آشنایی با منشور اروپایی پژوهشگران

مرامنامه استخدام پژوهشگران-بخش اول

ترجمه دکتر یونس شکرخواه

منشور اروپایی پژوهشگران و مرامنامه استخدام* مصوبه کمیسیون اروپا است.

کمیسیون اروپا، منشور اروپایی پژوهشگران و مرامنامه استخدام* آنان را به تصویب رسانده است. این متن شامل عناصر کلیدی سیاست اتحادیه اروپا برای انجام پژوهش‌های حرفه‌ای است.

این منشور که بر اساس تفاوت مشاغل پژوهشی در سطح ملی، محلی، منطقه‌ای و بخشی اروپا استوار شده، حقوق منحصر به‌فرد و وظایف یکسانی را برای پژوهشگران سراسر اتحادیه اروپا قائل است. این منشور مجموعه‌ای از اصول کلی و الزاماتی است که نقش‌ها، مسۆولیت‌ها و حقوق پژوهشگران، کارفرمایان و پشتیبانان مالی را تعیین می‌‌کند.

هدف منشور تضمین موفقیت آمیز ماهیت مناسبات میان پژوهشگران، کارفرمایان و پشتیبانان مالی است تا به عملکردی موفق در تحقیقات؛ به اشتراک گذاری، انتقال و توزیع دانش؛ توسعه تکنولوژی و توسعه حرفه‌ای پژوهشگران منجر ‌شود. این منشور هم چنین ارزش روش‌های مختلف تحرک را به عنوان ابزار رشد تخصصی پژوهشگران به رسمیت می‌شناسد.

به این ترتیب؛ منشور در قالب چهارچوبی مشخص؛ پژوهشگران، کارفرمایان و پشتیبانان مالی را به شناخت یکدیگر و کارکردی مسۆولانه و تخصصی در محیط کار دعوت می‌‌کند.

مخاطب این منشور همه پژوهشگران اتحادیه اروپا در هر سطح شغلی و حوزه‌ پژوهشی؛ بخش خصوصی و یا دولتی صرف نظر از نوع انتصاب، استخدام، نوع سازماندهی و یا موقعیت قانونی مستخدمین هستند.

در این منشور نقش‌های چندگانه پژوهشگران نه تنها در اجرای پژوهش، یا پیشبرد فعالیت‌های توسعه‌ای، بلکه در نظارت، راهنمایی، مدیریت و وظایف اجرایی نیز لحاظ شده است.

بنای منشور بر این نکته استوار است که پژوهشگران، کارفرمایان و پشتیبانان مالی به رعایت قوانین ملی و منطقه‌ای پایبند هستند. در مواردی که پژوهشگران از موقعیت و حقوق مطلوبتر از شرایط مندرج در این منشور برخوردار هستند نمی‌توان تقاضای تقلیل موقعیت و یا حقوق آنانرا داشت.

پژوهشگران، کارفرمایان و پشتیبانان مالی که به این منشور متعهد می‌شوند عملا باید به حقوق بنیادین و به منشور حقوق بنیادین اتحادیه اروپا نیز پایبند باشند.

اصول کلی و ملزومات اجرایی پژوهشگران

آزادی تحقیقات:

فعالیت علمی پژوهشگرانی که دارای آزادی فکر و بیانند؛ باید برای کامیابی بشر و توسعه مرزهای علمی باشد. آنان هم چنین باید در تعیین روش‌ حل مشکل آزاد بوده؛ مطابق با اصول و شیوه‌های ‌اخلاقی عمل کنند.

آنان محدودیت‌های این حوزه را که ممکن است مربوط به شرایط خاص تحقیق (شامل: نظارت، راهنمایی و مدیریت)؛ محدودیت‌های عملیاتی (ماننددلایل بودجه یا زیربنایی) و یا به خصوص در بخش صنعت حمایت از مالکیت معنوی باشد به‌خوبی می‌دانند. این محدودیت‌ها نباید مانع اصول اخلاقی و عملی پژوهشگران متعهد شود.

اصول اخلاقی:

پژوهشگران باید به مرامنامه‌های اخلاقی به رسمیت شناخته شده در عرصه‌های ملی، بخشی و یا نهادی پایبند بوده و آن‌ها را محترم شمارند.

مسئولیت حرفه‌ای:

پژوهشگران باید از مرتبط بودن تحقیقات با جامعه خود و تکراری نبودن آن‌ها اطمینان حاصل کنند. آن ها باید از هر نوع سرقت ادبی اجتناب و اصل مالکیت معنوی و مالکیت مشترک داده‌ها (در تحقیقات انجام شده و در همکاری با ناظران و پژوهشگران دیگر) را رعایت کنند.

