تبیان، دستیار زندگی
منظور از حرام نمودن چهار ماه حرام، این است كه مردم در این ماهها از جنگیدن با یكدیگر دست بكشند، و امنیت عمومى همه جا حكمفرما شود تا به زندگى خود و فراهم آوردن وسائل آسایش و سعادت خویش برسند، و به عبادت و طاعات خود بپردازند.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عرب و حرمت ماه محرّم

محرم الحرام


اعراب از زمان جاهلیت یعنی قبل از ظهور اسلام در جزیرة العرب در بین ماه های قمری برای چهار ماه احترام خاصی قائل بودند؛ بنابراین با وجود درگیری های گسترده و سختی که میان قبائل مختلف عرب در طول سال رخ می داد اما به احترام این ماه های حرام دست از جنگ و خونریزی می کشیدند و ادامه نزاع را به بعد از تمام شدن این ماه ها موکول می کردند.
از جمله این ماه های حرام ، ماه محرم است که متصف به حرام نیز می شود (محرم الحرام). عرب جاهلی که بویی از تعالیم الهی و اخلاقی اسلام نبرده بود با این حال ماه حرام را خط قرمز خود در خون ریزی می دانست.

آیات مربوط به حرمت ماه های حرام

آیه اول: إنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فی‏ كِتابِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ مِنْها أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذلِكَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلا تَظْلِمُوا فیهِنَّ أَنْفُسَكُمْ وَ قاتِلُوا الْمُشْرِكینَ كَافَّةً كَما یُقاتِلُونَكُمْ كَافَّةً وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقینَ (توبه/36)

در حقیقت، شماره ماه‏ها نزد خدا، از روزى كه آسمانها و زمین را آفریده، در كتاب [علمِ‏] خدا، دوازده ماه است از این [دوازده ماه‏]، چهار ماه، [ماهِ‏] حرام است. این است آیین استوار، پس در این [چهار ماه‏] بر خود ستم مكنید.

آیه دوم: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّهِ وَ لاَ الشَّهْرَ الْحَرامَ‏. (مائده/2)

اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! شعائر و حدود الهى(و مراسم حج را محترم بشمرید! و مخالفت با آنها) را حلال ندانید! و نه ماه حرام را.

آیه سوم: جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرامَ‏ قِیاماً لِلنَّاسِ وَ الشَّهْرَ الْحَرامَ‏.(مائده/97)

خداوند، كعبه-بیت الحرام- را وسیله‏اى براى استوارى و سامان بخشیدن به كار مردم قرار داده؛ و همچنین ماه حرام.

منظور از حرام نمودن چهار ماه حرام، این است كه مردم در این ماهها از جنگیدن با یكدیگر دست بكشند، و امنیت عمومى همه جا حكمفرما شود تا به زندگى خود و فراهم آوردن وسائل آسایش و سعادت خویش برسند، و به عبادت و طاعات خود بپردازند

منظور از حرمت ماه های حرام

«یَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فِیهِ قُلْ قِتالٌ فِیهِ كَبِیرٌ». «بقره/217»

از تو در باره جنگ كردن در ماه حرام سۆال مى‏كنند بگو جنگ در آن گناهى بزرگ است!

علامه طباطبائی در تفسیر المیزان می فرماید: منظور از حرام نمودن چهار ماه حرام، این است كه مردم در این ماه ها از جنگیدن با یكدیگر دست بكشند، و امنیت عمومى همه جا حكمفرما شود تا به زندگى خود و فراهم آوردن وسائل آسایش و سعادت خویش برسند، و به عبادت و طاعات خود بپردازند.

و این حرمت، از شرایعى است كه ابراهیم علیه السلام تشریع كرده بود، و عرب آن را حتى در دوران جاهلیت كه از دین توحید بیرون بوده و بت مى‏پرستیدند محترم مى‏داشتند. [1]

مرحوم طبرسی نیز ذیل آیه 36 سوره توبه می گویند:

«ذلِكَ الدِّینُ الْقَیِّمُ »؛ منظور این كه حرام دانستن این ماه ها، دین راستین و آیین ابراهیم و اسماعیل است، و عرب هم این روش را كه از این دو پیامبر به ارث برده بود، دین خود قرار داد. و این ماه هاى چهارگانه را محترم مى‏داشت، و جنگ در آن را حرام مى‏شمرد حتى اگر كسى در این ماه ها بر قاتل پدرش دست مى‏یافت به او كارى نداشت. [2]

