کلید طلایی کجاست؟!

از جمله دلایل منکران بعثت آن بود که چگونه می توان به صدق ادعای یک نبی پی برد؟ در این نوشتار می کوشیم پاسخ این سۆال را روشن نماییم و ادله و دلایل صدق دعوی پیامبر را معرفی نماییم.

یک معجزه!

لازم است که ادعای نبوت پیامبر همراه با دلیلی باشد که آن را اثبات نماید و گرنه در غیر این صورت ادعای ایشان غیر قابل دفاع و قبول خواهد بود. این موضوع کاملاً با فطرت آدمی سازگار و هماهنگ است. ابن سینا می گوید: کسی که ادعایی را بدون دلیل و برهان بپذیرد از فطرت انسانی خارج شده است. به همین دلیل هم هست که انبیاء راستین هنگام در خواست مردم برای نشانه ای مبنی بر صدق پیامبری شان تن می دادند. زیرا این درخواست را موافق عقل و فطرت در می یافتند.

راههای سه گانه!

براین اساس از سه راه می توان صحت ادعای یک نبی راستین را دریافت. اول معجزه. دوم تصدیق پیامبر قبلی بر پیامبری نبی بعدی و سومین راه جمع قرائن و شواهد از حالات مدعی و شاگردان، روش و سیاق او که در مکتبش تعلیم یافته اند.

امر خارق العاده!

نخستین راه برای اثبات نبوت یک پیامبر ارائه معجزه است معجزه امر خارق العاده ای است که مقرون به تحدی و ادعای نبوت باشد و در عین حال معارضی پیدا نکند. در توضیح بیشتر باید گفت امر خارق العاده امری است که برخلاف عادت طبیعی رخ می دهد و گرنه امری خلاف عقل نیست، مثلاً اجتماع دو امر نقیض امری خلاف عقل است که هیچگاه اتفاق نمی افتد ولی امری خلاف عادت طبیعی بشر می تواند توسط نبی به عنوان معجزه انجام شود.

مثل شکافتن کوه ،این موضوع خلاف عقل نیست بلکه خلاف روند عادی است. همچنین هر امر خارق العاده ای معجزه نیست زیرا امور خارق العاده ای رخ می دهند ولی صاحبان آنها ادعای پیامبری ندارند. این اعمال کرامات نامیده می شوند همانند حضور رزق نزد حضرت مریم (س)، این موضوع از کرامات ایشان است و گرنه معجزه نامیده نمی شود زیرا همراه با ادعای نبوت نیست. از سوی دیگر در معجزه مبارزه طلبی وجود دارد یعنی تحدّی و مبارزه طلبی برای رقابت با آن. معجزه الهی هرگز در مبارزه طلبی شکست نمی خورد و تنها دروغگویانند که در این تحدی شکست می خورند. همچنین پس از تحدی معجزه، حریف و معارضی وجود نخواهد داشت. لذا معجزه عجز مردم را نمایان می سازد. بنابراین اعمال عجیبی که جادوگران و سامران انجام می دهند معجزه نیست. زیرا به هر حال معارضی و مبارزه ی برای عملشان وجود دارد و خود تعدد ساحران حاکی از همین مطلب است!

از سوی دیگر سحر و جادو قابل تعلیم و تعلم است و لذا دوره ای طول می کشد تا یک ساحر حرفه ای بتواند حیله های خود را بدون خطا ارائه دهد. در حالی که معجزه قابل تعلیم و تعلم نیست و به یک باره بدون سابقه ی قبلی از انبیاء الهی سر می زند.

کلید طلایی کجاست؟!

از دیگر نکات مهم در شناختن معجزه از غیر آن و تمیز معجزه از سحر و جادو آن است که باید دانست یک پیامبر به سوی خدا می خواند و مردم را به سوی او هدایت می کند و برای نفع و سود شخصی خودش چیزی نمی طلبد، در حالی که یک ساحر و جادوگر بدنبال شهرت و یا ثروت است و مردم را به سوی خودش می خواند. این کلید طلایی نه تنها در اثبات و تمیز معجزه از غیر آن کار برد جدی دارد بلکه در همه ی زمانها برای تمیز مدعیان راستین دین و عرفان از دروغگویان و کذابین می تواند راهگشا باشد. در تشخیص الهی بودن و یا شیطانی بودن یک عرفان و آموزه باید دید رهبران آن مردم را به سوی خود می خوانند و یا خدا را به مردم نشان می دهند؟!

یک راه دیگر!

یکی دیگر از راههای اثبات صدق دعوی پیامبران تنصیص نبی سابق است. هنگامی که نبوت یک پیامبر از راه معجزه اثبات می شود می توان به گواهی او برصدق نبوت نبی دیگر اعتماد کرد. زیرا وقتی نبوت پیامبری اثبات می شود می فهمیم که او نبی است که دروغگو نیست و خطا و اشتباه نمی کند. پس وقتی او گواهی دهد که پیامبری پس از او می آید به فلان نام و یا به فلان صفات و ویژگی ها می توان به او اعتماد کرد. از جمله تنصیص حضرت مسیح (ع) برنبوت نبی خاتم (صلی الله علیه و آله) همانطور که قرآن ذکر کرده است: "و اذ قال عیسی بن مریم یا بنی اسرائیل إنی رسول الله الیکم مصدقاً لما بین یدی من التوراة و مبشراً برسول یأتی من بعدی اسمه احمد، و هنگامی که عیسی بن مریم گفت ای قوم بنی اسرائیل همانا من رسول خدا به سوی شما هستم که تورات را آوردم وبه پیامبری پس از خود به نام احمد بشارت می دهم" (صف/6)

صفات او را می شناختند!

همچنین به گواهی قرآن کریم اهل کتاب پیش از ظهور حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) به پیامبری با آن صفات و ویژگی ها آشنا بودند: الذین آتینا هم الکتاب یعرفونه کما یعرفون أبناء هم و إن فریق منهم لیکتمون الحق و هم یعلمون. (بقره /146) کسانی که کتاب نزدشان بود او را (نبی) می شناختند همان طور که فرزندانشان را می شناختند و با این حال گروهی از ایشان حق را کتمان کردند با اینکه می شناختند.

قرائن و شواهد!

راه سومی که در تشخیص صدق نبوت نبی مطرح است توجه به شواهد و قرائنی است که بتوان نبی صادق را از دروغگو تشخیص داد. از مهمترین این ویژگیها نفسانیات و روحیات خود نبی است که اگر دارای اخلاق فاضله باشد و به دنبال دنیا و زخارف آن نباشد، بلکه مردم را تنها به سوی خدا دعوت نماید صدق دعوی او آشکار می گردد. در غیر اینصورت کذاب و دروغگویی بیش نیست! دیگر از قرائن صدق دعوی پیامبری مضمون دعوت پیامبر است. اگر پیامبر به صفات و افعال خالق دعوت نماید و فضایل انسانی را ترویج نماید خود قرینه ی مهمی است که پیامبری الهی است. دیگر از قرائن و مسائلی است که در دعوت خود از آنها استفاده می کند. اگر او از روشها و مسائلی در دعوت بهره ببرد که موافق فطرت الهی انسانها و طهارت و پاکی باشد و منطبق براصول انسانی باشد نشان می دهد که پیامبری الهی است اما اگر متوسل به علوم غریبه و اجرام آسمانی باشد و یا از روشهای غیر انسانی استفاده کند و یا به قول ماکیاولی که هدف وسیله را توجیه می کند، اعتقاد داشته باشد باید در صدق دعوی او شک نمود.

خلاصه سخن ...

از سه راه می توان صحت ادعای یک نبی راستین را دریافت. اول معجزه. دوم تصدیق پیامبر قبلی بر پیامبری نبی بعدی و سومین راه جمع قرائن و شواهد از حالات مدعی و شاگردان می باشد .کرامت نیز همچون معجزه امری خارق العاده است بااین تفاوت که همراه با ادعای نبوت نیست ومعزه هموار ه با تحدی همراه است .

فهرست منابع و مآخذ:

1-    محاضرات فی الالهیات – آیت الله سبحانی.

2-    کشف المراد – علامه ی حلی.

3-    تجرید الاعتقاد – خواجه نصیر الدین طوسی.

4-    تفسیر المیزان علامه طباطبایی – تفسیر سوره ی صف و بقره.