نیاز به اثبات معتبر بودن یافته‌های جدید از طریق نشان دادن این که آزمایش‌‌ها تجدیدپذیر هستند؛ اگر در استفاده از داده‌‌ها همراه با نقل قول صریح باشد، سرقت ادبی قلمداد نخواهد شد. پژوهشگران اگر به کار دیگران استناد کرده باشند باید صلاحیت و شایسته بودن طرف ارجاع را احراز کرده باشند.

نگرش حرفه‌‌ای:

پژوهشگران باید با اهداف استراتژیک محیط پژوهشی و مکانیزم‌های تخصیص بودجه آشنا بوده و قبل از شروع تحقیقات یا دسترسی به منابع ارائه شده؛ تمامی تائیدیه‌ها را گرفته باشند. هر گونه تغییر در پروژه‌های تحقیقی‌ از جمله تاخیر در اجرا و یا باز تعریف پروژه باید به اطلاع کارفرمایان، سرمایه‌گذاران و یا ناظران رسانده شود. اتمام قبل از موعد پروژه و یا تعلیق آن نیز باید با اعلام قبلی همراه شود.

تعهدات قراردادی و حقوقی:

پژوهشگران در هر سطحی باید با مقررات سازمانی، ملی و بخشی حاکم بر آموزش و شرایط کاری آشنا باشند. این موارد شامل مقررات مرتبط با حقوق مالکیت معنوی، شرایط اسپانسرها و یا کمک‌کنندگان به هزینه‌ها (مستقل از ماهیت قرارداد) می‌شود. پژوهشگران باید در رسیدن به نتایج مورد نظر (مثلا در پایان نامه‌ها، انتشارات، حقوق اختراعات، گزا‌رش‌ها، توسعه محصولات جدید وغیره) طبق موارد و شرایط مندرج در قرارداد یا سند معادل آن؛ به این مقررات پایبند باشند.

قابلیت رسیدگی و  پاسخگو بودن:

پژوهشگران باید مطلع باشند که باید در قبال کارفرمایان، پشتیبانان مالی و دیگر نهادهای عمومی یا خصوصی مربوطه و به دلایل اخلاقی‌تر نسبت به کل جامعه پاسخگو باشند. پژوهشگرانی که مشخصا از بودجه‌های پژوهشی عمومی استفاده می‌کنند باید نسبت به هزینه کردن صحیح پول مالیات‌دهندگان پاسخگو باشند.

در نتیجه؛ آنان باید به اصول سالم؛ شفاف و مدیریت کارآمد مالی پایبند بوده و با هرگونه ممیزی مجاز؛ خواه از سوی کارفرمایان، پشتیبانان مالی و یا از سوی کمیته‌های اخلاقی همکاری کنند.

بنابراین پذیرش درخواست مقامات برای بررسی‌ دقیق داخلی و خارجی روش‌های جمع‌آوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل اطلاعات و یافته‌های پژوهش‌ها در هرجا که عملی باشد ضروری است.

انتشار و بهره‌برداری از نتایج:

پژوهشگران باید در انطباق با ترتیبات قرارداد خود؛ این نکته را که نتایج تحقیقاتشان بر اساس قرارداد توزیع می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ تضمین کنند و در نظر داشته باشند که به عنوان مثال نتایج تحقیقات آنان با محیط‌های پژوهش‌های دیگر در ارتباط قرار گرفته؛ در اختیار دیگران قرار می‌گیرد و به طور خاص در صورت لزوم مورد استفاده تجاری قرار خواهد گرفت؛ هم چنین از پژوهشگران ارشد انتظار می‌رود که در این امرکه نتایج تحقیقات مثمر ثمر و قابل بهره‌برداری تجاری بوده و در صورت فرصت مناسب؛ در هر زمان برای عموم مردم قابل دسترس شود، نقش ایفا کنند.

تعهد در برابر مردم:

پژوهشگران باید تضمین کنند که فعالیت‌های تحقیقاتی آن‌ها توسط غیرمتخصصین در جامعه قابل درک باشد و در نتیجه درک مردم از علم را بهبود بخشند. ارتباط مستقیم با مردم باعث می‌شود تا پژوهشگر به درک بهتری از منافع و دغدغه‌های مردم در اولویت‌های علم و فناوری برسد.

