پزشكی زیر چتر فناوریهای جدید
طی سالهای گذشته، محققان به پیشرفت قابل توجهی در زمینههای زیستشناسی، الكترونیك و ژنتیك انسان دست یافتهاند و به كمك آنها توانستهاند ابزارهای جدیدی را برای محافظت و ارتقای سلامت بشر به خدمت بگیرند. فناوریهای پزشكی و تجزیه اطلاعات پیچیده، از محدودههای سنتی بیمارستانها و آزمایشگاهها فراتر رفته و وارد زندگی امروزی بشر شده است.
پزشكان آینده قادر خواهند بود، به جای انجام آزمایشهای مختلف بالینی و آزمون و خطا روی انسان، از این ابزارها برای بررسی دقیق بیماران و درك میزان پاسخگویی فرد به درمانی خاص استفاده كنند. پیشرفتهای صورت گرفته در كوچكسازی تراشههای رایانهای، مهندسی زیستی و علوم مواد، زمینه را برای تولید ابزارها و وسایل نوین كاربردی فراهم كرده كه میتوانند جایگزین ارگانهای حیاتی بدن مانند چشم یا لوزالمعده شده، یا به عملكرد بهتر آنها كمك كنند.
انقلابی بزرگ در دنیای ژنها
كار جمعآوری اطلاعات كامل برای ایجاد یك انسان ـ كه حدود 20 سال پیش آغاز شد ـ بسیار زمانبر و پرهزینه بود. در نهایت حدود سال 2003، نخستین توالی ژنوم انسانی تهیه شد، ولی این پیشرفت مهم هنوز نیاز به تحقیق و بررسی دارد.
محققان جعبهای را در ابعاد یك دستگاه پرینتر اختراع كردهاند كه توالی كامل ژنتیك یك نفر را در عرض چند ساعت در اختیار شما قرار میدهد و هزینه آن با هزینه خرید یك تلویزیون پلاسمای شیك برابری میكند. پزشكان از این طریق میتوانند بیماریهای قلبی و سرطان یا بیماریهای وابسته به ژنتیك فردی را درمان كنند، ولی این روش بیش از حد توسعهیافته و گاهی افراد قادر به درك آن به عنوان یكی از ابزارهای پزشكی نیستند.
دید مصنوعی با چشم زیستی
نبود امكانات مناسب با شرایط نابینایان در جامعه، بزرگترین معضلی است كه نابینایان با آن دست به گریباناند. كاشت یك تراشه الكتریكی نازك در چشم، به موفقیت قابل توجهی انجامیده است. كاشت این ریزتراشه در افرادی كه گیرندههای نوری شبكیه چشم آنها صدمه دیده، جایگزینی برای این خلأ خواهد بود. با كمك این تراشه افراد نابینا قادر خواهند بود، نامههای نوشته شده با كلمات درشت را بخوانند، به افراد نزدیك شده و افراد را تشخیص دهند.
این تراشه از طریق یك بسته باتری خروجی جیبی در چشم از طریق كابل كوچك متصل به پوست، تقویت میشد كه زخم بزرگی را در پوست ایجاد میكرد. علاوه بر این، افرادی كه از این تراشه استفاده میكردند، باید نزدیك مانیتوری قرار میگرفتند كه به طور بیسیم فركانس تكانههای الكتریكی را كنترل كند. رفتهرفته محققان این تراشه را پیشرفتهتر و قابلیت حمل آن را بهتر كردند.
سرطان را در نطفه خفه كنیم
مهندسان زیستی در حال تولید نانو ذرات مهندسی شدهای برای شناسایی سلولهای سرطانی در نخستین مراحل هستند. محققان به این نتیجه رسیدهاند كه ذرات ریز نانویی قادرند بزرگترین مشكل پزشكی را حل كنند. این ذرات به اندازهای ریزند كه حدود 500 ذره از آنها را میتوان روی پهنای یك رشته مو قرار داد. دانشمندان با كار روی این ذرات در تلاشند تا با فرستادن داروها به قسمتهای خاصی از بدن، تصاویر دقیقتری از اندامهای داخلی به دست آورند.
در حال حاضر محققان از این ذرات به منظور شناسایی سلولهای سرطانی نهفته استفاده میكنند. وسایل تصویربرداری استانداردی كه در حال حاضر وجود دارند زمانی تومورها را شناسایی میكند كه تا حد كافی برای تشخیص در اسكن بزرگ شده باشد. نانو ذرات قادرند یك سلول سرطانی را در نمونهای از 10 میلیون سلول سالم شناسایی كنند. آزمایشهایی كه روی نانو ذرات در شناسایی تومورهای سرطان سینه صورت گرفت، نشان داد كه داروهای نانویی میتوانند تومورها را تا صد برابر كوچكتر از زمانی كه از طریق ماموگرافی قابل شناسایی هستند، تشخیص دهند.
