تبیان، دستیار زندگی
ندم دكتر خسرو جدیدی برای نخستین بار در جهان توانست با پیوند سلول های بنیادی چشم، بینایی را به ?? جانباز شیمیایی بازگرداند. ?تاریخچه پیوند سلول های بنیادی چشم بحث سلول های بنیادی در جهان به یك دهه اخیر برمی گردد كه...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بینایی?? جانباز شیمیایی را برگرداندم


دكتر خسرو جدیدی

برای نخستین بار در جهان توانست با پیوند سلول های بنیادی چشم، بینایی را به ?? جانباز شیمیایی بازگرداند.

?تاریخچه پیوند سلول های بنیادی چشم

بحث سلول های بنیادی در جهان به یك دهه اخیر برمی گردد كه توسط دانشمندان آمریكایی آزمایش شده و ما نیز در ارتباط با جانبازان شیمیایی به دلیل آن كه مشكل اصلی آنها مشخص نبود بر این باور بودیم كه سلول های بنیادی چشمشان از بین رفته است و اولین پیوند سلول های بنیادی چشم را در جهان در ارتباط با این جانبازان شروع كردیم و به همراه تیمی متشكل از دوستان در دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه بقیه الله در سال 78 این سلول ها را پیوند زدیم و بعد با پاتولوژی اثبات كردیم كه سلول های بنیادی در آنها از بین رفته است. البته ابتدا در حد حدسیات كلینیكی بود و مطمئن نبودیم كه به نتایج مثبتی برسیم اما خوشبختانه دید این بیماران و خصوصاً افرادی كه در حد نابینایی كامل بودند فوق العاده بهتر شد. همچنین پس از عمل، پیوند را در مورد بیماران دیگر نظیر افرادی كه سوختگی شیمیایی، سوختگی قلیایی و سوختگی اسیدی دارند یا مواقعی كه در خانه مواد شیمیایی در چشم آنها رفته و باعث آسیب هایی در چشم شده و نیز یك سری بیماری های مادرزادی انجام دادیم كه نتایج در افراد عادی 40 تا50 درصد بود، اما در جانبازان شیمیایی بیش از90 درصد است.

چندی پیش بحث سلول های بنیادی تیتر یك روزنامه ها شد؛ خبری كه به عنوان یكی از بزرگترین دستاوردهای پزشكی جامعه ما مطرح بود.

در واقع دكتر خسرو جدیدی برای نخستین بار در جهان توانست با پیوند سلول های بنیادی چشم، بینایی را به 30 جانباز شیمیایی بازگرداند. از این رو با وی مصاحبه ای ترتیب دادیم كه از نظرتان می گذرد.

* آقای دكتر! پزشكی را از كجا آغاز كردید؟

- در خرداد ماه سال 59 پس از اخذ مدرك دیپلم به دلیل تعطیلی دانشگاه ها به مناطق جنگی رفتم و در سال (1360) بود كه در جبهه خبر دادند كه نیاز است تا یك دوره بهیاری را طی كنیم و كسانی كه مدرك سوم راهنمایی داشتند به دانشگاه شهید بهشتی می رفتند و پس از گذراندن دوره سه ساله دیپلم بهیاری دریافت می كردند. اما من به دلیل این كه دیپلم داشتم یك پایم در تهران و یك پایم در جبهه دوره یك ساله بهیاری را طی كردم و در سال(64) نیز در امتحان تكنسین اتاق عمل قبول شدم كه ادامه ندادم. پس از آن تصمیم گرفتم كه پزشكی بخوانم اما نمی توانستم هم كار كنم و هم درس بخوانم بدین خاطر ? ماه مرخصی گرفتم كه فقط درس بخوانم. سرانجام در دانشگاه شهید بهشتی قبول شدم. در آن زمان طبق بخشنامه ای اعلام شد كه می توانم از سهمیه رزمندگی استفاده كنم و جزو قبول شدگان دانشگاه تهران محسوب شوم. من هم سهمیه را به یكی از دوستانم در جبهه دادم و خود نیز به دلیل علاقه ای كه به دانشگاه شهید بهشتی داشتم تا پایان دوره پزشكی آنجا ماندم. در آن زمان لازمه رفتن به دوره تخصصی این بود كه افرادی كه جزو ممتازین كلاس بودند می توانستند این دوره را طی كنند و در كلاس 400 نفری ما هم، من جزو آن افراد ممتاز بودم. در سال 76دوره تخصصی چشم را در دانشگاه شهید بهشتی به پایان رساندم.

