آیت الله بروجردی؛بانی تحول در حوزه
مقدمه
سیاست رضاشاه، اسلامزدایی، محو ارزشهای شیعی و نابودی روحانیت و حوزههای علمیه بود. وی تمام تلاش خود را به کار برد تا به اهداف خود برسد. پس از سقوط وی در شهریور 1320 اسلام شیعی زخم خورده در دو حوزهی سیاست و فرهنگ برای احیای خود به تکاپو افتاد.
در حوزهی سیاست برآیند آن روحانیون سیاسی بود که توانست آرمان ملی شدن صنعت نفت را به یک بسیج عمومی و نهضت تبدیل کند.
از خصوصیت این دو به وجودآمدن رادیکالیسم شیعه بود که در تحولات سیاسی نقش مهمی ایفا کرد.
در حوزهی فرهنگ، حوزهی علمیه به زعامت آیت الله بروجردی دست به بازسازی زد و توانست روحانیونی فعال، مبارز و سیاسی تربیت کند که نقش اساسی در نهضت و انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام (ره) داشتند.
ظهور آیتالله بروجردی
آیت الله بروجردی در اواخر صفر 1292 ق در بروجرد و در خانوادهای عالم از خاندان سادات حسنی طباطبایی، متولد شد. وی از طرف مادر به ملا محمدتقی مجلسی و از طرف پدر به امام حسن مجتبی (ع) میرسید.
وی تحصیلات مقدماتی خود را در حوزه بروجرد به پایان رساند و در سن 18 سالگی، پدرش آقا سیدعلی بروجردی، او را برای ادامه تحصیل به حوزهی اصفهان فرستاد.
چهار سال در حوزهی اصفهان به تحصیل پرداخت که پدرش وی را به بروجرد فرا خواند. پس از انتخاب همسر، مجدداً راهی اصفهان شد و پنج سال دیگر ادامهی تحصیل داد.
ایشان در سال 1319 ق به نجف رفت و در محضر اساتید معتبر آن زمان، به تکمیل علوم خود پرداخت. او در همین دوره به اجتهاد نائل آمد و اجازهی اجتهاد را از اساتیدش اخذ کرد.
آیت الله بروجردی در سال 1328 ق برای دیدار به بروجرد بازگشت و با مرگ پدر مجبور به ماندگاری د ر وطن خود شد. مدت 33 سال در بروجرد ماندگار شد و حوزهی علمیه بروجرد را احیا کرد و مرجع دینی مردم بروجرد و منطقهی غربی ایران شد.
آیت الله بروجردی در سال 1345 ق عازم حج شد که در بازگشت، هشت ماه در نجف ماندگار شد. هنگام بازگشت در سال 1346 ق در مرز دستگیر و به تهران منتقل شد.
این دستگیری به علت قیام شیخ نورا... اصفهانی علیه حکومت رضا شاه بود که عدهای از علما از اصفهان به قم مهاجرت نموده بودند. آیتا... بروجردی متهم به همراهی با این قیام شد. او پس از 100 روز، بازداشت عازم مشهد شد و پس از سیزده ماه اقامت در مشهد به بروجرد بازگشت و رسالهی علمیه خود را منتشر کرد.
در سال 1363 ق (1323 ش) به علت بیماری عازم شهر ری شد و در همین سفر بود که آیت الله بروجردی به دعوت و اصرار علما به قم مهاجرت کرد و تحولات بسیاری را به وجود آورد.
بازسازی حوزهی قم
همت اصلی آیت الله بروجردی، متوجه بازسازی حوزهی علمیه قم گردید. در واقع وی معتقد بود تا زمانی که حوزه بازسازی نشود، امکان هیچ دگرگونی در جامعه وجود ندارد.
اجرای سیاست اسلامزدایی رضا شاه و سختگیریهای ستمگرانه بر حوزههای علمیه و روحانیت، باعث شد که تعداد طلاب ساکن در مدارس به حدود سیصد تن رسیدند. با آمدن آیت الله بروجردی به قم، توجه به روحانیت بیشتر شد و تبلیغات گسترش یافت. تا جایی که جمعیت حوزه به حدود هفت هزار نفر رسید.
آیت الله بروجردی نه تنها در بازسازی حوزهی قم سعی وافر داشت، بلکه در شهرهای دیگر نیز مدارسی بنا کرد . جوانان برای تحصیل علوم دینی به این مدارس جذب میشدند. در بعضی از شهرها که مدرسهی علمیه می ساختند، هیئت علمی و مدرس هم میفرستادند. و بدین ترتیب روحانیت توسعه یافت.
حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی نقش آیت الله بروجردی را در بازسازی حوزهی علمیه قم چنین تحلیل میکند:
ایشان کارنامهی مثبتی در تاریخ مرجعیت داشتند، حوزهی قم را حسابی تقویت کردند. حوزهی قم را اگرچه مرحوم آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری تاسیس کردند، ولی تقویت آن پس از ضربههایی که در شرایط خفقان رضاشاه تحمل کرده بود، کار کوچکی نبود و از خدمات بزرگ آقای بروجردی بود ... در زمان آقای بروجردی روحانیت عزت و شکوه خاصی پیدا کرد ...
توجه جدی ایشان به حفظ و توسعه و تقویت حوزه و روحانیت عامل اساسی بوده و مجموعاً به احتمال قوی آیتا... بروجردی در آن زمان توسعهی حوزههای علمیه را به عنوان پایگاه توسعهی اسلام از کارهای دیگر لازمتر دانستهاند و حوادث بعدی هم نقش حوزهها را در انقلاب و سرنوشت کشور ثابت کرد.
آیت الله بروجردی گرچه بیشترین تلاش خود را متوجه بازسازی حوزهی علمیهی قم به عنوان مرکز تشیع نموده بود، اما از بازسازی حوزههای دیگر نیز غافل نشد و موجب شد که حوزههای علمیه مشهد، تهران، اصفهان، شیراز و همدان و دیگر شهرهای ایران رونق بگیرند و به تعلیم و تربیت طلاب و فضلا همت گمارند.
منابع:
مصطفی لعل شاطری، سایت شیعه آنلاین، 11 فروردین 1391
تهیه و تنظیم : وحید حق دوست ، گروه حوزه علمیه تبیان