تبیان، دستیار زندگی
معاصی وگناهان همانند سمومات در خوراکی ها مضر وخطرناک هستند همانطور که سمومات اگر وارد بدن شوند مزاج را دگرگون می کنند وروح وجسم را می آزارند گناهان نیز اگر به توسط عفو وبخشش پروردگارت برطرف نگردند سبب هلاکت ونابودی انسان خواهند شد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

دو امان از عذاب الهی


معاصی و گناهان همانند سمومات در خوراکی ها مضر وخطرناک هستند همانطور که سمومات اگر وارد بدن شوند مزاج را دگرگون می کنند و روح و جسم را می آزارند گناهان نیز اگر توسط عفو وب خشش پروردگارت برطرف نگردند سبب هلاکت و نابودی انسان خواهند شد.


شفاعت

منجیان انسان در کلام امیر مۆمنان

"و حكى عنه أبو جعفر محمد بن علی الباقرعلیه السلام  أَنّه قال: كَانَ فِی الاْرْضِ أَمَانَانِ مِنْ عَذَابِ اللهِ سُبْحَانَهُ، وَقَدْ رُفِعَ أَحَدُهُمَا، فَدُونَكُمُ الاْخَرَ فَتَمَسَّكُوا بِهِ: أَمَّا الاْمَانُ الَّذِی رُفِعَ فَهُوَ رَسُولُ اللهُ صلى الله علیه وآله . وَأَمَّا الاْمَانُ الْبَاقِی فَالاْسْتِغْفَارْ قال اللهُ تعالی :وَ ما كانَ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فیهِمْ وَ ما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ "(1)

امام باقر علیه السلام از جدش امیر مۆمنان(علیه السلام)چنین نقل مى‏كند كه‏فرمود: در روى زمین دو امان و وسیله نجات از عذاب الهى بود كه یكى از آنها برداشته شد، دومى را دریابید و به آن چنگ زنید.اما امانى كه برداشته شد رسول الله بود،و اما امانى كه باقى مانده استغفار است،خداوند تعالى‏مى‏فرماید، «خدا آنها را عذاب نمى‏كند تا تو در میانشان هستى و خداوند آنها را هرگز عذاب نمى‏كند در حالیكه استغفارمى‏كنند.» (انفال،ایه33)

به گفته سید رضی این کلام امام علی (علیه السلام) بهترین استفاده و لطیف ترین استنباط از آیه قرآن کریم است. هنگامی که به عقل وخرد خویش رجوع کنیم آنچه را که در این آیه مبارکه آمده و استنباطی را که امام(علیه السلام) از آن کرده در می یابیم. پیغمبر اسلام(صلی الله علیه و آله) مطابق آیه شریفه "وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمینَ "(2) رحمتی برای تمام جهانیان بود چگونه ممکن است این کانون رحمت الهی در میان امت باشد و خدا آنها را عذاب کند.

از سویی دیگر، استغفار یکی از وسایل جلب رحمت خداست، زیرا خودش بندگان را دعوت به استغفار کرده و وعده غفران و آمرزش داده و فرموده: " قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ "(3) بگو: "اى بندگان من- كه بر خویشتن زیاده‏روى روا داشته‏اید- از رحمت خدا نومید مشوید. در حقیقت، خدا همه گناهان را مى‏آمرزد، كه او خود آمرزنده مهربان است‏."

طلب عفو ومغفرت از پیشگاه پروردگار برهمه فرض ولازم است،چنانکه خوبان عالم و اولیاء الله چون مولای متقیان علی (علیه السلام) وامام سجاد(علیه السلام) در مناجاتها وادعیه عارفانه ی خویش بیش از دیگران از خداوند تبارک وتعالی طلب آمرزش می کردند در حالی که مرتکب گناه ومعصیتی هم نمی شدند. توبه، خود دارای ارزش است اگرچه شخص مطمئن باشد که مرتکب حتی مکروهات نشده است،زیرا که اهل دل اولین گام را برای سیر وسلوک الی الله توبه می دانند

