تکلیف کسانی که تاکنون خمس نداده اند، چیست؟
پرداخت خمس نشانه ایمان و اعتقاد واقعى است و سبب مىشود كه انسان در خود احساس كند حامى اهل بیت و مراجع تقلید و حوزههاى علمیّه و تبلیغات صحیح دینى است و این احساس همواره او را هوادار جبهه حق و مخالف جبهههاى باطل و وسوسههاى آنان قرار مىدهد.
البته خمس از عبادات است و باید با قصد قربت پرداخت گردد و هرگونه ریاكارى و ناخالصى در انجام این فریضه اختلال به وجود مىآورد.
خمس رابطه انسان را با پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و اهل بیت معصومش علیهم السلام از طریق رسیدگى به سادات محروم تنظیم و تصحیح و تقویت مىكند.
خمس در روایات:
امام رضا علیه السلام فرمود: «ان الخمس عوننا ... فلا تزووه عنّا ولا تحرموا انفسكم دعاءنا ما قدرتم علیه» «1»
خمس كمك به ماست آن را از ما دور نكنید تا از دعاى ما محروم نشوید.
امام زمان علیه السلام فرمودند: «فلا یحلّ لاحد ان یتصرف فى مال غیره بغیر اذنه فكیف یحل ذلك فى مالنا من فعل شیئاً من ذلك لغیر امرنا فقد استحل منا ما حرم علیه و من اكل من مالنا شیئا فانما یأكل فى بطنه نارا و سیصلى سعیرا» «2»، با اینكه هیچ كس حق ندارد در مال غیر تصرّف كند، پس چگونه مردم در مال ما تصرف مىكنند؟ هر كس بدون دستور ما در مال ما تصرف كند مرتكب گناه شده و هر كس ذرهاى از مال ما را بخورد پس گویا آتش در شكم اوست.
در روایات مىخوانیم: «لا یعذر عبد اشترى من الخمس شیئاً ان یقول ربّ اشتریته بمالى حتّى یأذن له اهل الخمس» «3»، عذر كسى كه از خمس چیزى خریدارى كند پذیرفته نیست، مگر آنكه صاحبان خمس اجازه دهند.
امام باقر علیه السلام فرمود: براى هیچ كس حلال نیست مال خمس ندادهاى را خریدارى كند مگر آنكه حق ما را به ما برساند. «4»
بعد از این مقدمه به طرح چند پرسش و پاسخ درباره خمس می پردازیم:
آیة الله جوادی آملی (دام ظله):
سۆال: تجارت با پولی كه خمس آن داده شد و شریكی كه خمس پول خود را نداده چه صورت دارد؟
جواب: معامله نسبت به خصوص خمس، محتاج به اجازه است، و قبل از اذن، تصرف در آن جائز نیست.
آیةالله خامنه ای(مدظله):
سوال: در خلال پنج سال مبلغى را به بنیاد مسکن جهت گرفتن زمینى به امید تأمین مسکن پرداخت کردم، ولى تاکنون تصمیمى براى واگذارى زمین گرفته نشده است، لذا تصمیم دارم، آن مبالغ را از بنیاد مسکن باز پس بگیرم، با توجه به اینکه قسمتى از آن را قرض گرفتهام و قسمتى را هم از فروش فرش خانهام و باقى‌مانده آن را هم از حقوق همسرم که معلّم است، تهیه کردهام، امیدوارم به دو سۆال ذیل پاسخ فرمایید. 1 ـ اگر بتوانم مبلغ مزبور را پس بگیرم و آن را فقط براى تهیه مسکن (زمین یا خانه) مصرف کنم، آیا خمس به آن تعلّق مىگیرد؟ 2 ـ چه مقدار خمس به آن تعلّق مىگیرد؟
جواب: در فرض مرقوم که پول از راه هدیه یا قرض یا فروش لوازم زندگى تهیه شده، خمس آن واجب نیست.
آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله):
سوال: کسانى که تاکنون خمس نداده اند آیا تنها پول نقد آنها محاسبه مى شود یا ضروریات زندگى نیز محاسبه مى شود و یا باید مصالحه شود؟
جواب: تمام اموالشان را باید حساب کنند و نسبت به ضروریات و وسایل زندگى با حاکم شرع مصالحه نمایند.
پی نوشتها:
(1). وافى، ج 10، ص 334
(2). وسائل، ج 9، ص 541
(3). وافى، ج 10، ص 337 و تحریرالوسیله، ج 1، ص 334 با اندكى تفاوت
(4). وسائل، ج 9، ص 484
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
کتاب خمس ـ محسن قرائتی
پایگاه اطلاع رسانی مراجع عظام: خامنه ای، مکارم شیرازی، جوادی آملی(مدظلهم)