ارتباط با ناظران:

پژوهشگران باید در مرحله آموزش، ارتباط منظم و ساختمند خود را با ناظر یا ناظران و نمایندگان دانشکده و یا دپارتمان به‌گونه‌ای تنظیم کنند که نهایت استفاده را از آنان ببرند. این مقوله شامل حفظ گزارش‌های پیشرفت کار، یافته‌های پژوهشی و کسب بازخورد از طریق گزارش‌ها و سمینارها و درخواست بازخورد براساس برنامه زمان‌بندی مورد توافق، نقاط عطف و خروجی پژوهشی می‌باشد.

وظایف سرپرستی و مدیریت:

پژوهشگران ارشد باید به نقش‌های چندگانه خود به عنوان ناظران، مربیان، مشاوران حرفه‌ای، راهبران و هماهنگ‌کنندگان پروژه‌ها و یا به عنوان ارتباط‌گران علمی، توجه ویژه‌ای داشته باشند. پژوهشگران ارشد باید این وظایف را در بالاترین استانداردهای حرفه‌ای انجام دهند و به عنوان ناظر یا مربی با پژوهشگران تازه‌ کار رابطه‌ای سازنده و مثبت داشته باشند تا شرایط برای انتقال موثر دانش و رشد حرفه‌ای پژوهشگران فراهم آید.

اصول کلی و الزامات قابل اعمال به کارفرمایان و حامیان مالی

به رسمیت شناختن حرفه: تمام پژوهشگران در حرفه پژوهشگری را باید به عنوان حرفه‌ای به رسمیت شناخت و بر همین اساس با آن‌ها رفتار کرد. این به رسمیت شناختن از همان آغاز زندگی حرفه‌ای آن‌ها یعنی از سطح کارشناسی ارشد (صرفنظر از موقعیت طبقه‌بندی آن‌ها در سطح ملی) شروع و شامل تمام سطوح (به عنوان مثال کارمند، دانشجوی کارشناسی ارشد، دکترا، فوق دکترا و کارمندان دولت) می‌باشد.

عدم تبعیض: کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی پژوهشگران باید این نکته را تضمین کنند که هرگز با محققان از جنبه جنسیت، سن، قومیت، خاستگاه اجتماعی، مذهب یا عقیده، گرایش جنسی، زبان، معلولیت، عقاید سیاسی و شرایط اجتماعی یا اقتصادی تبعیض قائل نمی‌شوند.

محیط پژوهشی: کارفرمایان و یاحامیان مالی پژوهشگران باید این نکته تضمین کنند که ترغیب کننده‌ترین پژوهش و یا محیط‌های آموزشی برای پژوهش را که تجهیزات و امکانات مناسب و فرصت‌هایی هم چون همکاری از راه دور بر روی شبکه‌های پژوهشی را برای پژوهشگران ایجاد می‌کند؛ فراهم بیاورند.

این در حالیست که مقررات بخشی یا ملی در خصوص بهداشت و ایمنی در تحقیقات نیز باید برای پژوهشگران لحاظ شده باشد. حامیان مالی این موضوع را تضمین کنند که منابع کافی در حمایت از برنامه کاری مورد توافق آنان، موجود است.

شرایط کاری: کارفرمایان و یا حامیان مالی باید این اطمینان را بدهند که هرگاه تضمین موفقیت کار ایجاب کند؛ انعطاف پذیری مناسب را داشته باشند؛ آن‌ها باید شرایط کاری پژوهشگران از جمله شرایط کاری پژوهشگران معلول را برطبق و توافق‌های ملی و یا بخشی که به صورت جمعی و قابل مذاکره شکل گرفته است فراهم ‌آورند.

کارفرمایان و یاحامیان مالی باید شرایط کاری را به گونه‌ای فراهم آورند که امکان ترکیب خانواده و کار؛ کودکان و حرفه را به پژوهشگران زن و مرد بدهد.

هم چنین به ساعات کار قابل تغییر، کار نیمه وقت، کار از راه دور، فرصت مطالعاتی و به پیش بینی‌های اداری مرتبط با مقررات اداری و مالی حاکم بر این ترتیبات نیز باید توجه خاص اعمال شود.

ثبات و تداوم شغلی: کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید اطمینان حاصل کنند که بی‌ثباتی قراردادهای استخدامی عملکرد پژوهشگران را تضعیف نمی‌کند. بنابراین باید تا سرحد ممکن برای بهبود و ثبات شرایط اشتغال پژوهشگران و در نتیجه در مسیر پایبندی به اصول و شرایط مرتبط با کار برمبنای مدت معین؛ مندرج رهنمود اتحادیه اروپا تلاش کنند.