محققان به عنوان نمونه، روی سرطان روده بزرگ كار میكنند و از نانو ذرات ساخته شده از طلا و سیلیسیوم استفاده و مولكولهایی را اضافه كردند كه ذرات را در سلولهای سرطانی خاص جایگذاری میكنند. زمانی كه مولكولهای هدف به توموری در روده بزرگ اتصال پیدا میكند، مواد معدنی نانو ذرات نور را از اندوسكوپ ویژه جدا میكند و تسلیم سرطان میشود.
ابزارهای هوشمند قابل كاشت
مهندسان زیست پزشكی مانیتورهای كوچك و قابل كاشتی تولید كردهاند كه بهترین روش درمان ناراحتیهای مزمن بیماران قلبی و دیابتی را تشخیص میدهد. برخی از این ابزارها كه اطلاعات را به طور بیسیم از مناطق اصلی بدن یا خون به دریافتكنندههای خارجی مخابره میكند، به طور بالینی در حال آزمایش هستند. در نهایت مانیتورهای كاشته شده نقش بسیار فعالی در روند درمان ایفا كرده، نه تنها به خودی خود وضع خطرناك بینظمیهای قلبی را تشخیص میدهند، بلكه بیمار را به زندگی برمیگردانند.
تشخیص حملات قلبی: یكی از این ابزارها، مربوط به پیشبینی حملات قلبی است. این دستگاه به اندازه دستگاه تنظیمكننده ضربان قلب است و ضربان قلب را بدقت مورد بررسی قرار میدهد و به گونهای تنظیم شده كه الگوی غیرعادی قلب مانند افزایش سریع ضربان یا ضربان غیرمنظم را در افرادی كنترل میكند كه از حملات قلبی جان سالم به در برده و در معرض حملات بعدی هستند، ولی فاقد دستگاه تنظیمكننده ضربان قلباند. چنانچه دستگاه، وقوع حمله قلبی دیگری را خبر دهد، شروع به لرزش كرده، پیجر خارجی صدا میكند و خاموش و روشن میشود و به بیمار و دیگران هشدار میدهد كه به دنبال كمك باشند. برای این كه دستگاه علامت هشدار اشتباه ندهد، باید ظرف كمتر از یك دقیقه و قبل از مخابره علامت هشدار، این سیگنال اشتباه شناسایی شود. جزئیاتی را كه این دستگاه از وضع قلبی بیمار جمعآوری كرده، میتوان به صورت بیسیم برای تجزیه و تحلیل اطلاعات به كامپیوتر انتقال داد. در صورتی كه مانیتور هنگام فرستادن نتایج ثبت شده ضربان قلب به پزشك، علائم ایست قلبی یا بینظمیهای خطرناك ضربان قلب را دریافت كند، این فناوری تركیبی به دستگاه اجازه میدهد جریان الكتریكی به قلب بفرستد.
میزان غیرطبیعی قند خون: سنسور جدید قابل كاشت قند خون میتواند، روزانه میلیونها بیمار دیابتی را به طور غیرمستقیم و بیسیم به سیستم كنترلكننده متصل كند. این دستگاه زیر پوست بیمار دیابتی قرار گرفته، میزان قند را كه با میزان قند خون او رابطه نزدیكی دارد، به طور مرتب بررسی میكند. نتایجی كه این دستگاه به دست میآورد، بسیار دقیق است و نسبت به كنترل قند از طریق آزمایش خون، اطلاعات كاملتری از وضع بیمار برای تجویز دوز و زمانبندی انسولین در اختیار پزشك قرار میدهد. از طرف دیگر به دلیل قرار گرفتن سنسور زیر پوست، نگهداری از آن نسبت به مانیتورهای خارجی آسانتر است. از آنجا كه درمان بیماریهای مزمنی چون دیابت در گرو بررسی و كنترل مداوم، تشخیص و به حد مطلوب رساندن سیگنالهای ارسالی از دستگاه است، داشتن یك وسیله بیسیم كه اطلاعات بسیاری را با صرف هزینه كم ارائه كند، نتایج بسیار خوبی به همراه خواهد داشت. سنسورهای بیسیم در آینده عملكرد دقیقتری پیدا خواهند كرد. محققان ابزار باریك و قابل انعطافی ساختهاند كه همانند خالكوبی موقت روی پوست یا داخل بدن عمل میكند و اطلاعات به دست آمده از ضربان قلب، انقباضات عضلانی و حتی امواج مغزی را جمعآوری میكند. بزودی تركیب دستگاههای كنترلكننده بیسیم اندامهای داخلی با قابلیت انعطاف و جایگیری كه داخل بدن دارند، اطلاعات لحظهای را درخصوص شرایط مزمن بیماری و درصد دشواری مدیریت این وضع در اختیار بیمار و پزشك معالج قرار خواهند داد.
منبع: سیب