توصیه‌هایی برای رزق طیب و کسب و کار مطلوب
آیات و روایات زیادی در مذمت وابسته شدن به مال دنیا وجود دارند که از آن جمله‌اند: رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می‌فرمایند: «ان الدینار و الدرهم اهلکا من کان قبلکم و هما مهلکاکم؛ دینار و درهم، کسانی را که پیش از شما بودند، نابود کرد و آن دو شما را هم به نابودی می‌کشند.»
یا می‌فرمایند: «ان لکل اُمه عِجْل و عجل هذه الاُمّه الدینار و الدرهم؛ هر امتی گوساله‌ای دارد (که آن را منحرف می‌کند) و گوساله این امت، دینار و درهم است.»
امام صادق (علیه السلام) نیز می‌فرمایند: «ابلیس ملعون می‌گوید در مورد بنی آدم، هر چه مرا خسته و ناتوان کند، یکی از این سه چیز مرا در برابر آدمیزاد ناتوان نمی‌کند؛ یکی به دست آوردن مال از راه غیرحلال و دیگری جلوگیری کردن او از پرداخت واجب مالی، و سوم، مصرف کردن آن در راه ناروا و حرام.»
مفهوم مال حلال و مال حرام
پیامبر گرامی اسلام در تشویق به کسب حلال می‌فرمایند: «من اکل الحلال اربعین یوما نوَّرالله قلبه؛ کسی که 40 روز مال حلال بخورد، خداوند قلب او را نورانی می‌کند.»
ایشان در مذمت کسب حرام نیز می‌فرمایند: «من اکتسب مالا من غیرحلّة کان زاده إلی النار؛ هر کس مالی را از غیر راه حلالش به دست آورد، توشه‌اش در آتش است.»
یا می‌فرمایند: «لا یدخل الجنّه جسد غُذّی بحرام؛ پیکری که از حرام تغذیه شده باشد وارد بهشت نمی‌شود.»
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «کسی که لقمه حرام بخورد تا 40 شب نمازش قبول نمی‌شود و دعایش تا 40 روز مستجاب نمی‌شود، و گوشتی که آن لقمه حرام می‌رویاند، به آتش سزاوارتر است. آری، یک لقمه هم گوشت می‌رویاند.»
خداوند یکی از آداب کار کردن را انجام آن با یاد و نام خود دانسته و آن را به عنوان یک فضیلت مورد تاکید قرار داده است. لذا سوره حمد را با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز می کند و در آیات 29 و 30 و 41 سوره هود نشان می دهد که این روش تا چه اندازه ارزشی و دارای فضیلت است
توصیه‌هایی برای رزق طیب و کسب و کار مطلوب
کار روزانه
از نظر قرآن روز برای کسب و کار و شب برای سکون و آرامش قرار داده شده است:
«وَ هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکمُ الَّیلَ لِبَاسا وَ النَّوْمَ سُبَاتا وَ جَعَلَ النَّهَارَ نُشُورا؛ او کسی است که شب را برای شما لباس قرار داد و خواب را مایه استراحت و روز را وسیله حرکت و حیات.»
بنا به توصیه امام باقر علیه السلام: «إِذَا طَلَبْتُمُ الْحَوَائِجَ فَاطْلُبُوهَا بِالنَّهَارِ فَإِنَّ‌الله جَعَلَ الْحَیاءَ فِی الْعَینَینِ؛ برای برآوردن نیازهای [اقتصادی و اجتماعی] خود در روز اقدام کنید؛ چرا که خداوند حیا را در چشم‌ها قرار داده است.»
کار از صبح زود
در روایات رسیده از ائمه، بیداری در بین الطلوعین بسیار توصیه شده است. امام صادق(علیه السلام) پس از ابلاغ سلام خود به همه شیعیان و دوستداران اهل بیت علیهم السلام می‌فرمایند:
إِنِّی وَاللهِ مَا آمُرُکمْ إِلاَّ بِمَا نَامُرُ بِهِ انْفُسَنَا فَعَلَیکمْ بِالْجِدِّ وَالاِْجْتِهَادِ وَإِذَا صَلَّیتُمُ الصُّبْحَ فَانْصَرَفْتُمْ فَبَکرُوا فِی‌طلب الرِّزْقِ وَاطْلُبُوا الْحَلاَلَ فَإِنَّ‌الله سَیرْزُقُکمْ وَیعِینُکمْ عَلَیهِ؛ به خدا سوگند من به شما امر نمی‌کنم،جز آنچه خود را نیز بدان امر می‌کنم. پس بر شما باد که جدیت و کوشش کنید و پس از نماز صبح برای‌طلب رزق خود حرکت کرده، رزق حلال به دست آورید. خداوند به شما روزی خواهد داد و شما را بر آن کمک خواهد کرد.»
تخصص‌گرایی
حضرت یوسف علیه السلام، هنگامی که از پادشاه مصر می‌خواهد او را به منصب وزارت دارایی منصوب کند، دو ویژگی حفیظٌ علیم یا تعهد و تخصص را دلایل شایستگی خود برای احراز این پست معرفی می‌کند.
این امر نشان‌دهنده اهمیت داشتن تخصص لازم در حیطه شغلی حرفه‌ای فرد است.