تعادل جنسیتی: کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید برقراری توازن جنسیتی در تمام سطوح کارکنان، از جمله در سطح نظارتی و مدیریتی را مدنظر داشته باشند. این عمل بر اساس سیاست فرصت برابر برای استخدام و مراحل بعدی شغلی حاصل می‌شود و معیارهای شایستگی و کیفیت مقدم بر همه چیز است. برای اطمینان از رفتار یکسان، کمیته‌های انتخاب و ارزیابی نیز خود باید دارای تعادل جنسیتی باشند.

توسعه شغلی: کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید یک استراتژی توسعه کاری را در چارچوب مدیریت منابع انسانی برای پژوهشگران؛ در تمام مراحل زندگی حرفه‌ای آنان و بدون درنظر گرفتن وضعیت قرارداد آنان از جمله پژوهشگران دارای قرارداد معین؛ تنظیم کنند. مربیان راهنما و حامی رشد شخصی و حرفه‌ای پژوهشگران باید همیشه در دسترس ‌باشند تا به پژوهشگران انگیزه بدهند و از ناامنی در آینده حرفه‌ای آنان بکاهند. همه پژوهشگران را باید با ین شرایط و ترتیبات آشنا ساخت.

ارزش قابلیت جابجایی: کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید برای بالابردن اطلاعات علمی و توسعه حرفه‌ای پژوهشگران در کلیه مراحل زندگی حرفه‌ای؛ اهمیت و ارزش قابلیت قابلیت جغرافیایی، بین بخشی، داخلی، بین رشته‌ای و مجازی را بین بخش خصوصی و دولتی بدانند. به همین منظور آنان باید در سیستم پیشرفت و ارزیابی، فرصت‌هایی را برای توسعه حرفه‌ای خاص و استفاده از تجارب باارزش متفاوت ایجاد کنند. در نتیجه، برای جابجایی کمک هزینه‌ها و مقررات تامین اجتماعی مطابق با قوانین ملی، اسناد لازم اجرایی باید موجود باشد.

امکان یادگیری پژوهشی و توسعه مداوم حرفه‌ای: کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید اطمینان حاصل کنندکه همه پژوهشگران درتمام مراحل زندگی حرفه‌ای، بدون در نظر گرفتن وضعیت استخدام آن‌ها، موقعیت لازم برای توسعه حرفه‌ای و بهبود وضعیت استخدام خود را با توسعه مهارت‌ها و شایستگی‌ها دارند. چنین اقداماتی باید از جنبه دسترسی و اثربخشی آن ها در ارتقاء صلاحیت، مهارت و شایستگی‌ها و استخدام به طور منظم ارزیابی شود.

امکان مشاوره شغلی:

کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید اطمینان حاصل کنندکه مشاوره شغلی و کمک در جایابی برای پژوهشگران، چه در نهادهای مربوطه و چه در ساختارهای دیگر، در تمام مراحل زندگی حرفه‌ای و بدون درنظر گرفتن وضعیت قرارداد؛ برای پژوهشگران فراهم است.

حقوق مالکیت معنوی: کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید اطمینان حاصل کنند که پژوهشگران در کلیه مراحل شغلی خود با حمایت قانون و به طور خاص با تکیه بر حقوق مالکیت معنوی و کپی رایت از مزایای بهره‌وری از نتایج یافته‌های پژوهشی - توسعه‌ای خود (R&D) توسط دیگران؛ برخوردار می‌شوند.

سیاست‌ها و قوانین باید مشخص کنند که چه حقوقی متعلق به پژوهشگران است و چه در مواردی این حقوق متعلق به کارفرمایان و یا طرف‌های ذی مدخل دیگر - مشتمل بر سازمان‌های تجاری و صنعتی - است. این موارد باید در توافقات مربوط به همکاری‌های ویژه یا در توافقنامه‌ها لحاظ شده باشد.

تالیف مشترک: وقتی پای ارزیابی پژوهشی در میان باشد، مۆسسات باید تالیف مشترک را به مثابه رویکردی مثبت و سازنده در انجام پژوهش تلقی ‌کرده باشند. کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید راهبردها، شیوه‌ها و رویه‌هایی را فراهم آورده باشند که پژوهشگران بر مبنای آن‌ها - به‌ویژه پژوهشگرانی که در آغاز حرفه پژوهشی خود هستند - بتوانند از چهارچوب‌های بهره‌مندی از حقوق خود از جمله به عنوان نویسنده مشترک؛ حقوق استناد به پژوهش؛ حقوق مربوط به اختراع و یا حقوق مربوط به انتشار نتایج تحقیقات مستقل از ناظر پژوهش؛ برخوردار باشند.

