این دوازده نفر را ذکر کرده است؛ برای نمونه، وقتی آیه «أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْكُمْ»(4) نازل شد، از پیامبر دربارة اولی الامر سۆال شد که که آنان چه کسانی هستند؟ پیامبر، آنان را معرفی کرد که اول آن‌ها علی بن ابی‌طالب است و سپس نام باقی امامان را تا امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بیان فرمود.(5)

پس ما به کمک عقل و نقل فهمیدیم که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف که در کنار قرآن قرار دارد و عالم به علم الهی و معصوم است، همان امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است.

البته باید با تفکر بیشتر و با استفاده از روایات، ادعیه و زیارات معرفت خود را به امام و مقام او بیشتر و عمیق‌تر کنیم. گفتنی است اگر انسان سعی کند ایمان را در خود تقویت کند و به وظایف دینی عمل کند، خداوند عنایت بیشتری به او کرده، او را در شناخت بهتر و کامل‌تر امام کمک می‌کند.

3. از راه‌های مختلف می‌توان فهمید انسان چه مقدار به امام معرفت پیدا کرده است؛ از جمله:

ـ چه مقدار به او محبت دارد و به یاد او است؟

ـ در برابر شبهات، تا چه اندازه خود را می‌تواند حفظ کند و عقیده صحیح خود را از دست ندهد؟

ـ به وظایف دینی، چه مقدار توجه دارد و به آن‌ها عمل می‌کند؟

هر اندازه محبت و یاد امام بیشتر باشد و توجه به وظایف دینی دقیق‌تر و کامل‌تر باشد و انسان در برابر شبهات مقاوم‌تر باشد، به همان اندازه معرفت پیدا کرده است.

بنابراین، باید به دو عنصر عقل و نقل توجه کرد و از درگاه خداوند توفیق خواست و با بالابردن صفت تقوا، با عمل به دین و تکالیف شرع، دل و روح و قلب را قابل پذیرش انوار الهی كرد.

در پایان بیان این نکته خالی از لطف نیست که هر چند دشمنان، از راه‌های گوناگون به مرز‌های فکری و اعتقادی و اخلاقی هجوم برده و در صدد انحراف مردم ـ به خصوص جوانان ـ هستند؛ ولی عنایت الهی متوجه طرفداران حق است. خداوند می‌فرماید: «وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً * وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَ مَنْ یَتَوَكَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدْراً»؛ «کسی که تقوای الهی را پیشه کند، [خداوند] برای او راه خروج [از بن بست‌ها را] قرار می‌دهد و به او روزی می‌دهد از جایی که گمان نمی‌برد و کسی که به خدا توکل کند، پس خدا برایش کافی است».(6)

این رزق و روزی، شامل رزق و روزی معنوی و معرفتی نیز می‌شود. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف مراعات حال شیعیان را مهمل و رها نگذاشته است.(7) رعایت حال در همه امور است؛ حتی امور معنوی و فکری؛ پس اگر علاوه بر تلاش علمی و مطالعاتی، تقوا پیشه کنیم و به دستورات دین پایبند باشیم، خداوند و امام توجه بیشتری به ما خواهند داشت و علاوه بر امداد در پیشرفت معرفتی و ایجاد آمادگی، ما را از کید دشمنان حفظ می‌کنند.

پی نوشت:

1. آل عمران (3):164.

2. صحیح مسلم، ج4، ش2408، چاپ عبدالباقی، ص1803؛ سنن ترمذی، ج5، ش3788، الاحتجاج، ج1، ص216 و 391.

3. صحیح مسلم، ج6، ص102 و ج3، ص1453، ح5؛ صحیح بخاری، ج2، ص147، ح79؛ غیبت طوسی، ص88؛ غیبت نعمانی، ص75.

4. نساء (4):59.

5. تفسیر نورالثقلین، ج1، ص499.

6. طلاق (65): 2و3.

7. نامه به شیخ مفید، الاحتجاج، مرحوم طبرسی، ج2، ص495.

منبع: مجله امان شماره 15

تقی حاتمی