* آیا در سال های امدادگری در جنگ تحمیلی هم حضور داشتید؟

- من ابتدا جنگ را با امدادگری شروع كردم و امدادگر كسی بود كه با رزمنده به جبهه می رفت و اگر موقعیت ایجاب می كرد اسلحه هم به دست می گرفت. در سال 60 نیز امدادگر عملیات فتح المبین در خط مقدم بودم و به طور عمده در بیمارستانهای مختلف نیز خدمات متعددی انجام دادم. پس از آن با توجه به این كه بحث جنگهای شیمیایی تازه شروع شده بود من نظر خاصی داشتم كه باید به مردم و خصوصاً در شهرهای مرزی آموزش داد كه در مقابل مواد شیمیایی چگونه از خود محافظت كنند، اما مسئولینی كه در آن زمان در جبهه بودند گفتند كه این آموزش منطقی نیست و مردم دچار وحشت و اضطراب می شوند. این مسئله آسیب های روانی را به همراه داشت و امروز جانبازانی را می بینیم كه شانزده، هفده ساله هستند و از آسیب های شدید ریوی و چشمی رنج می برند كه اینها در زمان جنگ كمتر از یك سال داشتند و اگر یك آموزش ساده داده می شد كه یك دستمال خیس بر روی چشم این بچه ها می گذاشتند، چنین اتفاقی رخ نمی داد. بنده نیز در دوره دستیاری بسیار در این زمینه كار كردم و حتی پایان نامه دوره دستیاری ام را با عنوان بررسی عوارض درازمدت گاز خردل در چشم ارائه دادم. پس از آن تا سال 81 به كار تخصصی پرداختم و بعد دوره فوق تخصص قرنیه را به مدت پانزده ماه در دانشگاه شهید بهشتی گذراندم.

* پیوند سلول های بنیادی چشم به چه زمانی برمی گردد؟

- بحث سلول های بنیادی در جهان به یك دهه اخیر برمی گردد كه توسط دانشمندان آمریكایی آزمایش شده و ما نیز در ارتباط با جانبازان شیمیایی به دلیل آن كه مشكل اصلی آنها مشخص نبود بر این باور بودیم كه سلول های بنیادی چشمشان از بین رفته است و اولین پیوند سلول های بنیادی چشم را در جهان در ارتباط با این جانبازان شروع كردیم و به همراه تیمی متشكل از دوستان در دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه بقیه الله در سال 78این سلول ها را پیوند زدیم و بعد با پاتولوژی اثبات كردیم كه سلول های بنیادی در آنها از بین رفته است. البته ابتدا در حد حدسیات كلینیكی بود و مطمئن نبودیم كه به نتایج مثبتی برسیم اما خوشبختانه دید این بیماران و خصوصاً افرادی كه در حد نابینایی كامل بودند فوق العاده بهتر شد. همچنین پس از عمل، پیوند را در مورد بیماران دیگر نظیر افرادی كه سوختگی شیمیایی، سوختگی قلیایی و سوختگی اسیدی دارند یا مواقعی كه در خانه مواد شیمیایی در چشم آنها رفته و باعث آسیب هایی در چشم شده و نیز یك سری بیماری های مادرزادی انجام دادیم كه نتایج در افراد عادی 40 تا50درصد بود، اما در جانبازان شیمیایی بیش از90درصد است.

* لطفاً كمی در ارتباط با بیمارانی كه دهنده مناسبی برای پیوند ندارند توضیح دهید.

