تدوین فرهنگ انقلاب اسلامی

در قسمت قبل به اهمیت فرهنگ و فرهنگ سازی اشاره شد و دو نقش از نقش های فرهنگی روحانیت بیان گردید. در این قسمت دیگر نقش فرهنگی روحانیت و حوزه را بیان می داریم؛

3- تدوین، نبیین و ترویج فرهنگ انقلاب

انقلاب اسلامی ایران انقلابی اسلامی در جهت از بین بردن فرهنگ های ضد اسلامی و دینی و استقرار فرهنگ اسلامی بود. از این رو بعد از پیروزی انقلاب، نقش فرهنگ سازی و حراستی حوزه و روحانیت بیش از پیش نمایان تر می شود.

این پیروزی و این انقلاب، نقش دیگری را پیش روی حوزه می گذارد و حوزه به عنوان سردمدار انقلاب، نقش جدید تدوین فرهنگ انقلاب و سپش اشاعه آن را پیش روی خود می بیند.

حوزه همانطور که در مبارزات انقلابی روحانیون بسیاری را فدا کرد و روحانیت مبارز همیشه در صف اول حمایت از انقلاب بودند، اکنون نیز باید در صف اول تولید، تدوین و اشاعه فرهنگ انقلاب باشند.

ابتدا حوزه باید فرهنگ را بشناسد، انقلاب را به خوبی بشناسد تا بتواند فرهنگ انقلاب را تدوین کند. محققان حوزوی باید با بررسی ایدئولوژی انقلاب این تدوین را در دست بگیرند تا آن ها که صلاحیت ندارند وارد عمل نشوند؛

" محققان ... بنشینند، اینها را تقسیم‌بندی كنند و تفكر و ذهنیت انقلاب و به تعبیر اروپایی آن، ایدئولوژی انقلاب را ... تدوین كنند و آن را ـ نه در یك جلد كتاب و نه با یك بیان ـ بیرون بدهند؛ كه اگر از ما پرسیدند، انقلابتان چیست؟ بگوییم، این است. اگر شما چنین كاری نكردید، دیگرانی كه غالباً صلاحیت ندارند خواهند كرد."[1]

حوزه باید خطراتی که پیش روی فرهنگ انقلاب است را بشناسند.

خطر کفر و شرک اعتقادی را بشناسند، خطر ارتجاع از فرهنگ توحیدی، خطر تعرب بعد از هجرت و ارتداد فرهنگی- سیاسی، خطر جهل به مبانی تفکر اسلامی، خطر ترک امر به معروف و نهی از منکر، خطر بدعت های نوظهور، خطر تغییر آرمان های الهی، خطر رفاه زدگی، خطر تحریف اندیشه انقلاب اسلامی، خطر تحریف تاریخ انقلاب، خطر تحجر و جمود، خطر پلورالیسم های مذهبی، خطر فراموشی فرهنگ قرآن، خطر مهجوریت سنت و احادیث نبوی در انبوه تئوریهای غربی، خطر تفرقه امت تحت شعار ملی گرایی و دموکراسی، خطر ترویج قوانین و استانداردهای کفار بر بلاد اسلامی تحت حقوق بشر و ده ها خطر فرهنگی دیگر را بشناسد و راه ها مبارزه با آن را دریابد.

متاسفانه به نظر میآید حوزه، آنچنان که باید به این وظیفه عمل نکرده است. به عبارت دیگر ضعیف عمل کرده و با گذاشته سال ها از انقلاب و وجود نظریه پردازان انقلابی و انقلاب دیده در حوزه، برنامه ای مدون را شاهد نیستیم. حوزه باید مبانی فکری و فرهنگی انقلاب را به صورت مدون و قابل ارائه، تدوین کرده و عرضه نماید.

"این انقلاب، با این عظمت و ابعاد و آثار عملی، از لحاظ ارایه‌ی مبانی فكری خودش، یكی از ضعیفترین و كم‌كار‌ترین انقلابها و بلكه تحولات دنیاست ...

وقتی انقلاب اكتبر تحقق پیدا می‌كند، در طول ده، پانزده سال، آن‌قدر كتاب و فیلم و قصه و جزوه در سطوح مختلف ، راجع به مبانی فكری این انقلاب نوشته می‌شود كه در كشورهایی كه باد آن انقلاب به آنها رسیده، دیگر مردم احتیاجی ندارند كه از كتابهای آنها استفاده كنند! آن‌قدر فضای ذهنی پر شده است كه روشنفكرهای خود كشورها می‌نشینند راجع به مبانی ارزشی و فكری آنها كتاب می‌نویسند! در سه، چهار دهه‌ی گذشته‌، چه قدر ایرانیها درباره‌ی مبانی فكری انقلاب شوروی، به زبان فارسی كتاب نوشتند؛

چون دیگر اشباع شده بودند. یعنی آنها این‌قدر نوشتند كه همه‌ی روشنفكرهایی كه به نحوی از لحاظ فكری با آنها ارتباط پیدا می‌كردند، از لحاظ فكری اشباع می‌شدند و بعد یك آدم مثلاً دست به قلم و با فكر و روشنفكری، خودش می‌جوشید و مطالبی ـ غیر از ترجمه‌های فراوانی كه از آثار آنها می‌شد ـ می‌نوشت.

