تبیان، دستیار زندگی
در این مقاله به بررسی بازار سرمایه در اقتصاد اسلامی پرداختیم و تفاوت های بازار سرمایه را در حالت اسلامی یعنی بدون معاملات صرفا پولی( ربوی) ،شانس آزمایی(قمار)، و غیرواقعی را با بازارهای سرمایه دیگر بیان می کنیم.همچنین تفاوت بهره با سود سرمایه گذاری و تفاوت
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بازار سرمایه با قید اسلامی


در این مقاله به بررسی بازار سرمایه در اقتصاد اسلامی پرداختیم و تفاوت های بازار سرمایه را در حالت اسلامی یعنی بدون معاملات صرفا پولی( ربوی) ،شانس آزمایی(قمار)، و غیرواقعی را با بازارهای سرمایه دیگر بیان می کنیم.همچنین تفاوت بهره با سود سرمایه گذاری و تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت را بیان کرده ایم.


سرمایه

ساز و کار بازار سرمایه به طور کلی در همه جای دنیا شبیه به هم است، اگر به طور سنتی به این بازار نگاه کنیم،خریداران و فروشندگان  کالاهای واقعی بدنه ی اصلی این بازار را تشکیل می دهند. اما امروزه این بازار از شکل سنتی خود خارج شده است و گروه دیگری به نام سفته بازان با اهداف سوداگرانه وارد این بازار  شده اند ، این گروه جدید  برخلاف دو گروه قبل، فعالیتهایشان محدود به خرید و فروش کالاها نمی شود بلکه در بسیاری از مواقع به خرید و فروش اوراق یا برگه هایی می پردازند که مابه ازای کالایی ندارند و در حقیقت کالایی بین خریدار و فروشنده رد و بدل نمی شود. این گروه سهم بالایی را در بازارهای سرمایه خارجی به خود اختصاص می دهند  و سود بسیاری هم از این مبادلات کسب می کنند. در واقع این افراد در بیشتر مواقع به طور شخصی وارد بازار سرمایه نمی شوند بلکه از طریق موسساتی دست به فعالیت های مالی می زنند،که سود خود را از این طریق تضمین می کنند.

در اقتصاد اسلامی مسلما معاملات در بازار سرمایه محدود می شود چرا که بخش بزرگی از معاملات که به صورت مبادله اوراق قرضه و معاملات همراه با شانس آزمایی محض است، کنار گذاشته می شود.

در اقتصاد اسلامی مسلما معاملات در بازار سرمایه محدود می شود چرا که بخش بزرگی از معاملات که به صورت مبادله اوراق قرضه و معاملات همراه با شانس آزمایی محض است، کنار گذاشته می شود

دربازار سرمایه اسلامی آنچه اتفاق می افتد واقعیت دارد، یعنی خریداران و فروشندگان به معاملات غیرواقعی نمی پردازند. برخلاف بازار سرمایه کلاسیک که توجهی ندارد که در بیرون چه معامله ای انجام گرفته است.

در واقع بازار سرمایه در اقتصاد اسلامی به کارایی بیشینه توجه می کند و شرط رسیدن به حداکثر کارایی را انجام معاملات واقعی و نه غیر واقعی و نه همراه با شانس آزمایی می داند.

بنابراین در اقتصاد اسلامی مسلما معاملات در بازار محدود می شوند چرا که بخش بزرگی از معاملات که به صورت مبادله اوراق قرضه و مبادلات قمار ( معاملات همراه با شانس آزمایی محض ) است، کنار گذاشته می شود.

 راز موفقیت سرمایه گذاران بازار سهام

امروزه موسسات بسیاری در سطح بین الملل به طور پیوسته در بازارهای مالی فعالیت می کنند، که این موسسات به ارائه راهکارهای بازارپسند برای گسترش فعالیت های خود می پردازند،مهندسی مالی  finance enginiering وابداع مالی  finance inovation از جمله این موارد هستند. این موسسات مالی عملیات مختلفی را انجام می دهند و افراد بسیاری با عضو شدن در این موسسات در فعالیت های مالی آنها شرکت می کنند که البته بیشتر سود  این موسسات به خاطر معاملات اوراق و فیوچر است.

به طور کلی بازار سرمایه و به طور مشخص بورس در کشورهای غربی رونق بیشتری نسبت به کشور ما دارد، به گونه ای که حدود 30یا40 درصد درآمد مردم ، ناشی از فعالیت های مالی آنهاست.

در اوراق مشارکت که مورد معامله قرار می گیرد؛ کاملا مشخص می شود که برای کدام پروژه عمرانی  یا طرح تولیدی است و افراد درگیر فعالیت اقتصادی می شوند نه اینکه صرفا به مبادله پول بپردازند.

همچنین معاملات فیوچرز یا آتی بسیار گسترده تر انجام می شود،اما در کشور ما به دلیل کالی به کالی بودن بخشی از این معاملات و ربوی بودن آن ،این معاملات غیرشرعی که جزئی از معاملات فیوچرز است انجام نمی شود. در واقع در معاملات فیوچرز دیگر خریداران و فروشندگان سنتی بازار عمل نمی کنند بلکه گروه سوم که سفته بازان هستند وارد بازار می شوند و با انگیزه سوداگری به فعالیت می پردازند و چون بخشی از این فعالیت ها خرید و فروش یک کالای مکیل و موزون است که در زمان حال و آینده با مقدار متفاوتی معامله می شود، در موضع ربا قرار می گیرد. همچنین خرید و فروش پول نه از باب شرکت در سرمایه گذاری درطرح های تولیدی، بلکه تنها با هدف کسب سود و بدون درگیر شدن در فعالیت های اقتصادی، ربا محسوب می شود. به عنوان مثال خرید و فروش اوراق قرضه بدین صورت است.

در اوراق مشارکت که مورد معامله قرار می گیرد.کاملا مشخص می شود که برای کدام پروزه عمرانی  یا طرح تولیدی است و افراد درگیر فعالیت اقتصادی می شوند نه اینکه صرفا به مبادله پول بپردازند

در ایران کمیته تشخیص فقهی در بورس وجود دارد که کارشناسان مسائل فقهی و مالی ، معاملات را از موضع سازگاریشان با احکام شرعی بررسی می کنند و به نظر می رسد که چنین معاملات ربوی و غیرواقعی اصلا صورت نپذیرد.

اوراق مشارکت نه اوراق قرضه

اوراق مشارکت که در کشور ما مورد معامله قرار می گیرد.کاملا مشخص می شود که برای کدام پروزه عمرانی  یا طرح تولیدی فروخته می شود و افراد درگیر فعالیت اقتصادی می شوند نه اینکه صرفا به مبادله پول بپردازند.

به طور کلی، در هر معامله ای که پول درگیر اقتصاد شود، نه اینکه خودش مورد معامله قرار گیرد،مشمول ربا نمی شود.در خرید و فروش اوراق قرضه تنها پول با پول مبادله می شود.

دیدگاه اقتصاد اسلامی بهره را قبول ندارد اما سود را که ناشی از فعالیت اقتصادی است قبول دارد.

بهره به عنوان متوسط نرخ سود
سرمایه

یکی از توجیهات اقتصادی بهره این است که بهره همان متوسط نرخ سود در فعالیت های مختلط اقتصادی است. با توجه به اینکه در محاسبات اقتصادی و فعالیت های سرمایه گذاری به نرخی احتیاج داریم که راهنمای سرمایه گذار بوده و بازدهی فعالیت ها را مشخص کند. میانگینی از نرخ سود در فعالیت های مختلف اقتصادی را محاسبه می کنیم و آن را نرخ بهره می نامیم.

سود در ارتباط با سرمایه و ناشی از سرمایه گذاری است و بهره در ارتباط با پول و ناشی از یک وام ربوی.

اما در حقیقت، مهمترین عنصر متمایز کننده نرخ سود از نرخ بهره، عدم ضمانت است. به گونه ای که می توان گفت، بهره، بازدهی تضمین شده است و سود، بازدهی بدون تضمین و آمیخته با ابهام است. بنابراین مترادف بودن این دو اصطلاح، بی معناست.به ویزه اینکه بدانیم سود در ارتباط با سرمایه و ناشی از سرمایه گذاری است و بهره در ارتباط با پول و ناشی از یک وام ربوی.

اگر گفته شود که برای علامت دهی به سرمایه گذار و شناخت افق سوددهی سرمایه گذاری، متوسطی از نرخ های سود لازم است،ما نیز با آن موافقیم اما نه اینکه متوسط نرخ های سود، معیار محاسبه بهره وام قرار گیرد،که به هیچ وجه در چارچوب حقوقی اسلام پذیرفته نیست. بلکه تا آنجا که به عنوان علامت دهنده به سرمایه گذاری ها عمل می کند، در اقتصاد اسلامی قابل قبول است.

سیده زینب لواسانی

بخش اقتصاد تبیان