بورس انرژی؛راهی برای دور زدن تحریم‌ها

بر اساس طرح اولیه برای راه‌اندازی بورس انرژی، این بورس باید فروشندگان و خریداران متعدد داشته و 70 درصد معاملات آن قراردادهای آتی و اختیار معامله باشد.

البته از ابتدا بسیاری از فعالان بازار سرمایه تاکید داشتند که برای راه اندازی بورس انرژی باید بسترسازی و فرهنگ‌سازی صورت گیرد چراکه به علت وجود نفت و گاز فراوان در کشور و قدمت صد ساله صادرات نفت، ایران می‌تواند کشورهای خاورمیانه، شاخ آفریقا، چین و هند را پوشش دهد و بازار انرژی بین بازاری باشد.

آنها بر این باورند که اگر در بازار بورس انرژی خریداران داخلی و خارجی حضور داشته باشند و عمده معاملات آن قراردادهای مشتقه باشد، این بورس پا می‌گیرد و ایران می‌تواند در منطقه قیمت گذار باشد اما اگر اراده‌ای وجود نداشته باشد و مانند بورس نفت معاملات صوری اتفاق بیافتد به تاسیس بورس انرژی در کشور نیازی نیست.

ضرورت‌های راه اندازی بورس انرژی

فعالان و کارگزاران بازار سرمایه بعد ازطرح بحث‌ها درباره راه اندازی بورس انرژی، اذعان می‌کنند که تجربه دنیا و کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که این کشورها به سمتی رفتند که کل انرژی شامل نفت، برق و گاز را در یک بورس مستقل معامله کنند. لذا با توجه به اینکه انرژی در دنیا مقوله پیچیده‌ای است و در دنیا و ایران کالای استراتژیک محسوب می‌شود، راه‌اندازی بورس انرژی ضروری است.

بورس انرژی، تحریم‌ها را دور می‌زند

در این میان، مرکز پژوهش‌های مجلس که پیش‌تر خواستار عرضه نفت در بورس انرژی به جای بورس نفت یا کالا شده بود، اعلام کرده است که عرضه بورسی طلای سیاه منجر به دور زدن تحریم‌ها و پایان انحصار دلالان بین‌المللی نفت خواهد شد.

آنها اعلام کردند که انحصار ایجاد شده در عرصه بازارهای فروش نفت که عملا در اختیار چند بورس محدود آمریکایی و انگلیسی است، قدرت قیمت گذاری و کنترل معاملات را در اختیار واسطه‌ها و دلالان این کشورها قرار داده است. بر این اساس در صورت راه‌اندازی بورس انرژی در ایران می توان انحصار چنین قدرت‌هایی را در معاملات نفت به چالش کشید، یکی از اهداف غرب از اعمال تحریم‌های مالی، منزوی کردن ایران در تبادلات بین‌المللی است.

نحوه عملکرد بورس انرژی

براساس آنچه از سوی مسوولان بورس کشور مطرح شده است،20درصد از سهام این بورس به مردم فروخته خواهد شد و قرار است بورس انرژی ایران به‌صورت یک بورس مستقل و بین المللی آغاز به کار کند و تمام محصولات نفتی، برق، محصولات پتروشیمی و حامل‌های انرژی درآن دادوستد کند. نکته قابل توجه در مورد بورس انرژی انجام تمام معاملات آن در قالب قرارد‌ادهای سلف موازی و فیوچرز است که اصطلاحا به آن معاملات کاغذی گفته می‌شود. قرار است در مورد معاملات برق همه معاملات به‌صورت کاغذی انجام شود و خبری از معاملات فیزیکی در مورد برق نیست؛ ضمن اینکه انجام معاملات در این بورس قواعد خاص خود را دارد که سازمان بورس در حال تهیه و تدوین یک آیین‌نامه اختصاصی برای این بورس است.

این بورس به‌صورت یک شرکت مستقل فعالیت خواهد کرد و شصت درصد سهام آن متعلق به نهاد‌های مالی نظیر بانک‌ها، بیمه‌ها، مۆسسات اعتباری و سرمایه‌گذاری‌هاست، 20 درصد آن به فعالان بخش نفت و گاز و نیرو اختصاص می‌یابد و 20 درصد باقیمانده نیز به مردم فروخته خواهد شد.

لازم به یادآوری است که ایجاد و راه‌اندازی بورس‌های کالایی در ایران، در راستای تحقق برنامه‌های سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ایجاد و گسترش بازارهای تخصصی صورت گرفته است. در این راستا تشکیل بورس انرژی با محوریت برق پس از موافقت شورای عالی بورس و اوراق بهادار در برنامه کاری قرار گرفته بود که در حال حاضر به صورت آزمایشی به فعالیت خود می‌پردازد.

در بورس انرژی امکان انجام معاملات پیمان آتی (foward)، قراردادهای‌ آتی (futures) و اختیار معامله (option) فراهم می‌ شود که در گام نخست، قرارداد مورد معامله در این بورس، پیمان آتی (مبتنی‌بر سلف موازی) خواهد بود که بخش تحویل فیزیکی کالا را نیز پوشش می‌دهد.

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز گفته است که با راه‌اندازی این بازار امکان خرید و فروش انرژی، تأمین مالی برای تولیدکنندگان، تأمین انرژی برای توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان، کشف قیمت روزانه انرژی، پوشش ریسک، شفافیت معاملاتی، تسهیل در تبادلات انرژی و کاهش هزینه‌های معاملاتی در بخش مبادلات انرژی فراهم خواهد شد.

بر اساس مطالب مطروحه باید منتظر ماند و دید ایا بازار بورس انرژی متاثیر از بازار بورس که این روزها شاخص‌هایش درخشان‌تر از همیشه در حال صعو هستند به فعالیت خواهد پرداخت و آیا ایران می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در تعیین نرخ‌های انرژی ایفا کند و آیا با استفاده از این پتانسیل می‌تواند تحریم‌ها را دور زد و راه‌های جدیدی برای توفیق به دست آورد یا خیر؟

آنچه پرواضح است اینکه بورس انرژی از آنجایی که بازار نوین در ایران محسوب می‌شود باید با دقت نظر بیشتری به آن توجه کرد و با برنامه‌ریزی مدون‌تری برای موفقیتش اقدام کرد.