امام مهدی (عج) در احادیث شیعه و سنی

شناخت دین بر دو  پایه استوار است. عقل و نقل

عقل؛ عقل بشر محدود است و كلیات را درك می‌كند و پاسخگوی بسیاری از سۆال‌های انسان نیست. به عنوان مثال: عقل به ما می‌گوید به صورتی باید از نعمت دهنده تشكر كرد ولی چگونگی این شكر گذاری را بیان نمی كند.

نقل؛ نقل از قرآن و سنت تشكیل شده است. قرآن مانند قانون اساسی است و بیان امور جزیی را به سنت واگذار كرده است. مثال: در قرآن وجوب نماز و اینكه نماز انسان را از بدی و زشتی‌ها باز می‌دارد، آمده است(1) ولی چگونه انجام دادن و تعداد ركعت‌های آن را سنت و احادیث پیشوایان معصوم بیان می‌كند. در نتیجه سنت در میان منابع ما نقش ویژه‌ای دارد. حالا ببینیم مهدویت چقدر و چگونه در آن بیان شده است.

با نگاهی كلی به احادیث می‌بینیم بیش از پنجاه نفر از صحابه روایات مربوط به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را از رسول گرامی صلی الله علیه و آله و سلم نقل كرده‌اند. برخی از محققان 1941 روایت را بدون تكرار از پیشوایان معصوم در مورد مهدویت جمع آوری كرده‌اند كه 560 حدیث آن از پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است.(2) كتاب‌های زیادی قبل و بعد از ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در مورد ایشان نوشته شده است. گروهی از عالمان شیعی و سنی بنابر كثرت روایات قایل به تواتر این اخبار در مورد آمدن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف شده‌اند. محمد بن حسین آبری شافعی (363ق) در كتاب مناقب شافعی می‌گوید: اخبار بشارت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به آمدن «مهدی» به دلیل كثرت مخبران و راویان به حد تواتر رسیده است.(3)

روایات نقل شده در مورد امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را می‌توان به چهار گروه تقسیم كرد.

1.   روایات تفسیری: روایاتی كه در ذیل آیاتی از قرآن نقل شده و آن‌ها را بر مهدویت تطبیق كرده‌اند.

2.   روایات اخباری: احادیثی كه از آینده خبر می‌دهند مانند: وقوع غیبت، علایم ظهور، دوران حكومت.

3.   روایات تبیینی: روایاتی كه بیان كننده دلایل غیبت، اهمیت انتظار، وظایف منتظران و... هستند.

4.   روایات تاریخی: احادیثی كه نسب و ولادت و معجزات امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را مطرح می‌كنند.

از نگاهی دیگر احادیث مربوط به مهدویت به دو دسته تقسیم می‌شوند احادیث عام- احادیث خاص

1. احادیث عام: روایاتی كه موضوعاتشان بیان جانشینی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است مانند: حدیث ثقلین- حدیث دوازده خلیفه و حدیث؛ هر كس بمیرد و امام زمان خود را نشناسد، مرگش جاهلی است.(4)

كه به یك مورد به طور اختصار پرداخته می‌شود:

بیان حدیث ثقلین

حدود 34 نفر از صحابه پیامبر گرامی اسلام و بسیاری از بزرگان شیعه و سنی مانند: مسلم، ترمذی و احمد بن حنبل این حدیث را نقل كرده‌اند.(5) مضمون و ترجمه این حدیث شریف:

پیامبر اكرم در آخرین روزهای زندگانی خود در جمع مسلمانان فرمودند: «من دو چیز گرانبها در میان شما به امانت می‌گذارم، اگر از این دو پیروی كنید، بعد از من هرگز گمراه نخواهید شد. یكی از این دو مهم تر از دیگری است. اولی كتاب خدا كه ریسمانی متصل از آسمان به زمین است و دومی عترت و اهل بیتم این دو  از هم جدا نمی شوند تا اینكه در كنار حوض كوثر بر من وارد خواهند شد. پس بنگرید با این دو چگونه برخورد كنید.»