و در جایی دیگر در مورد استغفار می فرمایند: "مَنْ أُعْطِیَ أَرْبعاً لَمْ یُحْرَمْ أَرْبَعاً: مَنْ أُعْطِیَ الدُّعَاءَ لَمْ یُحْرَمِ الاْجَابَةَ، وَ مَنْ أُعْطِیَ التَّوْبَةَ لَمْ یُحْرَمِ الْقَبُولَ، وَمَنْ أُعْطِیَ الاْسْتِغْفَارَ لَمْ یُحْرَمِ الْمَغْفِرَةَ، وَ مَنْ أُعْطِیَ الشُّكْرَ لَمْ یُحْرَمِ الزِّیَادَةَ"(4) كسی كه توفیق چهار چیز پیدا كند از چهار چیز محروم نخواهد شد: كسی كه‏توفیق دعا بیابد از اجابت محروم نمى‏گردد، كسی كه توفیق توبه پیدا كند از قبول محروم نمى‏شود، و كسی كه توفیق استغفار بیابد از آمرزش محروم نمى‏گردد و كسی كه توفیق شكرگزارى پیدا كند از فزونى روزى محروم نخواهد شد.

بنابراین بعد از رحلت پیغمبر خدا و رفتن آن حضرت به دیار باقی مسلمانان می توانند خود را به وسیله توبه و انابه و استغفار از عذاب الهی مصون دارند و امام(علیه السلام) با استنباطی که در بالا آمد راه را به آنها نشان داده و بر آن تأکید ورزیده است.

مرحوم مغنیه در شرح نهج البلاغه خود می گوید: ضمیر در "لیعذبهم"به اهل مکه بر می گردد و منظور از "استغفار"در این آیه ترک شرک و روی آوردن به اسلام است، بنابراین معنای آیه این است که "خداوند اهل مکه را مادامی که پیغمبر در میان آنهاست عذاب نمی کند و بعد از او نیز اگر ایمان به رسالت آن حضرت بیاورند مجازات نخواهد کرد."(5)

به نظر می رسد که مرحوم مغنیه مفهوم آیه را محدود کرده است، زیرا ظاهر آیه با توجه به اینکه – سوره انفال از سوری است که در مدینه نازل شده – همه مسلمانان را شامل می شود نه فقط اهل مکه را، همچنین استغفار نیز معنای وسیعی دارد که هم گناه شرک و هم گناهان دیگر را در بر می گیرد و می دانیم بسیاری از عذابهای اقوام پیشین  به سبب گناهانی بود که غیر از شرک انجام می دادند؛مانند عذاب قوم لوط.

بعد از رحلت پیغمبر خدا ورفتن آن حضرت به دیار باقی مسلمانان می توانند خود را به وسیله توبه وانابه واستغفار از عذاب الهی مصون دارند وامام(علیه السلام) با استنباطی که در بالا آمد راه را به آنها نشان داده وبر آن تأکید ورزیده است

بنابراین، آیه مفهوم وسیعی دارد که همه مسلمانان در هر زمان را شامل می شود واستغفار نیز هرگونه توبه از گناه است.

طلب عفو و مغفرت از پیشگاه پروردگار بر همه فرض و لازم است، چنانکه خوبان عالم و اولیاء الله چون مولای متقیان علی (علیه السلام) و امام سجاد(علیه السلام) در مناجاتها و ادعیه عارفانه ی خویش بیش از دیگران از خداوند تبارک و تعالی طلب آمرزش می کردند در حالی که مرتکب گناه و معصیتی هم نمی شدند. توبه خود دارای ارزش است اگرچه شخص مطمئن باشد که مرتکب حتی مکروهات نشده است، زیرا که اهل دل اولین گام را برای سیر و سلوک الی الله توبه می‌دانند.

کلام آخر:

                   دارم امید عاطفتی از جانب دوست   /    کردم جنایتی وامیدم به عفو اوست

                    دانم که بگذرد ز سر جرم من که او  /  گرچه پری وشست ولیکن فرشته خوست

پی نوشت ها:

1- نهج البلاغه، حکمت 88.

2- انبیاء، آیه 107.

3- زمر، آیه 53.

4- نهج البلاغه، حکمت 135.

5- فی ظلال نهج البلاغه، ج4، ص267.

فرآوری: زهرا انصاری نسب

بخش نهج البلاغه تبیان    


منابع: نهج البلاغه،ترجمه وشرح مکارم/

اخلاق در نهج البلاغه ،سید کاظم ارفع/

پیام امام امیرالمۆمنین ،ج12،مکارم شیرازی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.