- چون همیشه سعی داریم كه سلول های بنیادی را از دهنده زنده یعنی خواهر یا برادر پیوند بزنیم، من و همكارانم با كادر دانشگاه شهید بهشتی در مركز رویان كشت سلول های بنیادی را شروع كردیم و این سلول ها را از كسانی كه دهنده مناسب ندارند گرفته و در محیط كشت، كشت می دهیم و به خود بیمار پیوند می زنیم. همچنین مطالعات در مورد این سلول ها نشان داده كه فوق العاده بی نظیرند و توانایی تكثیر و بازسازی مثل خودشان را دارند.

* عمل پیوند سلول های بنیادی در ارتباط با چه بیمارانی انجام می گیرد؟

- این پیوند در مورد بیمارانی كه آلرژی یا درگیری شدید قسمت سطحی چشم (قرنیه و سلول های بنیادی) دارند و كسانی كه از لنزهای طولانی مدت استفاده می كنند، زیرا همان طور كه می دانیم تغذیه قرنیه از محیط اطراف و اكسیژنی كه در هوا وجود دارد تأمین می شود و زمانی كه لنز در چشم قرار می گیرد این تغذیه از قرنیه گرفته می شود و اختلالاتی را به همراه دارد. البته این مشكلات كمتر اتفاق می افتد اما در مواردی مانند گذاشتن و برداشتن لنز و یا شست وشوی آن مشكلاتی را ایجاد می كند كه در این موارد به هیچ وجه پیوند زده نمی شود بلكه لنز قطع می شود و دارویی تجویز می كنیم كه اختلال را كنترل كند اما باید گفته شود زمانی كه سلول ها به طور نسبی از بین رفته باشند داروهایی داده می شود كه این سلول ها به عملكرد اصلی خود بازگردند.

* عمل پیوند چه كارهای آزمایشگاهی و بالینی دارد و آیا می تواند تأثیری در جلوگیری از پس زدن پیوند داشته باشد؟

- همان طور كه می دانیم بافتی كه پیوند زده می شود بافت غریبه است. البته هرچند كه ما همیشه سعی داریم از خواهر و برادر پیوند بزنیم اما در هر حال ممكن است كه با پس زدن روبه رو شویم و به این دلیل پیش از عمل یك سری تست های كلیه و قلبی و عروقی انجام می شود و حتی پس از عمل نیز یك سری داروهای قوی مانند سایكلوسپورین تجویز می شود كه مانع از پس زدن پیوند می شود و تا 9 ماه پس از عمل ادامه دارد.

* فردی كه دهنده سلول های بنیادی است چه شرایطی باید داشته باشد؟

- لازمه دهنده این است كه چشم او سالم باشد و هیچ گونه بیماری مثل دیابت كه تمام بدن را به نوعی درگیر می كند نداشته باشد.

* در پایان اگر مطلبی را لازم می دانید بفرمایید.

- بحثی كه در جامعه پزشكی بسیار حائز اهمیت است و باید به آن پرداخته شود و دنیا هم اكنون به آن می پردازد پرداختن به علمی است كه به حد سلولی و ملكولی است كه اگر پزشكان جوان ما هرچه بیشتر به سمت و سوی این علم پیش روند ارزش والایی دارد اما بحث دیگر مناطق محروم است كه در كشور ما بسیار زیاد هستند در بسیج جامعه پزشكی كه خود ریاست آن را عهده دار هستم در مناطقی مانند سیستان و بلوچستان فعالیت های چشم پزشكی انجام می دهیم و می بایست اردوهایی برای پزشكان جوان در این مناطق محروم ترتیب داده شود كه علاوه بر درمان، آن مناطق را از نزدیك ببینند همچنین باید بگویم كه اولین وظیفه یك پزشك خدمت به خلق است و برای من هیچ چیز باارزش تر از به دست آوردن دید بیمارانم نیست.

مصاحبه: روزنامه همشهرى