به این دلیل حاجت نمی دهد!
در مقاله قبلی (چرا حاجت را نمی دهد؟) شرایط استجابت دعا را بر اساس آیات و روایات شناختیم و در این مجال موانع پذیرش دعا را خواهیم شناخت .
موانع استجابت دعا
امام على(علیه السلام) مىفرماید: -المعصیة تمنع الاجابة؛(1) گناه مانع اجابت دعا است».
گناهان سه نوع تأثیر منفى در دعا مىگذارند:
1 - لذت دعا و مناجات را سلب مىكنند .انسان دعا مىكند، اما لذت نمىبرد و رقت قلب پیدا نمىكند.
2 - مانع استجابت دعا مىشوند.
3- توفیق دعا كردن یا شركت نمودن در مجالس دعا را از انسان سلب مىكنند.
برخى از گناهان در عدم اجابت دعا تأثیر بیشتر دارند كه در ذیل به نمونهاى از آنها اشاره مىكنیم.
امام سجاد(علیه السلام) فرمود: «گناهانى كه دعا را بازمىگرداند و مانع استجابت مىشوند، عبارتند از: بددلى و سوءظن به مۆمنان و كارهاى آنان؛ طینت و درونى ناپاك داشتن؛ نفاق و دورویى با برادران و خواهران ایمانى؛ عدم اطمینان به اجابت دعا؛ تأخیر نمازهاى واجب (و نخواندن آن در اول وقت فضیلت) آن كه وقت آن بگذرد؛ بدزبانى و فحاشى و اهانت كردن؛ نزدیک نشدن به خدا به وسیله صدقه و كارهاى نیك». (2) نیز فرمود: «از جمله گناهانى كه مانع استجابت دعا مىگردد، نافرمانى و رنجاندن خاطر پدر و مادر است».(3) در برخى از روایات، بداخلاقى سبب باز گرداندن دعا معرفى شده است.
علل عدم اجابت دعاها از دیدگاه امیرالمۆمنین(علیه السلام):مردى به حضرت عرض كرد: خداوند مىفرماید: «ادعونى استجب لكم» پس چرا ما دعا مىكنیم، ولى اجابت نمىشود، حضرت فرمود: چون دلهاى شما در هشت مورد خیانت و بى وفایى كرد:
1 - خدا را شناختید، ولى حقش را آن گونه كه بر شما واجب بود، ادا نكردید. از این رو آن معرفت به كار شما نیامد.
امام على(علیه السلام) مىفرماید: المعصیة تمنع الاجابة؛گناه مانع اجابت دعا است
2 - به پیامبر خدا ایمان آوردید، ولى در عمل با سنت و روش او مخالفت كردید، پس ثمره ایمان شما چه شد؟
3 - كتاب خدا (قرآن) را خواندید، ولى در عمل با آن مخالفت كردید.
4 - گفتید ما از آتش دوزخ مىترسیم، ولى در همه حالات به واسطه گناهان خود به سوى جهنم مىروید.
5 - گفتید ما به بهشت تمایل و رغبت داریم، ولى كارهایى انجام مىدهید كه شما را از بهشت دور مىسازد.
6 - نعمتهاى خدا را استفاده مىكنید، ولى شكر و سپاس گزارى نمىكند.
7 - خداوند فرمود: شیطان دشمن شما است، شما نیز او را دشمن گیرید.(4) شما به زبان او را لعن مىكنید، ولى در عمل با او دوستى مىنمایید و از او اطاعت مىكنید.