ما چه كار كرده‌ایم؟ كاری كه ما در این زمینه كرده‌ایم، واقعاً خیلی كم است. گاهی انسان دلش نمی‌آید كه بگوید در حد صفر، چون واقعاً كسانی با اخلاص كارهایی كرده‌اند؛ اما اگر نخواهیم ملاحظه‌ی این جهات عاطفی را بكنیم، باید بگوییم یك ذره بیشتر از صفر ...

یازده سال از انقلاب می‌گذرد؛ خوب بود كه صدها نویسنده‌ی اسلامی، مبانی اسلام را بنویسند. ... می‌بایست تربیت می‌كردیم كه نكردیم. این، یكی از كارهای حوزه است....

بیشترین مسؤولیت را حوزه‌ی علمیه ـ و بیش از همه قم ـ دارد. قم بایستی محصول وافری در این زمینه می‌داد."[2]

روحانیت نقش بسزایی در این انقلاب اسلامی داشته است، پس چرا نباید در ادامه آن و بقای آن و تبیین فرهنگ این انقلاب محصول مهمی داشته باشد؟!

اگرهم اکنون که مبانی انقلاب و فرهنگ انقلاب برای آشکار شدن و ترویج بیشتر، احتیاج فراوانی به تلاش روحانیت دارد از حمایت حوزه بهره ای نبرد، آماج تحریف ها خواهد شد.

اگر حوزه و روحانیت به تدوین فرهنگ انقلاب نپردازد دشمنان به تدریج نقش روحانیت را در انقلاب تحریف کرده و حتی آن مشارکت زمان انقلاب که از روحانیت دیده شده بود، از نظرها پاک می شود.

رهبر معظم انقلاب به این مسئله اشاره کرده اند:

"نقش روحانیون در این انقلاب، چیز غیر قابل انكاری است. هیچ كس هم تاكنون، این نقش را انكار نكرده است. البته، برای انكار كردن، دیر نشده است! دست‌های تحریف، در جا به جای تاریخ ما، از اول تا حالا، دخالت و اعمال نظر و اعمال نفوذ كرده‌اند.

در این قضیه هم هیچ بعید نیست كه روزی، یك عده آدم‌هایی پیدا بشوند، بنویسند و بگویند كه جامعه‌ی علمی اسلامی و روحانیت اسلام، در این انقلاب نقش و تأثیری نداشته‌اند"[3]

حوزه ای که تأثیر بسزایی در پیروزی انقلاب داشته است آیا وقت آن نیست که فرهنگ انقلاب اسلامی را نیز تدوین کند تا در این شرایط بیداری اسلامی و جنبش های آزادیخواه اسلامی، سرلوحه کسانی باشد که از هجوم فرهنگ های غربی رنج می برند؟

نقش مهم حوزه در این انقلاب فراموش ناشدنی ست؛

"روحانیت از اول انقلاب، در حفظ دستاوردهای آن، عنصر بسیار مؤثری بود. این كارخانه‌ها و این پادگان‌ها و این مراكز و این جبهه‌ها را، زبان‌های گرم روحانیون نگه داشت؛ آنهایی كه علاقه داشتند و زبان گرم را با سخنی كه از دلِ گرم برخاسته بود، می‌گفتند."[4]

امید ست حوزه های علمیه رابطه خود را با فرهنگ جامعه محکم تر کرده و با اتکا به نقش اساسی خویش در دوران انقلاب، به تلاش خود برای تبیتن و تدوین فرهنگ انقلاب اسلامی ادامه دهند.

پی نوشت ها:

[1] سخنرانی در دیدار با نمایندگان فضلا و طلاب حوزه علمیه قم، 7/9/68.

[2] همان.

[3] سخنرانی در دیدار با علما و روحانیون استان مازندران، ‌17/2/1363.

[4] سخنرانی در دیدار با علما و روحانیون كاشان، 3/9/1366.

منابع:

بیانات مقام معظم رهبری

تهیه و تولید : احمد اولیایی ، گروه حوزه علمیه تبیان