حضرت علی(علیه السلام) نیز ضمن توصیه به کار و تجارت و بی‌نیاز شدن از کمک مادی مردم، بر دو ویژگی «تعهد و تخصص» یا «حرفه‌مندی و امین بودن» تأکید می‌ورزد:
«ان‌الله عَزَّوَجَلَّ یحِبُّ الْمُتَحَرِّفَ الاْءَمِینَ الْمَغْبُونُ غیرمَحْمُودٍ وَلاَمَاجُورٍ؛ خداوند حرفه مند امین را دوست دارد. فرد مغبون که در معاملات اقتصادی فریب می‌خورد] نه مورد ستایش است و نه در خور پاداش.»
شراکت
بنا به توصیه علی علیه السلام: «شَارِکوا الَّذِی قَدْ اقْبَلَ عَلَیهِ الرِّزْقُ فَإِنَّهُ اخْلَقُ لِلْغِنَی وَاجْدَرُ بِإِقْبَالِ الْحَظِّ عَلَیهِ؛
با کسی که روزی به او روی آورده شریک شوید که برای غنی شدن موثرتر و برای روی آوردن سود و منفعت، سزاوارتر است.»
یاد خدا در ابتدای کارها یادت نرود!
از آن جایی که هر کاری در فرهنگ قرآنی باید متوجه امر عالی باشد، از مردم خواسته شده تا در کارهای عادی و معمولی خویش نیز به این نکته توجه کنند که کارهای خویش را برای مقاصد بزرگ و عالی چون کمالات مطلق انجام دهند. لذا توحید محوری و آخرت گرایی به عنوان یک ارزش مورد تأکید قرار می گیرد تا به کارها رنگ و بوئی دیگر بخشد. در همین راستا خداوند از انسانها می خواهد تا همواره در تمام کارهای خویش از آغاز تا انجام متوجه خداوند بوده و از وی درخواست موفقیت در کارها را داشته باشند. (اسراء آیه 80)
خداوند یکی از آداب کار کردن را انجام آن با یاد و نام خود دانسته و آن را به عنوان یک فضیلت مورد تأکید قرار داده است. لذا سوره حمد را با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز می کند و در آیات 29 و 30 و 41 سوره هود نشان می دهد که این روش تا چه اندازه ارزشی و دارای فضیلت است.
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «کسی که لقمه حرام بخورد تا 40 شب نمازش قبول نمی‌شود و دعایش تا 40 روز مستجاب نمی‌شود، و گوشتی که آن لقمه حرام می‌رویاند، به آتش سزاوارتر است. آری، یک لقمه هم گوشت می‌رویاند»
آداب کار و عمل
یک روز مردی نزد پیامبر صلى الله علیه و سلم آمده و از او درخواست پول کرد. آن حضرت صلى الله علیه و سلم فرمود: آیا در خانه چیزی داری؟ مرد گفت: آری، پلاسی دارم که قسمتی از آن را به تن کرده و قسمتی را می گسترانیم و پیاله ای که در آن آب می‌نوشیم.
رسول خدا صلى الله علیه و سلم فرمود: آن ها نزد من بیاور! مرد رفت و آن ها را آورد. پیامبر صلى الله علیه و سلم فرمود: چه کسی این دو را می خرد؟ مردی پاسخ داد: من آن ها را به یک درهم می خرم. آن حضرت صلى الله علیه و سلم فرمود: کسی هست که بیشتر از یک درهم برای آن ها بپردازد؟ _ دو یا سه بار تکرار فرمود-
مرد دیگری گفت: آن ها را به دو درهم می خرم. آن ها را به او داد و رسول خدا صلى الله علیه و سلم دو درهم را گرفت و به مرد فقیر داد و فرمود: با یکی برای خانواده ات غذایی بخر و با دیگری تیشه ای بخر و با آن نزد من برگرد.
آن مرد تیشه ای را خریده و نزد پیامبر صلى الله علیه و سلم برگشت. آن حضرت صلى الله علیه و سلم دستی بر پشت او نهاد و فرمود: برو و هیزم جمع نما و آن را بفروش و تا پانزده روز دیگر نبینمت.
آن مرد رفت و به جمع کردن و فروش هیزم پرداخت و پس از آنکه ده درهم گردآورده و لباس و غذا خرید و برگشت.
پیامبر صلى الله علیه و سلم فرمود: (هذا خیر لک من أن تجیء المسألة نُکْتَةً (علامة) فی وجهک یوم القیامة، إن المسألة لا تصلح إلا لثلاثة: لذی فقر مُدْقِع (شدید)، أو لذی غُرْم مفظع (کبیر)، أو لذی دم موجع (علیه دیة) یعنی: «این برای تو بهتر از آن است که گدایی بر چهره ات نشانی در روز قیامت بگذارد. درخواست کمک مالی و تکدی جز در سه مورد جایز نیست: برای کسی که دچار فقر شدید باشد، یا صاحب قرض بسیار، و یا کسی که دیه بر عهده اش باشد.» [ابوداود]
منابع :
پایگاه گنج نیوز
سایت حوزه
سایت اندیشه قم