محرم الحرام

سابقه حرمت شکنی ماه های حرام

گویند در طول تاریخ عرب چهار بار این قانون شکسته شد و چهار جنگ بزرگ در ماه های حرام رخ داد. چون این کار قانون شکنی و هتک حرمت ماه های حرام بود «فجّار» نام گرفت که به معنای فجور و حرمت شکنی است. آخرین جنگ های فجار بین قریش و هوازن در گرفت که چهار سال طول کشید. [3]

حفظ حرمت ماه محرم از سوی امام دوم

چون امام مجتبی علیه السلام از برقرارى صلح نومید شد به پرچمدارانش فرمود آماده نبرد شوند و گروهى از سپاهیان امام با لشكریان شام درآویختند و این نبرد در تمام روز یا بخشى از آن ادامه یافت و امام نمی خواست حمله همگانى آغاز شود، زیرا امید داشت كه دشمن مایل به صلح شود و به هدایت راه یابد.

چنین برخوردهاى كوچكى همچنان ادامه داشت تا ماه‏ محرم‏ فرا رسید، ماه‏ محرم‏، ماهى بود كه اعراب جاهلى جنگ را در آن حرام می دانستند. طرفین دست از جنگ كشیدند و تا پایان محرم به همین حال باقى ماندند و امام در این ایام باز هم براى برقرارى صلح و ایجاد وحدت كلمه می كوشید، ولى دشمن همچنان بر سر ستیز بود. پس از محرم، دوباره جنگ در گرفت. [4]

حرام دانستن این ماه ها، دین راستین و آیین ابراهیم و اسماعیل است، و عرب هم این روش را كه از این دو پیامبر به ارث برده بود، دین خود قرار داد. و این ماه هاى چهارگانه را محترم مى‏داشت، و جنگ در آن را حرام مى‏شمرد حتى اگر كسى در این ماه ها بر قاتل پدرش دست مى‏یافت به او كارى نداشت

روایت امام هشتم در حرمت شکنی ماه محرم

اما همین عرب جاهلی بعد از گذشت شصت سال از ظهور اسلام و بهره بردن از دریای تعالیم آسمانی پیامبر اسلام و ادعای مسلمانی در محرم الحرام سال شصت و یک، خون پسر پیغمبر خود و شماری از فرزندان و اهل بیت آن حضرت و اصحاب ایشان را به ناحق ریختند و از خون ریزی در این ماه ابا نکردند! این همان چیزی است که امامان شیعه به آن اشاره کردند.

در كتاب امالى صدوق از حضرت امام رضا علیه السّلام روایت می كند كه فرمود: ماه‏ محرم‏ ماهى است كه مردم زمان جاهلیت جنگ و جدال را در آن حرام می دانستند. ولى در این ماه ریختن خون هاى ما حلال شد! احترام ما از بین رفت! فرزندان و زنان ما اسیر شدند! خیمه‏هاى ما طعمه آتش‏ها قرار گرفتند! اموال ما به یغما رفت! احترامى كه ما براى پیغمبر خدا داشتیم مراعات نشد! حقا كه مصیبت امام حسین - علیه السّلام -  پلك چشم ما را زخم و اشك هاى ما را جارى و عزیز ما را در ارض كرب و بلا ذلیل و غم اندوه را تا روز قیامت دچار ما كرد.

پس گریه‏كنندگان باید بر شخصى مثل حسین - علیه السّلام -  گریه كنند، زیرا گریه براى آن حضرت باعث آمرزش گناهان بزرگ خواهد شد.[5]

این سۆال ذهن هر آزاده ای را به خود مشغول می کند که  چه شد که عرب آن خصلت نیک جاهلی خویش را نیز از دست داد؟!

پی نوشت:

1.       محمدحسین طباطبائی، تفسیرالمیزان،مترجم موسوی همدانی، ج‏9، ص: 359

2.       طبرسی، جوامع الجامع، ناشر بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى‏ مشهد، چاپ دوم 1377 ش‏، ج‏2، ص: 539

3.       میرشریفی، آشنایی با تاریخ اسلام، ناشر مۆسسه فرهنگی هنری مشعر،چاپ دوم- زمستان 1390 ج 1، ص 36

4.       باقر شریف قرشى، زندگانى حسن بن على علیهماالسّلام ، مترجم فخر الدین حجازى‏، ناشر بنیاد بعثت تهران‏، چاپ 1352 ش‏، ج‏1، ص 313

5.       مجلسى، زندگانى حضرت امام حسن علیه السّلام ، ترجمه بحار الأنوار، مترجم محمدجواد نجفى‏، ناشر اسلامیه تهران،‏ چاپ دوم- ‏1362 ش‏، ص 304

                                                                                                                                          سید روح الله علوی

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.