نظارت: کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید فرد خاصی را مشخص و به پژوهشگران معرفی کنند تا پژوهشگران بتوانند در مراحل اولیه کاری برای انجام وظایف حرفه‌ای خود به وی رجوع کنند.

در چنین ترتیباتی این امر باید به وضوح تعریف شده باشد که ناظران به حد کافی در نظارت، مشاوره و تحقیق متبحر هستند. ناظران باید وقت کافی؛ تجربه و دانش لازم را داشته باشند و نسبت به حمایت از کارآموزان پژوهشی و نسبت به پیشرفت و ارزیابی کار آنان متعهد باشند و از دیگر سو مکانیزم‌های ضروری برای بازخورد را نیز فراهم آورده باشند.

آموزش: آموزش ابزاری ضروری برای ساختمندسازی و اشاعه دانش است و بنابراین باید در مسیر کارهای پژوهشی به مثابه‌ گزینه‌ای ارزشمند در نظر گرفته شود. با این حال؛ یاددهی نباید به خصوص در ابتدای کارها و در انجام فعالیت‌های پژوهشی به طرزی مفرط و یا در قالب یک مانع در قبال فعالیت‌های پژوهشی ظاهر شود. کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید اطمینان حاصل کنندکه به وظایف آموزشی بر اساس سیستم‌های ارزیابی؛ به اندازه کافی بها داده می‌شود و در عین حال؛ اعضای ارشد آموزش دهنده؛ آموزش به پژوهشگران تازه‌کار را به عنوان بخشی از تعهد آموزشی خود در نظر گرفته‌اند.

نظام‌های بررسی/ ارزیابی: کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید نظام‌های بررسی و ارزیابی عملکرد حرفه‌ای پژوهشگران، از جمله پژوهشگران ارشد را به پژوهشگران معرفی کنند. این نظام‌های ارزیابی به گونه‌ای پیوسته و شفاف ‌و به وسیله کمیته‌ای مستقل (در مورد پژوهشگران ارشد، ترجیحا یک کمیته بین‌المللی) این ارزیابی‌ها را انجام می‌دهند.

این رویه‌های ارزیابی‌هایی باید مواردی نظیر خلاقیت پژوهشی؛ نتایج پژوهش‌ها؛ به عنوان مثال انتشارات، ثبت اختراعات، مدیریت پژوهش، تدریس، سخنرانی، نظارت، مشاوره، همکاری ملی یا بین‌المللی، وظایف اداری، ایجاد آگاهی عمومی و فعالیت در عرصه‌های مختلف را در راستای پیشرفت شغلی ببیند.

شکایات / تجدید نظرها: کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید در انطباق با قوانین و مقررات ملی، برای رسیدگی به شکایات پژوهشگران مشتمل بر مناقشات ناظران و پژوهشگران تازه‌کار؛ رویه‌های مقتضی را برگزینند و فرد بی‌طرفی را (شبیه یک بازرس) تعییین کنند تا چنین مواردی رسیدگی کند. همه کارکنان پژوهشی باید با کمک‌های محرمانه و غیررسمی؛ درگیری‌های مربوط به کار، اختلافات و شکایات را حل و فصل کرده و چنین روشی را با هدف ترویج رفتار منصفانه و عادلانه در داخل نهاد کاری و بهبود کیفیت کلی محیط کار دنبال کنند.

مشارکت در نهادهای تصمیم‌سازی: کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید این امر را مشروع بدانند و به رسمیت بشناسند که اطلاعات ضروری و مرتبط با مشاوره و مشارکت در نهادهای تصمیم‌ساز را به پژوهشگران در سازمانی که برای آن کار می‌کنند؛ می‌دهند. هدف این امر؛ ارتقا و حمایت از منافع جمعی افراد است که سهم بزرگی در ارتقای شرایط کاری سازمانی دارد.

استخدام: کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید این اطمینان را ایجاد کنند که استانداردهای لازم برای ورود و پذیرش پژوهشگران و به خصوص در آغاز کار آنان؛ کاملا مشخص و روشن است. کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی هم چنین باید دسترسی گروه‌های (پژوهشی) محروم مانده و نیز پژوهشگرانی را که خواستار بازگشت به حرفه پژوهشی خود هستند تسهیل کنند. این امر شامل اساتیدی (از هر سطحی) که مایل به بازگشت به حرفه‌ پژوهشی‌ هستند نیز می‌شود. کارفرمایان و یا پشتیبانان مالی باید در استخدام پژوهشگران به اصول مطروحه در مرامنامه استخدام پژوهشگران پایبند باشند.

منبع: همشهری آنلاین

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تنظیم: نسرین صادقی