8- عیبهاى مردم را برابر دیدگانتان قرار دادید و عیبهاى خود را پشت سرانداختید، در نتیجه كسى را ملامت مىكنید كه خود به ملامت سزاوارتر از او هستید.با این وضع چه دعایى از شما مستجاب گردد، در صورتى كه شما راهها و درهاى دعا را به روى خود بستهاید؟!«پس تقوا پیشه كنید؛ كارهایتان را اصلاح كنید؛ امر به معروف و نهى از منكر كنید تا خدا دعایتان را مستجاب كند.(5)
راه دعا از نظر امام صادق(علیه السلام)
شخصى خدمت امام صادق(علیه السلام) عرض كرد: دو آیه در قرآن است كه تأویل و معناى آن را نمىدانم. یكى «ادعونى استجب لكم» است، كه ما هر چه دعا مىكنیم، اجابت نمىشود. حضرت فرمود: «من سر عدم اجابت دعایتان را به شما مىگویم. اگر تو خدا را در آن چه دستور فرموده اطاعت كنى و آن گاه او را بخوانى، دعایت را اجابت مىكند، ولى تو با (دستورهاى) او مخالفت كرده، نافرمانىاش مىكنى. او نیز اجابت نمىكند. با این حال، اگر خدا را از راهش بخوانى - اگر چه گناهكار باشى - خدا دعایت را مستجاب مىكند».آن شخص پرسید: راه دعا چیست؟ فرمود: «نماز (6) كه خواندى، ابتدا تمجید كرده، او را به بزرگى مىستایى و به هر نحو كه مىتوانى، حمد و ستایش مىكنى، سپس بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) و آلش درود مىفرستى و به تبلیغ رسالتش گواهى مىدهى، و بر ائمه هدى سلام مىدهى، آن گاه نعمتهاى خدا را بر خود مىشمارى و او را به خاطر آنها ستایش و شكر مىكنى. بعد به گناهان خود یكایك اعتراف مىكنى و هر كدام را كه به یاددارى، اقرار مىنمایى. هر كدام را به خاطر ندارى، به طور سربسته به زبان مىآورى و از همه گناهان به درگاه خدا توبه مىكنى و تصمیم مىگیرى كه دیگر گناه نكنى و از روى پشیمانى و صدق نیت و خلوص، و در بیم و امید از آنها استغفار و طلب آمرزش مىكنى، سپس مىگویى: اللهم انى أعتذر الیك من ذنوبى و استغفرك و أتوب الیك فأعنى على طاعتك و وفّقنى لما اوجبت علىّ من كل ما یرضیك فانى لم أر أحداً بلغ شیئاً من طاعتك الا بنعمتك علیه قبل طاعتك، فأنعم علىّ بنعمة أنال به رضوانك و الجنةَ. بعد از رعایت این مراتب، حاجت خود را بخواه، كه امیدوارم خدا ناامیدت نكند و حاجتت را برآورد.
در روایت است خداوند وقتى بندهاى را دوست داشته باشد، اجابت دعاى او را به تأخیر مىاندازد تا بندهاش با او راز گوید. از این رو مۆمنان ثابت قدم هیچ گاه از تكرار دعا مأیوس نمىشوند
چند تذكر:
1- گاهى با وجود تمام شرایط دعا، دعا مستجاب نمىشود، چون به مصلحت ما نیست، یعنى چیزى را طلب مىكنیم كه به سود ما نیست، اگر چه مىپنداریم به نفع ما است.
2- گاهى دعا مستجاب مىشود، ولى از روى مصالحى تحقق عملى آن به تأخیر مىافتد، حتى ممكن است تا بیست سال طول بكشد تا محقق گردد.
3 - در روایت است خداوند وقتى بندهاى را دوست داشته باشد، اجابت دعاى او را به تأخیر مىاندازد تا بندهاش با او راز گوید. از این رو مۆمنان ثابت قدم هیچ گاه از تكرار دعا مأیوس نمىشوند، بلكه مىگویند:
دسـت از طلب نـدارم تا كـام من برآید
یا جان رسد به جانان یا جان ز تن درآید
پى نوشت ها:
1. همان، ص 87.
2. غررالحكم، ترجمه محمد على انصارى، ج 1، ص 32.
3.معانى الاخبار، ص 271، به نقل از كیفرگناه و عواقب آن، سید هاشم رسولى محلاتى.
4. همان، ص 270.
5. مۆمن (40) آیه 60.
6. بحارالانوار، ج 93، ص 376 و 377.
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع: مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت
