تبیان، دستیار زندگی
از دیدگاه اسلام كارگزاران خدمتگزار مردم هستند ، نه ارباب آنان . از این رو باید نحوه رفتار و معاشرت آنان با مردم ، براساس عناصر ارزشی اسلام باشد .
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ویژگی یک کارگزار برای استخدام


از دیدگاه اسلام كارگزاران خدمتگزار مردم هستند ، نه ارباب آنان . از این رو باید نحوه رفتار و معاشرت آنان با مردم ، براساس عناصر ارزشی اسلام باشد .    


امام علی

در قرآن خطاب به رسول اكرم ( صلی الله علیه وآله ) آمده است : اگر خشن و بد خلق بودی مردم از اطراف تو پراكنده می شدند. یكی از ویژگی های مهمی كه از دیدگاه نهج البلاغه به آن توجه خاص شده حسن معاشرت كارگزاران با مردم است ؛ كه باید براساس اصول و مبانی و ارزش های اخلاق اسلامی باشد .

از دیدگاه نهج البلاغه كارگزاران همانند درندگان نیستند كه مردم از آنان وحشت داشته و جرأت صحبت كردن با آنان را نداشته باشند . از این رو كارگزاران باید با مردم با بهره گیری از عوامل و عناصر مهم اخلاقی همانند تواضع ، عفو ، محبت نسبت به مردم ؛ معاشرت كارگزارانی همانند محمد بن ابو بكر و مالك اشتر توصیه می كند كه با مردم براساس مهر ، عاطفه ، عفو و تواضع برخورد كنند چنانكه آن حضرت خطاب به محمد بن ابو بكر فرمود : دو بال خود را در برابرشان فرود آر و با آنان با نرمی رفتار نما و در هنگام مواجهه با آنان با چهره خندان و گشاده روبرو شو .

آن حضرت خطاب به مالك اشتر فرمود : ... دل خویش را با مهر رعیت سرشار ساز و به آنان محبت نموده و لطف نما .

برای آنان مثل درنده خونخوار مباش كه لقمه از دهان آنها بگیری ، زیرا مردم دو دسته اند یا برادران دینی تواند و یا در خلقت شبیه خودت كه از آنان لغزش سر می زند و دستخوش انحراف می شوند ... بنابراین از عفو و گذشت خویش آنان را بهره مند ساز زیرا تو مافوق آنهایی و امام تو مافوق تو و خداوند مافوق امام تو است ...

نكته قابل توجه آن است كه علی ( علیه السلام ) به مردم نحوه برخورد با حاكمان را نیز تعلیم می دهد . حضرت یكی از اهداف حكومت خویش را برقراری عدالت كه مصداق بارز آن ، احقاق حق محرومان است ؛ بیان كرده است . با من آنسان كه با جباران و ستمگران سخن می گویند سخن نگویید ، القاب پر طنطنه برایم بكار نبرید .

عدالت و ظلم ستیزی

از دیدگاه علی ( علیه السلام ) یكی از ویژگی ها و صفات مهم كارگزاران نظام اسلامی ، عدالت ، ظلم ستیزی و مساوات نگری است . عدالت و ظلم ستیزی از مقوله هایی است كه در فرهنگ امام علی (علیه السلام) از اهمیت ویژه ای برخوردار است . این نگاه امام با دیدگاه قرآن و منظر رهبران الهی دیگر نیز هماهنگ است .

با توجه به نقش صداقت در شیوه زمامداری است كه علی (علیه السلام) به مالك اشتر توصیه می كند كه با مردم صادقانه برخورد نموده و از وعده و شعارهایی كه همراه عمل نیست پرهیز كند . زیرا كه وعده های بدون عمل و نشان دادن غیرواقع را به صورت واقع ؛ موجب خشم خدا و مردم می شود

آن حضرت خطاب به فرزندان خود فرمود : دشمن ستمكاران و یاور ستمدیدگان باشید . ... از منظر علی (علیه السلام) حكومت باید مبتنی بر رفع تبعیض و مساوات نگری باشد . از این رو كارگزاران او هم باید عادل باشند و هم عدالت نگر ؛ كه هیچ از مسیر عدالت منحرف نشده و در سیاستگزاری های كشور عدالت را رعایت كنند .

آن حضرت درباره كارگزاران برتر فرمود : برترین كارگزاران كسانی هستند كه نام و خاطره اش به عدل یاد شود . كارگزاران جوامع اسلامی باید بدانند كه رسیدگی به وضعیت محرومان و احقاق حق آنها یكی از وظایف مهم آنان است . سیاست گزاران باید سعی كنند كه در جهت رفع تبعیض و بهبود توده مردم كه معمولاَ محرومان و پابرهنگان هستند ، سیاست های اصولی و منطقی اتخاذ كنند كه آنان ستون فقرات جامعه و پشتوانه محكم حكومت ها هستند .

مشورت

در جوامع بشری مشورت و بهره گیری از تجربیات و افكار دیگران یک اصل پذیرفته شده است . از این رو است كه رهبران و كارگزاران جوامع ، مشاورین متعدد در زمینه های مختلف دارند . در مسایل علمی نیز مشورت كاربرد مهم دارد . چنانچه پزشكان در مسایل پزشكی مشاوره می كنند . از دیدگاه اسلام نیز به مشورت ، تبادل افكار و بهره گیری از تجارب دیگران توجه خاص شده است .

رسول اكرم ( صلی الله علیه وآله ) مشورت را موجب رشد دانسته و خود آن حضرت در زمینه های مختلف با اصحاب خود مشورت می كرد . چنانكه آن حضرت در جنگ بدر ، احد ، طائف و صلح حدیبیه و ... با اصحاب خود مشورت كرد .

با توجه به بررسی های مهمی كه پیرامون دیدگاه علی (علیه السلام) درخصوص لزوم مشورت كارگزاران ، صورت گرفت ؛ چنین می توان گفت : یكی از ویژگی های مهم مدیران حكومتی و كارگزاران مشورت با دیگران است . نكته قابل ذكر آن است كه از دیدگاه علی (علیه السلام) كارگزاران با هر كسی نباید مشورت كنند ؛ به دلیل اینكه مشورت با برخی افراد در مسایل حكومتی نه تنها مفید نیست ، بلكه زیان آور است .

مشورت

از این روست كه علی (علیه السلام) به مالك اشتر دستور می دهد كه با علما و حكیمان مشورت كرده و از مشورت با برخی از افراد پرهیز كند چنانكه آن حضرت فرمود : با بخیل مشورت نكن زیرا از بخشش و كمك به دیگران باز می دارند و از فقر می ترسانند . همچنین با افراد ترسو مشورت نكن زیرا آنها تو را از انجام كارهای مهم باز می دارند . و نیز با افراد حریص مشورت نكن كه آنها برای جمع آوری ثروت و یا كسب مقام ستمگری را در نظر تو نیك جلوه می دهند.

حسن سابقه

یكی از ویژگی ها و شرایط كارگزاران از دیدگاه علی (علیه السلام) برای اولویت خود برای رهبری امت اسلامی به حسن سابقه خود استدلال می كرد . در گماردن و عزل مدیران حكومتی از سوی علی (علیه السلام) نیز به این ویژگی اهمیت داده شده است . به دلیل اینكه عزل برخی از كارگزاران به خاطر سوء سابقه آنان بوده است كه در حكومت قبل داشته اند .

امام علی(علیه السلام) معاویه را به خاطر سوء سابقه اش مورد سرزنش قرار داده فرمود : تو لیاقت رهبری را نداری با توجه به ویژگی فوق است كه حضرت علی (علیه السلام) مالك اشتر را مخاطب قرار داده فرمود :

بدترین وزرای تو كسانی هستند كه برای آنها بیابی از كسانی كه از نظر فكر و نفوذ كمتر از آنان نیستند ، اما بار گناهان آنها را به دوش نمی كشند هزینه این افراد بر تو سبكتر و همكاریشان با تو بهتر است. 

همچنین آن حضرت در مورد انتخاب وزرا كه اصالت خانوادگی و سابقه درخشان دارند ، خطاب به مالک اشتر فرمود : پس به سراغ كسانی برو كه از خانواده های اصیل ، نجیب ، با شخصیت ، مؤمن ، صالح و خوش سابقه اند . بدترین وزرای تو كسانی هستند كه برای جنایتكارن پیشین وزارت نموده و یا شریک جنایتشان بوده اند .

از سخنان علی (علیه السلام) چنین استفاده می شود كه در حكومت اسلامی مسۆولیت ها نباید به مهره های مۆثر در رژیم های طاغوتی كه معمولاََ سابقه سوء دارند واگذار شود. به دلیل اینكه آنها علاوه بر آنكه صلاحیت چنین مسۆولیتی را ندارند ، از نظر مردم نیز اعتبار ندارند و سبب وهن حكومت اسلامی می شود .

دیدگاه علی (علیه السلام) درخصوص حسن سابقه كارگزاران یک اصل مهم و مقبول جوامع است به دلیل اینكه در جوامع یكی از معیار و پارامترهای گزینش كارگزاران حسن سابقه است. اگرچه امكان دارد كه برخی افراد بد سابقه به حسب تحولات جوامع عوض شود ولی چنین افرادی كم هستند .

امانت داری

حكومت از دیدگاه علی (علیه السلام) امانت الهی است كه فلسفه وجودی آن برای اجرای قوانین الهی ، برقراری عدالت ، احقاق حق محرمان ، و ... است چنانكه آن حضرت فرمود : خدایا تو می دانی آنچه از ما در گرفتن زمام حكومت به دست واقع شد به خاطر رغبت در امر حكومت و سلطنت نبود ، و نه برای به دست آوردن متاع دنیا ، هدف این بود كه دینت را زنده كنیم و بلاد تو را اصلاح نماییم تا بندگان مظلوم تو احساس امنیت كنند و حدود و قوانین تو را برپا سازیم .

براین اساس كارگزاران حكومت اسلامی امانت دار این امانت الهی هستند ؛ كه باید امین باشند . از این رو می توان گفت : یكی از شرایط و صفات مهم كارگزاران از دیدگاه علی (علیه السلام) امانت داری است    

آن حضرت درباره كارگزاران برتر فرمود : برترین كارگزاران كسانی هستند كه نام و خاطره اش به عدل یاد شود . كارگزاران جوامع اسلامی باید بدانند كه رسیدگی به وضعیت محرومان و احقاق حق آنها یكی از وظایف مهم آنان است . سیاست گزاران باید سعی كنند كه در جهت رفع تبعیض و بهبود توده مردم كه معمولاَ محرومان و پابرهنگان هستند ، سیاست های اصولی و منطقی اتخاذ كنند كه آنان ستون فقرات جامعه و پشتوانه محكم حكومت ها هستند

صداقت

در حوزه تعلیمات اسلام صداقت یكی از عناصر مهم ارزشی است . رسول خدا ( صلی الله علیه وآله ) فرمود : برای امتحان مردم نگاه به زیادی نماز و روزه آنها و كثرت حج و نیكی كردن آنها به مردم و سرو صدای آنها در عبادت شبانه نكنید . ولی نگاه به راستگویی و امانت آنها كنید .

معصومان دیگر (علیه السلام) نیز به این عنصر ارزشی اسلامی و انسانی توجه خاص داشته اند . با توجه به نقش سازنده صداقت در روابط اجتماعی و سیاسی ؛ رعایت آن برای همگان اهمیت دارد و لكن رعایت این پدیده ارزشمند برای كارگزاران از اهمیت ویژه ای برخوردار است . زیرا كه صادقانه برخورد نمودن كارگزاران با مردم و گفتن حقایق و واقعیات به مردم ؛ نقش بنیادی در جلب رضایت و اعتماد عمومی دارد ؛ اعتماد مردم به دولتمردان بزرگترین سرمایه كارگزاران است . از این رو در نهج البلاغه به اعتماد مردم و مسۆولان توجه خاص شده است .

با توجه به نقش صداقت در شیوه زمامداری است كه علی (علیه السلام) به مالك اشتر توصیه می كند كه با مردم صادقانه برخورد نموده و از وعده و شعارهایی كه همراه عمل نیست پرهیز كند . زیرا كه وعده های بدون عمل و نشان دادن غیرواقع را به صورت واقع ؛ موجب خشم خدا و مردم می شود .

حضرت خطاب به مالك اشتر فرمود : از منت نهادن بر رعیت به جهت احسانی كه نموده ای و یا بیش از حد جلوه دادن آنچه كرده ای بپرهیز و نیز از دادن وعده ای كه خلف می كنی احتراز كن ؛ چه منت نهادن ، احسان را بی ارزش می كند و زیاده نگری روشنایی حق را می برد و خلف وعده موجب خشم خدا و مردم می شود .

خدای تعالی فرمود : گناه بزرگی است از نظر خداوند كه بگویید آنچه را عمل نمی كنید . اعتماد مردم به دولتمردان بزرگترین سرمایه كارگزاران است .

فرآوری : زهرا اجلال  

بخش نهج البلاغه تبیان


منابع :

سایت حوزه

سایت امام علی علیه السلام

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.