مراد از اهل بیت چه كسانی هستند؟ بنابر گفتار عالمان شیعی و سنی مراد از اهل بیت حضرت علی و فاطمه و فرزندان آنان می‌باشند كه پیامبر اسلام در جاهای مختلف آنان را به عنوان اهل بیت خود معرفی كردند.(6)

امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و حدیث ثقلین: هم اكنون قرآن كریم بدون هیچ‌گونه تحریفی در میان ما است، اما از اهل بیت، هم اكنون چه كسی در كنار قرآن است تا مسلمانان با پیروی از این دو چیز گرانبها هرگز دچار گمراهی و انحراف نشوند؟ عالمان شیعی و اهل سنت از پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل كرده اند كه فرمودند: مهدی از عترت و اهل بیت من و از فرزندان فاطمه است.(7)

در نتیجه هم اكنون امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف مصداق این حجت و عدل قرآن می‌باشد و پیروی از او بر ما لازم است.

2. احادیث خاص: مراد از آن، احادیثی است كه در مورد مهدویت وارد شده است.

در این زمینه بسیاری از مسایل مورد اتفاق شیعه و اهل سنت است به صورتی كه اگر «مهدی» با ویژگی‌های مطرح شده در روایات، از كنار كعبه، خانه خدا قیام خود را آغاز كند، تمامی مسلمانان اعتراف به آمدن او می‌كنند. در این نوشتار به بیان برخی از عرصه‌های مشترك میان شیعه و سنی در مورد امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌پردازیم. بیان موارد مشترك:

1.     اصل مهدویت؛ در روایات فریقین در حد تواتر آمده است در آخرالزمان شخصی به نام «مهدی» از فرزندان پیامبر قیام خواهد كرد. ابن حجر عسقلانی می‌گوید: اخبار به حد تواتر دلالت دارد بر اینكه «مهدی» از این امت است.(8)

2.  وجوب اعتقاد به مهدی؛ یكی از واجبات مهم در دین اسلام اعتقاد به آمدن «مهدی» است به صورتی كه منكر خروج او كافر معرفی شده است. جابر بن عبدالله از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل می‌كند: «كسی كه منكر خروج مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باشد، به آنچه بر محمد صلی الله علیه و آله و سلم نازل شده، كافر گردیده است».(9)

3.  جهانی بودن دعوت و حكومت او؛ بر این مسأله آیات قرآن نیز دلالت دارد.(10)

4. عدالت گستری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف؛ فراگیری عدل و داد در بسیاری از روایات مربوط به حضرت بیان شده است. ابوسعید خدری از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نقل می‌كند؛ مهدی از من است. او زمین را از عدل و داد پر می‌كند همان گونه كه از ظلم و جور پر شده است.(11)

هم نام پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بودن مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و بیعت میان ركن و مقام در آغاز قیام او و نزول عیسی بن مریم علیه السلام در زمان امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و اقتدا كردن به او در نماز و خسف بیداء و فراوانی نعمت در زمان او و مشخصات ظاهری امام و از فرزندان فاطمه بودن مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و... از موارد دیگر مشترك میان شیعه و اهل سنت است. تنها فرق میان علمای شیعه و سنی در مهدی نوعی و شخصی است. شیعیان معتقدند امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرزند امام حسن عسكری علیه السلام و امام دوازدهم می‌باشد و هم اكنون زنده است و از عمر او بیش از هزار سال می‌گذرد ولی اهل سنت اعتقاد به مهدی نوعی دارند یعنی «مهدی» با این ویژگی‌ها در آخرالزمان خروج و عدل و داد را در سراسر زمین پیاده خواهد كرد.(12)

پی نوشت:

1- نساء/103- عنكبوت/45.

2- به معجم احادیث امام المهدی مراجعه شود.

3- التذكره، ج1، ص701.

4- صحیح بخاری، ج5، ص13- صحیح مسلم، ج6، ص21.

5- صحیح مسلم، ج4، ش2408- سنن ترمذی، ج5، ش1788- عبقات الانوار، ج2، ص824.

6- الدر المنثور، ج6، ص606- سنن ترمذی، ج5، ص352- صواعق المحرقه، باب9، ص121.

7- عقدالدرر، ص35- الحاوی للفتاوی، ج2، ص85- مسند احمد، ج1، ص376- كمال الدین، ج1، ص287.

8- فتح الباری، ج5، ص362.

9- الحاوی للفتاوی، ج2، ص83.

10- توبه/33- صف/9- فتح/28- نور/55- انبیاء/105.

11- سنن ابی داوود، ج4، ص107 ص4285.

12 .ر ک ، امام مهدی در احادیث شیعه و سنی، جمعی از نویسندگان .

منبع: مجله امان شماره 10

سید حسن زمانی